Der Spiegel: Αθήνα, πόλη υπό κατάρρευση

Από το "Βήμα"

Der Spiegel: Αθήνα, πόλη υπό κατάρρευση «Σε καμιά άλλη ευρωπαϊκή πρωτεύουσα το κέντρο δεν είναι τόσο παραμελημένο» γράφει το περιοδικό

Οταν πέφτει το σκοτάδι, ο Μασσούντ επιταχύνει τι βήμα του. Κοιτάζει το κινητό του, η γρατζουνισμένη οθόνη φωτίζεται, είναι λίγο πριν τις επτά. Ο ήλιος δύει πίσω από τις μεγάλες πολυκατοικίες στην οδό Πατησίων, χάνεται πίσω από τις λιγοστές νεοκλασικές προσόψεις που έχουν απομείνει και οι γύψινες διακοσμήσεις τους καταρρέουν. «Ενοικιάζεται» γράφει στα καρφωμένα παράθυρα ή πίσω από το θαμπό γυαλί. «Πωλείται». Ο Μασσούντ βιάζεται, θέλει να βρίσκεται στο σπίτι του πριν σκοτεινιάσει. Γιατί τότε έρχονται αυτοί, για να τον κυνηγήσουν.

Μέχρι και 20 άντρες αριθμούν οι δεξιές ομάδες κρούσης, που προσεγγίζουν τα θύματά τους με τα πόδια ή με μηχανάκια, με ρόπαλα ή μαχαίρια. Έχουν καλυμμένα τα πρόσωπά τους και είναι γρήγοροι, εμφανίζονται ξαφνικά, δεν λένε τίποτα, επιτίθενται.

Στο κέντρο της Αθήνας, στους δρόμους βορείως της πλατείας Ομονοίας, οι νεοφασίστες εξαπολύουν κυνηγητό εναντίον των μεταναστών. Το αποκαλούν εκκαθάριση.

Κυνηγούν ανθρώπους σαν τον Μασσούντ, Αφγανό από την Καμπούλ, 25 ετών, ο οποίος ζει εδώ πέντε χρόνια τώρα, δεν έχει άδεια παραμονής, έστω και αν μιλά άριστα Ελληνικά. Ο Μασούντ δουλεύει για το μεροκάματο, στην Καμπούλ σπούδαζε Γεωγραφία.

Ή κυνηγούν τον άντρα με το σκούρο δέρμα, ο οποίος με ένα καροτσάκι φορτωμένο με σκουπίδια και παλιοσίδερα διασχίζει το δρόμο. Ή τη γυναίκα με τα ασιατικά χαρακτηριστικά, η οποία αρπάζει το παιδί της και το χάρτινο ποτήρι, με το οποίο ζητιάνευε στο δρόμο, για να το βάλει στα πόδια.

Παλιότερα η περιοχή γύρω από την οδό Πατησίων ήταν από τις αριστοκρατικότερες και ακριβότερες της Αθήνας. Η Μαρία Κάλλας έζησε εδώ, αλλά πριν από πολύ καιρό. Σήμερα ένα κατάστημα με παπούτσια πουλά κινέζικες «μπαλαρίνες» από συνθετικό δέρμα για πέντε ευρώ, ενώ τα αθλητικά παπούτσια κοστίζουν οκτώ ευρώ. Στην Πατησίων βρίσκεται και το κτίριο του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου, που περιλαμβάνει τη μεγαλύτερη καλλιτεχνική συλλογή της ελληνικής αρχαιότητας. Μόνο 50 μέτρα από εκεί βρίσκεται η οδός Αριστοτέλους, όπου οι εκδιδόμενες γυναίκες είναι όλο και μικρότερες σε ηλικία.

Ισως οι Έλληνες το έχουν πάρει απόφαση ότι η λάμψη της αρχαιότητας έχει προ πολλού χαθεί. Το γεγονός όμως ότι η Αθήνα, μία κάποτε τόσο περήφανη πόλη, αναγκάζεται πλέον να θεωρείται συνώνυμη με την πολιτική αποτυχία και κακοδιαχείριση ‘σμπαραλιάζει' το εθνικό νευρικό σύστημα. Πουθενά δεν φαίνονται καθαρότερα οι συνέπειες αυτής της χρόνιας κακοδιαχείρισης από το κέντρο της ελληνικής πρωτεύουσας.

Πριν από μερικά χρόνια ακόμα οι τουρίστες και οι Αθηναίοι κάθονταν στο Café Frappe στην πλατεία Ομονοίας. Σήμερα έχουν εγκατασταθεί άστεγοι στους αγωγούς εξαερισμού, αστυνομικοί περιπολούν ανά τακτά χρονικά διαστήματα με αλεξίσφαιρα γιλέκα. Ακόμα και η κίνηση έχει μειωθεί.

Οι Έλληνες εγκαταλείπουν την περιοχή, ήδη σήμερα αποτελούν μειονότητα. Εδώ, στο κέντρο της πόλης, το θέμα δεν είναι πλέον η αδυναμία πληρωμών ενός κράτους, αλλά η κοινωνική χρεοκοπία της χώρας. Μαζί με τα γύψινα διακοσμητικά των πολυκατοικιών καταρρέει και ο πολιτισμός. Και όπου υπάρχει μεγάλη ένδεια, εκεί δεν ανθούν οι ελπίδες διάσωσης, αλλά πολύ περισσότερο το μίσος.

Σε πολλές γωνιές σπιτιών βλέπεις κολλημένα αυτοκόλλητα στα χρώματα της ελληνικής σημαίας. «Η Ελλάδα στους Έλληνες» γράφουν, είναι αυτοκόλλητα του ακροδεξιού κόμματος της Χρυσής Αυγής. Σύμφωνα με δημοσκοπήσεις το ποσοστό τους ανέρχεται στο μεταξύ σχεδόν στο 4% και έχουν πολλές πιθανότητες σε μερικές εβδομάδες με τις εκλογές να εισέλθουν στη Βουλή. Θα ήταν ένα μικρό βήμα προς «την κυριαρχία της λευκής φυλής και του ελληνικού έθνους», που επιδιώκει το κόμμα.

Η Αθήνα έχει περισσότερους από τρία εκατομμύρια κατοίκους, αλλά το πόσοι ζουν εδώ παράνομα, χωρίς χαρτιά, δεν το γνωρίζει κανείς. Δεν είναι όμως μυστικό το πού ζουν: στο κέντρο της πόλης. Πρέπει να είναι πάνω από 100.000.

Το κέντρο της πόλης είναι «μια χοάνη εγκληματικότητας, ναρκωτικών και πορνείας», δηλώνει ο Δήμαρχος Αθηναίων Γιώργος Καμίνης και ακούγεται περισσότερο παραιτημένος παρά με αγωνιστική διάθεση. Ο Καμίνης, στην πραγματικότητα συνταγματολόγος, υποστηρίζεται από τα κόμματα του αριστερού χώρου. Το Δημαρχείο του βρίσκεται στο κέντρο του 6^ου δημοτικού διαμερίσματος, του μεγαλύτερου στο κέντρο της Αθήνας. Η πρότασή του για την επίλυση του προβλήματος δεν ακούγεται και πολύ διαφορετική από εκείνη των δεξιών σκληροπυρηνικών.

Η «οικειοθελής επαναπροώθηση» είναι το μοναδικό μέσο για να αντιμετωπιστεί η μιζέρια. Από κοινού με την task force της ΕΕ θέλει να επεξεργαστεί ένα σχέδιο και να δημιουργήσει κίνητρα για τους πρόσφυγες, προκειμένου εκείνοι να επιστρέψουν οικειοθελώς στην πατρίδα τους. Το πρόβλημα του κέντρου οφείλεται και στην αποτυχία της ευρωπαϊκής πολιτικής για τους πρόσφυγες: «Κάθε μέρα 300 άνθρωποι περνούν τα σύνορα στη βόρειο Ελλάδα» - υπερβολικός αριθμός, λέει ο Καμίνης.

Οποιος διασχίζει την οδό Πανεπιστημίου, έναν από τους κεντρικούς δρόμους της πόλης, βλέπει ανθρώπους να τρυπιούνται σε κοινή θέα με ενέσεις στα χέρια, στον λαιμό, στα γεννητικά όργανα. Ανάλογα με την παρουσία της αστυνομίας, μετακινούνται κατά 300 μέτρα, προς την πλατεία Συντάγματος ή την πλατεία Ομονοίας. Οι περισσότεροι σ' αυτό το σκηνικό είναι Έλληνες νεαρής ηλικίας, που συνεχώς πολλαπλασιάζονται.

Κανένα κέντρο ευρωπαϊκής πρωτεύουσας δεν είναι σαν το κέντρο της Αθήνας, λέει ο Νικήτας Κανάκης: «Εδώ βρίσκεται το επίκεντρο της ελληνικής μιζέριας». Ο Κανάκης, 44 ετών, είναι οδοντίατρος και διευθύνει την ανθρωπιστική οργάνωση Γιατροί του Κόσμου στην Ελλάδα. Ήταν στη Ρουάντα, λίγο μετά τη γενοκτονία και στη Βαγδάτη κατά τον πόλεμο του Ιράκ. Τώρα διευθύνει μια ανθρωπιστική αποστολή στο κέντρο της γενέτειράς του, «ενός είδους Favela, μόνο με πραγματικά σπίτια».

Τα προβλήματα της Αθήνας δεν δημιουργήθηκαν με την κρίση, αλλά η κρίση τα ενίσχυσε και τα αποκάλυψε. Η απομάκρυνση των Ελλήνων από το κέντρο άρχισε τη δεκαετία του '80, για να βρουν καθαρότερο αέρα και περισσότερο χώρο στα προάστια. Οι κατοικίες στο κέντρο της Αθήνας έγιναν φθηνότερες και οι μετανάστες τις νοίκιασαν. Όλο και περισσότεροι μετανάστες άρχισαν να έρχονται σε συγγενείς και γνωστούς τους.

Μέχρι και 25 άτομα ζουν σε διαμερίσματα των 50 τ.μ., αλλά λίγοι μόνο είναι νόμιμοι. Σε εφόδους της η αστυνομία ερευνά τα σπίτια από καιρού εις καιρόν. Ακόμα και εισαγγελέας ή το ΣΔΟΕ είναι παρόντες μερικές φορές.

Η πολυκλινική στην οδό Σαπφούς ονομάζεται Medicenter και άμισθος διευθυντής του είναι ο Κανάκης. Εδώ περιθάλπονται άνθρωποι χωρίς εισόδημα, χωρίς ασφάλεια και συχνά χωρίς άδεια παραμονής. Ο αριθμός των ασθενών πέρσι αυξήθηκε δραματικά, κάθε μέρα έρχονται πλέον περί τα 300 άτομα, ανάμεσα στα οποία πλέον υπάρχουν όλο και περισσότεροι Έλληνες.

Η θεραπεία είναι δωρεάν. Πολύ νωρίτερα από το άνοιγμα της πολυκλινικής στις 9 το πρωί, σχηματίζονται καθημερινά ουρές μπροστά στα κάγκελα. Δεν δίνονται μόνο φάρμακα δωρεάν, αλλά και πακέτα βοήθειας του ενός κιλού, με ρύζι, μακαρόνια και σκόνη γάλακτος.

Η κατάσταση είναι αφόρητη, λέει ο Κανάκης, η διάθεση γίνεται όλο και πιο επιθετική, ανάμεσα στους Έλληνες, αλλά και στους μετανάστες. Υπάρχει περισσότερη βία, περισσότερες επιθέσεις, περισσότεροι φόνοι με ληστεία, όλοι τα ξέρουν, αν και δεν υπάρχουν σχετικές επίσημες στατιστικές. Οι γιατροί κάνουν όλο και συχνότερα διάγνωση σύφιλης και φυματίωσης, κάτι που συνέβαινε δεκαετίες πριν. Το ποσοστό των προσβεβλημένων από AIDS αυξήθηκε το 2011 κατά 1250% σε σχέση με το 2010.

Κατά τον Κανάκη οι μετανάστες αποτελούν το πλέον αδύναμο μέρος αυτού του άθλιου σεναρίου. „The Dubliners" αποκαλεί όσους κατέληξαν εδώ, ενώ στην πραγματικότητα ήθελαν να πάνε σε άλλες χώρες της ΕΕ, αλλά αναγκάστηκαν να παραμείνουν στην Ελλάδα λόγω της συνθήκης του Δουβλίνου ΙΙ. Ζουν πλέον σε μια χώρα της αγωνίας, στην καλύτερη περίπτωση. Στη χειρότερη, στην Ελλάδα τους κυνηγούν το ίδιο όπως στις χώρες από τις οποίες έφυγαν για να σωθούν.

Ακόμα και ο Κανάκης, Έλληνας και Αθηναίος, αποφεύγει εδώ και λίγο καιρό ορισμένους δρόμους της πόλης. Την περιοχή γύρω από την πλατεία του Αγίου Παντελεήμονα την αποκαλεί «εθνικο-απελευθερωμένη ζώνη». Εδώ κυβερνά η άκρα Δεξιά, σημαίες κυματίζουν στα μπαλκόνια. Πριν από έξι μήνες, έδειραν τον μεταφραστή του Κανάκη, έναν Αφγανό, τόσο ώστε να χρειαστεί νοσηλεία. Από τότε η κλινική, στην οποία ζουν και 66 πρόσφυγες, φρουρείται. Και ο Κανάκης από τότε πηγαίνει στη δουλειά μόνο με το αυτοκίνητό του.

Οταν πλήθυναν οι επιθέσεις, στα τέλη του χρόνου, ο γιατρός μαζί με άλλες ανθρωπιστικές οργανώσεις άρχισε να συγκεντρώνει στοιχεία για τη ρατσιστική βία. Από τον Οκτώβριο μέχρι τα τέλη Ιανουαρίου μέτρησαν 61 επιθέσεις. Οι μετανάστες είχαν δαρθεί ή μαχαιρωθεί, μεταξύ αυτών και γυναικόπαιδα.

Εγραψαν επιστολές, στις οποίες ζητούν από τους πολιτικούς να αναλάβουν επιτέλους δράση «κατά της ανοχής της ρατσιστικής βίας», «κατά της ατιμωρησίας τέτοιων εγκλημάτων».

Υπάρχει η υποψία ότι πολλοί αστυνομικοί τουλάχιστον ανέχονται το κόμμα της Χρυσής Αυγής, που το όνομά του έχει στόχο να μεταφέρει το μήνυμα της δεξιάς ελπίδας. Οι Έλληνες πρέπει να βγουν από το σκοτάδι και να ανακτήσουν τη δόξα τους, «όπως στον Όμηρο», λέει ο αρχηγός του κόμματος Νίκος Μιχαλολιάκος, 54 ετών και εκλεγμένο μέλος του δημοτικού συμβουλίου.

Ο Μιχαλολιάκος κάθεται ευδιάθετος στο γραφείο του, κοντά στην πλατεία Ομονοίας, μόλις ολοκλήρωσε τη διοργάνωση μιας εκδήλωσης ελλήνων ιδιοκτητών καταστημάτων με θέμα την αυξανόμενη εγκληματικότητα στο κέντρο. Μπροστά στο γραφείο του έχουν συγκεντρωθεί πολύ γυμνασμένοι άντρες, με πολύ κοντά μαλλιά, στις βιτρίνες υπάρχουν βιβλιαράκια για το «Ψέμα του Λένιν» και τον «Άρειο πολιτισμό». Πωλούνται επίσης μπλουζάκια Pitbull Germany και άλλα αντικείμενα, που φέρουν το λογότυπο του κόμματος, ένα ρουνικό σύμβολο δαφνοστεφανωμένο. Η ομοιότητα με τον αγκυλωτό σταυρό είναι τόσο έκδηλη, ώστε πρέπει να είναι ηθελημένη.

«Είμαστε εθνικιστές», λέει ο Μιχαλολιάκος και προσθέτει ότι το κόμμα του έχει πάνω από 10000 μέλη σε όλη τη χώρα, που καθημερινά πολλαπλασιάζονται. Η «Χρυσή Αυγή» θέλει να κλείσει τα ελληνικά σύνορα και με τη βοήθεια της ΕΕ και του ΟΗΕ να στείλει πίσω στις χώρες τους, τους μετανάστες. Μέχρι να γίνει αυτό, οι οπαδοί του θα πρέπει το βράδυ να κυνηγούν τους ξένους, λέει γελώντας ο Μιχαλολιάκος και προσθέτει ότι φυσικά αστειεύεται.

Ωστόσο, μάλλον δεν είναι έτσι. Δίπλα στο ταμείο του υπάρχει κολλημένο ένα τηλέφωνο ανάγκης, όπως λέει ο ιδιοκτήτης ενός σουβλατζίδικου. Όταν νιώθει ότι απειλείται, τηλεφωνεί και εκείνοι έρχονται. Με μηχανές, ρόπαλα, τις περισσότερες φορές με καλυμμένα τα πρόσωπά τους. Ξέρουν τι πρέπει να κάνουν, σε αντίθεση με την αστυνομία.

Ποιοι; «Τα μέλη της Χρυσής Αυγής», λέει ο άνδρας. Ο αριθμός των ομάδων άμυνας των πολιτών και των πρωτοβουλιών στο κέντρο της Αθήνας αυξήθηκε τους περασμένους μήνες. Οι κάτοικοι οργανώνονται πλέον μόνοι τους. Πρόσφατα μια ομάδα σε μια γειτονιά ξήλωσε τον τηλεφωνικό θάλαμο στην πλατεία μπροστά στις πολυκατοικίες της, για να μη στήνονται εκεί ουρά οι μετανάστες για να τηλεφωνήσουν.

Πολλοί κάτοικοι νιώθουν εγκαταλειμμένοι στην τύχη τους από το κράτος, από τον Δήμο, από την αστυνομία. Σύμφωνα με μελέτη του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου περισσότεροι του 90% των ιδιοκτητών καταστημάτων και ταβερνών του κέντρου πιστεύουν ότι η γειτονιά τους «δεν είναι ασφαλής». Περισσότεροι του 50% λένε ότι τους επιτέθηκαν ή τους λήστεψαν. Τα ξενοδοχεία κλείνουν ή προσλαμβάνουν ιδιωτικούς φρουρούς.

Πριν από ένα χρόνο η Πηνελόπη Αγαθού ίδρυσε την οργάνωση ΕΠΟΙΖΩ, «για περισσότερη ποιότητα ζωής», όπως λέει το καταστατικό. Η οργάνωση έχει 110 μέλη, «μόνο μορφωμένους ανθρώπους», όπως τονίζει. Η γηραιά κυρία με την καρδούλα στο ανκορά πουλόβερ και τα προσεκτικά σφιγμένα χείλη ζει στην Πλατεία Αμερικής, που, όπως λέει, στην πραγματικότητα έπρεπε να λέγεται Πλατεία Αφρικής.

«Όλα ήταν μαύρα», λέει η Αγαθού και κοιτάζει έξω από το παράθυρο. Οι Αφρικανοί κάθονταν στην πόρτα της και έτρωγαν, κοιμούνταν, ουρούσαν. Δεν είναι ρατσίστρια - λέει - τακτικά δίνει τον οβολό της στη UNICEF. Αλλά: «Για μας αυτοί οι άνθρωποι αποτελούν κίνδυνο για τη δημόσια υγεία».

Εχει αρχίσει πλέον ο προεκλογικός αγώνας στην Αθήνα και η αστυνομία ξαφνικά έχει πιο συχνή παρουσία. Πολλοί λαθρομετανάστες δεν τολμούν πλέον να βγουν στον δρόμο. Η Πλατεία Αμερικής είναι τώρα λιγότερο μαύρη από πριν.

Την περασμένη εβδομάδα ο υπουργός Προστασίας του Πολίτη ανακοίνωσε την έναρξη της λεγόμενης επιχείρησης-σκούπας. Άτομα χωρίς άδεια παραμονής πρέπει να συλλαμβάνονται και να μεταφέρονται στα νέα διαμορφωμένα κέντρα υποδοχής. Η κατάσταση στο κέντρο, δήλωσε ο υπουργός, είναι «βόμβα, που πρέπει να απενεργοποιηθεί».

Ο Μασούντ, ο Αφγανός, έφτασε στο σπίτι του πριν πέσει το σκοτάδι, σώος και αβλαβής. Στην είσοδο στέκει μια γριά. «Τι θέλεις;», του λέει αυστηρά. «Μένω εδώ», λέει σιγανά ο Μασούντ. Σηκώνει το χέρι του με το κλειδί, η γυναίκα αναστενάζει. Στον τρίτο όροφο ξεκλειδώνει την πόρτα του διαμερίσματος που μοιράζεται με τον εξάδελφό του. «Πρέπει να φύγω», λέει. Καλά ήταν στην Ελλάδα παλιότερα. Τώρα είναι φρίκη.

Πού θα πάει; Στη Γερμανία, στη Γαλλία, αδιάφορο. Κάπου καλύτερα.