Γιάννης Βαρουφάκης:Πριν από την κάλπη, Μέρος Β’

Διαβάζοντας τις προτάσεις των «μικρών»

Έχοντας «αφιερώσει» στα δύο μεγάλα κόμματα το Μέρος Α’ του παρόντος, κι έχοντας υποσχεθεί να αναφερθώ στους «μικρούς» σήμερα, αποφάσισα να διαβάσω προσεκτικά τα προγράμματά τους, προσπαθώντας (στον βαθμό που μπορώ) να τα δω με καινούργιο μάτι. Πριν αρχίσω την ανάγνωση, σκέφτηκα να επιλέξω μια σειρά από κριτήρια που θεωρώ σημαντικά. Κατέληξα στα εξής επτά:

1. Ποιότητα προεκλογικού προγράμματος. Αποφάσισα να μην την κρίνω ανάλογα με το κατά πόσο συμφωνώ ή διαφωνώ με αυτά που λέει αλλά ως προς την ποιότητά του, ως προς τον σεβασμό που δείχνει στον αναγνώστη που αποφασίζει να το διαβάσει για να κατατοπιστεί.

2. Κατανόηση της μακρο-οικονομικής φύσης της Κρίσης. Από τότε που ξέσπασε η Κρίση, σας έχω κουράσει αφάνταστα λέγοντας ότι, σε τέτοιες Κρίσεις, αυτό που είναι προφανώς η σωστή αντίδραση στο επίπεδο της επιχείρησης ή του νοικοκυριού αποτελεί ανόητη αντίδραση στο επίπεδο της μακρο-οικονομίας. Ότι, όταν σφίγγεις μόνο εσύ το ζωνάρι, μειώνονται τα ελλείμματά σου. Αν όμως το σφίγγει όλη η Ευρώπη, τότε τα ελλείμματα δεν μειώνονται (καθώς μειώνονται τα εισοδήματα όλων, την ώρα που τα χρέη παραμένουν τα ίδια, ή μεγαλώνουν λόγω τοκισμού).

3. Κατανόηση της Ευρωπαϊκής διάστασης της Κρίσης. Όσοι με διαβάζετε γνωρίζετε την άποψή μου (η οποία θυμώνει πολλούς από εσάς) ότι ελληνική κρίση δεν υπάρχει. Η Κρίση είναι Ευρωπαϊκή, με ιδιαιτερότητες βεβαίως σε κάθε εθνική της έκφανση. Όποιο κόμμα δείχνει να μην το καταλαβαίνει αυτό, αγνοεί πως η σημερινή πολιτική της ΕΕ οδηγεί ολόκληρη την ευρωζώνη στον γκρεμό, και αρνείται ότι η κατάρρευση της ευρωζώνης θα μας στείλει όλους μαζί σε μια Δυστοπία, αυτό το κόμμα παίρνει από εμένα χαμηλό βαθμό.

4. Μεταρρυθμιστικές καινοτιμίες. Το ότι μια Συστημική Λύση στην Κρίση της Ευρωζώνης είναι απαραίτητη συνθήκη για να γλυτώσει κι η Ελλάδα δεν σημαίνει ότι είναι και ικανή. Αν δεν μεταρρυθμιστούμε, ακόμα και να σωθεί η Ευρώπη εμείς μπορεί κάλλιστα να γίνουμε για την Ήπειρό μας αυτό που είναι η Καλαβρία για την Ιταλία.

5. Φορολογικές μεταρρυθμίσεις. (Δεν νομίζω ότι χρήζει επεξήγησης αυτό το κριτήριο.)

6. Αίσθηση της απειλής για τον κοινωνικό ιστό της χώρας που φέρνει η Κρίση, αλλά και οι συνταγές αντιμετώπισής της.

7. Πολιτική και, εν γένει, φιλοσοφική στάση απέναντι στα δικαιώματα του ατόμου και των μειοψηφιών. Μόλις διάβασα ότι ο συνταγματολόγος Πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ θεωρεί πως το «υπέρτατο αγαθό» δίνει το δικαίωμα στο κράτος να επιβάλει, μέσω κρατικής βίας, την υποχρεωτική εξέταση πόρνης για το ιό του HIV και, περαιτέρω, το δικαίωμα του κράτους να δημοσιοποιεί την φωτογραφία της στα ΜΜΕ. Έφρηξα. Όχι μόνο για το συγκεκριμένο, αλλά επειδή δεν είναι παρά η κορυφή ενός ειδεχθούς παγόβουνου.

Καθώς διάβαζα τα προγράμματα των κομμάτων (μπορείτε να τα δείτε εύκολα πατώντας τον σύνδεσμο στους τίτλους τους ) και άκουγα στο Διαδίκτυο τις ομιλίες των αρχηγών τους, έπιασα τον εαυτό μου να τα βαθμολογεί ανά κριτήριο. Κάπως έτσι μου προέκυψε το πινακάκι που βλέπετε στην φωτογραφία. Σε καμία περίπτωση δεν λέω ότι οι βαθμοί μου (με άριστα το 10 και 5 την βάση) εμπεριέχουν αντικειμενικότητα. Μόνο ότι προσπάθησα. Νομίζω ότι θα ήταν ενδιαφέρον, και χρήσιμο, να κάνετε κι εσείς το ίδιο πριν την Κυριακή. Βοηθά την σκέψη μας, κρίνω, μια τέτοια διαδικασία. Επιτρέψτε μου, σε αυτό το σημείο, να σας εξηγήσω, εν συντομία, τους δικούς μου βαθμούς:

[Όπως θα δείτε, αναφέρομαι σε όλα τα κόμματα, με εξαίρεση το ΛΑΟΣ και την Χρυσή Αυγή – ασκώντας το δικαίωμά μου να κοιτάζω αλλού όταν στο οπτικό μου πεδίο εισέρχονται ρατσιστές και νεοναζί. Εκεί που σκεφτόμουν να πω δυό λόγια για το ΛΑΟΣ, διάβασα για την λυσσαλέα αντίθεσή του στο να δοθεί ελληνική υπηκοότητα στα παιδιά μεταναστών που γεννήθηκαν, μεγάλωσαν, σπούδασαν στην Ελλάδα και τίμησαν την ελληνική γλώσσα και κοινωνία πιο πολύ από τα «δικά» μας παιδιά. Οπότε, σιγή...]

Ανεξάρτητοι Έλληνες

Το κείμενο του προγράμματος βαθμολογείται ελαφρώς κάτω από την βάση (4). Αν και περιεκτικό, είναι τεράστιο σχετικά με την ουσία του. Οι μεταρρυθμίσεις που ευαγγελίζεται έχουν κάποια βάση αλλά εμφανίζονται περισσότερο ως κατάλογος παρά ως πραγματικές προτάσεις πολιτικής (4). Για τα φορολογικά, οι προτάσεις για τους συντελεστές, εν μέσω Κρίσης, δεν είναι κακές, χωρίς να απαντούν όμως στα βασικά ερωτήματα του κρατικού προϋπολογισμού (5). Αυτό εξηγείται από το γεγονός ότι το πρόγραμμα του κόμματος πάσχει από μηδενική μακρο-οικονομική ωριμότητα (0) και από μία αντιμετώπιση της Ευρώπης που στέκει μόνο στον βαθμό που επιστρέψουμε στην δραχμή (καθώς μιλά για επανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών από την κρατικοποιημένη Τράπεζα της Ελλάδος) - χωρίς να αναφέρεται πουθενά αυτή η προοπτική στο πρόγραμμα. Ακόμα, δεν λείπουν οι αστείες (και επικίνδυνες) προτάσεις τύπου δημιουργίας CDO με βάση την προσδοκώμενη αξία των κοιτασμάτων υδρογονανθράκων...

Δημιουργία Ξανά

Τα προγραμματικά κείμενα του νέου κόμματος βαθμολογούνται άνω της βάσης (6) αλλά, πρέπει να πω, είναι σαφώς υποδεέστερα του εντυπωσιακού λόγου του αρχηγού του κόμματος. Η Δημιουργία Ξανά με εντυπωσίασε όσον αφορά τα ατομικά και μειοψηφικά δικαιώματα (διεκδικώντας με αξιώσεις τον τίτλο φιλελεύθερου κόμματος) και  διαθέτει ενδιαφέρουσες προτάσεις (άσχετο αν διαφωνώ με κάποιοες από αυτές) ως προς τις μεταρρυθμίσεις, την φοροδιαφυγή, την κοινωνική αλληλλεγγύη, την καταπολέμιση του κράτους-εχθρού του πολίτη.

Λιγότερο εντυπωσιακή είναι η τάση της ΔΞ να λέει κάτι πολύ σωστό (π.χ. «οι μόνοι χώροι στους οποίους, αν εκφράσεις τις ιδέες σου, κινδυνεύει η σωματική σου ακεραιότητα είναι, σήμερα, οι χώροι των Πανεπιστημίων») αλλά αμέσως μετά να το αναιρεί προβάλλοντας πολιτικές που μόνο αποστροφή μου δημιουργούν (π.χ. πρόταση καθιέρωσης άτοκων φοιτητικών δανείων τα οποία θα αρχίσουν να αποπληρώνονται 2 χρόνια μετά την αποφοίτηση – δηλαδή, όταν ο απόφοιτος μπει στην... ανεργία).

Εκεί που η ΔΞ τα πήγε χάλια είναι στον τομέα της μακρο-οικονομικής ωριμότητας (π.χ.η πρόταση να «απαγορευτεί» το έλλειμμα συνταγματικά δείχνει πλήρη άγνοια του πως λειτουργεί μια μακρο-οικονομία) και ως προς την κατανόηση της ευρωπαϊκής διάστασης της Κρίσης. Διαβάζοντας τα κείμενα της ΔΞ, και ακούγοντας τις συνεντεύξεις του αρχηγού της, δεν βλέπω ούτε μια αναφορά στην καταστροφική πορεία στην οποία βρίσκεται η Ήπειρός μας. Σαν η Ευρώπη να μην βιώνει την μεγαλύτερη κρίση της μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Αποκαρδιωτικό!

Δημοκρατική Αριστερά

Διαβάζοντας το πρόγραμμα της ΔημΑρ ένιωσα συναισθήματα déjà vu: Ήταν σαν να διάβαζα το προεκλογικό πρόγραμμα του ΠΑΣΟΚ του 2004 (κάτι που μπορώ να γνωρίζω καθώς είχα συμμετάσχει στην συγγραφή του). Απαράδεκτο για το 2012 (βαθμός 3). Επί της ουσίας, οι εξαγγελίες του κόμματος βαθμολογούνται πάνω από την βάση στα ζητήματα κοινωνικής συνοχής και ατομικών δικαιωμάτων. Στα ζητήματα της μακρο-οικονομίας και της Ευρωπαϊκής διάστασης της Κρίσης, παίρνει την βάση καθώς φαίνεται να κατέχει τα... βασικά χωρίς όμως να έχει κάτι ενδιαφέρον να προσθέσει.

Δημοκρατική Συμμαχία

Πτωχό κείμενο, με χαμηλές επιδόσεις υπό το πρίσμα όλων των κριτηρίων, πέραν των ατομικών δικαιωμάτων όπου, ως κόμμα που πασχίζει να καθιερωθεί στον φιλελεύθερο χώρο, υιοθετεί. Ακόμα και στον τομέα του φορολογικού καθεστώτος, όπου θα περίμενε κανείς κάποια εμβάθυνση, τίποτα το σημαντικό δεν παρατηρούμε.

Δράση

Το καλύτερο κείμενο προεκλογικού προγράμματος ελληνικού κόμματος που έχω διαβάσει. Λιτό, περιεκτικό, αρκείται σε αυτά που το κόμμα κρίνει σημαντικά. Μπράβο στον συντάκτη του (9). Επί πλέον άριστα (10) στον τομέα των ατομικών δικαιωμάτων και της προστασίας των μειοψηφιών.

Πέραν τούτων, η Δράση καταθέτει και μια ενδιαφέρουσα ιδέα (αγγλοσαξονικής προέλευσης) ως προς το ασφαλιστικό: Μία σύνταξη (των 700 ευρώ) για όλους χωρίς καμία ασφαλιστική συνεισφορά. Όποιος θέλει μεγαλύτερη σύνταξη να συνάπτει συμβόλαια ιδιωτικής ασφάλισης. Το μεγάλο ατού αυτής της πρότασης είναι ότι (α) μειώνει αφάνταστα το εργασιακό κόστος χωρίς να μειώνει τον μισθό και (β) εξασφαλίζει ένα ελάχιστο εισόδημα σε όλους τους άνω των 67 πολίτες (τέρμα οι συντάξεις των 200 και των 300 ευρώ). Βέβαια, υπάρχουν και σωρεία αρνητικών: Τι θα κάνουμε με κάποιον συνταξιούχο που έχει δουλέψει σκληρά, κολλώντας άπειρα ένσημα, για να πάρει την σύνταξη των, π.χ., 1100 ευρώ. Θα του την κόψουμε στα 700; Δεν αποτελεί αθέτιση συμβολαίου αυτό εκ μέρους του κράτους; Δεν αποτελεί στάση πληρωμών; Σίγουρα.

Αν πιστεύουμε ότι στον Καιρό της Κρίσης κάποιες δεσμεύσεις πρέπει να τις αθετίσουμε για να πάμε μπροστά, να συμφωνήσω. Αλλά, κυρίες και κύριοι της Δράσης, πρώτα θα παραδεχθείτε εσείς ότι αυτό το σκεπτικό συνηγορεί στην αθέτηση δεσμεύσεων απέναντι στους κερδοσκόπους και τότε, και μόνον τότε, να συζητήσουμε την αθέτιση δεσμεύσεων απέναντι στον συνταξιούχο που σήμερα παίρνει πάνω από 700 ευρώ! Δεν είναι δυνατόν να στρέφετε στο πρόγραμμά σας κατά της «...αθέτηση(ς) των υποχρεώσεων μας στους πιστωτές ή σε άλλους («δεν πληρώνω»)» αλλά από την άλλη να κουρεύετε τις συντάξεις ανθρώπων κάποιοι εκ των οποίων ίδρωσαν, και πλήρωσαν με το παραπάνω, την σύνταξή τους. Δεν μπορείτε να μην έχετε πρόβλημα με το κούρεμα των ιδιωτών ομολογιούχων αλλά για τους πτωχευμένους τραπεζίτες να στέκεστε βράχος αρωγής και αλληλλεγγύης (αυτά όμως τα έχω ξαναπεί και δεν θα επανέλθω εδώ περαιτέρω). 

Τέλος, έρχομαι στο θέμα της κατανόησης της μακροοικονομικής και Ευρωπαϊκής διάστασης της Κρίσης από την Δράση. Εκεί, ο βαθμός που της δίνω είναι, επιεικώς, μηδενικός. Διαβάζω στο πρόγραμμα: «Η έξοδος από αυτή τη συγκυρία θα γίνει μόνο μέσω της επιστροφής της επενδυτικής εμπιστοσύνης στη χώρα μας, ώστε να δημιουργηθούν νέες επιχειρήσεις, νέες θέσεις εργασίας, πραγματικός νέος πλούτος, βασισμένος σε μια ανταγωνιστική και παραγωγική οικονομία.» Σωστά. Και πως θα γίνει αυτό όταν το ελληνικό δημόσιο (με τις ευλογίες της Δράσης) προέβη σε μια νέα δανειακή σύμβαση με την τρόικα η οποία εγγυάται ένα νέο default, ένα νέο κούρεμα, αυτή την φορά στα δάνεια που έχουμε πάρει από την τρόικα; Ποιος σοβαρός επιχειρηματίας θα επενδύσει όταν τα spreads των νέων ομολόγων παραμένουν στο βαθύ κόκκινο, σηματοδοτώντας το νέο κούρεμα και τις νέες περιπέτειες που αυτό συνεπάγεται; Σιγή ιχθύος. Αν πράγματι η Δράση  περιμένει ότι οι επιχειρηματίες θα έρθουν να επενδύσουν, υπό το φάσμα νέου κουρέματος, επειδή μειώθηκε το κόστος εργασίας και απολύθηκαν μερικές εκατοντάδες χιλιάδες δημόσιοι υπάλληλοι (έστω και με το 70% του μισθού τους για κάποιο χρονικό διάστημα), τότε θα μου επιτρέψετε να πω ότι, όσον αφορά το μακροοικονομικό κριτήριο, και το μηδέν πολύ είναι. Δεδομένου μάλιστα ότι δεν γίνεται καμία νύξη από την Δράση στην ευρωπαϊκή συγκυρία (λες και τα τεκταινόμενα στην Ισπανία δεν επιρρεάζουν τα δικά μας), ούτε και η παραμικρή πρόταση για το τι πρέπει να πράξει η Ευρώπη για να αναδομήσει το ευρω-σύστημα, άλλο ένα μηδέν προστίθεται στο σκορ της Δράσης (στην σειρά του πίνακα που αφορά την Ευρωπαϊκή διάσταση της Κρίσης).

Κοινωνική Συμφωνία

Η πρώτη πρόταση που αντίκρυσα στην ιστοσελίδα του κόμματος με χαροποίησε. Θα μπορούσα να την είχα γράψει ο ίδιος: «Το δίλημμα ευρώ ή δραχμή είναι ψευδεπίγραφο. Η συμμετοχή μας στο ευρώ είναι αδιαπραγμάτευτη. Είναι παραπλανητική και βαθύτατα συντηρητική η άποψη ότι αν διαπραγματευθούμε σκληρά, ότι αν  θέτουμε «κόκκινες γραμμές» στους δανειστές μας, τότε θα βγούμε από το ευρώ.» Γενικότερα, οι βαθμοί που έδωσα σε αυτά που διάβασα ήταν ικανοποιητικοί. Όμως, κι αυτό είναι ένα μεγάλο όμως, το εν λόγω κόμμα, πέραν αυτού του κειμένου, δεν υφίσταται (με εξαίρεση διο-τρία αξιόλογα στελέχη).

ΚΚΕ

Πρόκειται για κόμμα ευτυχισμένων ανθρώπων που δεν νιώθουν την ανάγκη να επικαιροποιήσουν το πρόγραμμά τους. Αν μπείτε στην ιστοσελίδα του θα δείτε ότι εκεί που λέει Πρόγραμμα η ημερομηνία καταχώρησης του κειμένου δίδεται ως 29η Μαΐου 1996! Δεν πρόκειται για αμέλεια, ή για λάθος. Προφανώς η ηγεσία του ΚΚΕ θεωρεί ότι δεν έχει να προσθέσει κάτι σε εκείνο το πρόγραμμα. Δεν συνέβη από τότε κάτι που να μην είχε προβλέψει η θεωρία του κόμματος, ώστε να χρειάζεται επικαιροποίηση. Η Κρίση των ημερών είχε προβλεφθεί, οπότε κανένα πρόβλημα. (Πόσο θα ήθελα να σκέφτομαι κι εγώ έτσι. Να μην χρειάζεται να βγάζω τα μάτια μου μελετώντας τις εξελίξεις – να κοιμάμαι και να ξυπνώ σίγουρος ότι η ζωή δεν είναι παρά μια αντανάκλαση των θεωριών μου για αυτήν...) [Σημ. Παρόλα αυτά, δίνω 8 στην μακροοικονομική κατανόηση στον βαθμό που ακόμα κι η παπαγαλία του μεγάλου Μαρξ προσδίδει στο ΚΚΕ έναν λόγο επί των μακρο-προβλημάτων του καπιταλισμού σαφώς ανώτερο πολλών άλλων κομμάτων που αγνοούν την διαφορά της μικρο-οικονομίας από την μακρο-οικονομία. Αυτό δεν είναι κομπλιμέντο για τον Περισσό αλλά μομφή για τους άλλους!]

Οικολόγοι-Πράσινοι

Ένα κόμμα παρεξηγημένο και αδίκως αγνοούμενο επί της πολιτικής σκηνής της χώρας. Το πρόγραμμά του αξιοπρεπέστατο (8), η ωριμότητά του για τα ευρωπαϊκά και τα μακρο-οικονομικά ζητήματα εφάμιλλη των καλύτερων (8), κοινωνικά ευαίσθητο (7) κλπ. Επι πλέον, είναι το μόνο κόμμα που δεν έχασε το δάσος κοιτάζοντας το δένδρο: συνέχισε, ως όφειλε, να μας προειδοποιεί για την... Άλλη Κρίση που ελλοχεύει και δηλητηριάζει το νερό, τον αέρα, τις τροφές των παιδιών μας. Κι όμως: Όλον αυτόν το καιρό, στην Εποχή της Κρίσης, απέτυχε στο να ακούγεται, στο να ωφεληθεί από την απόρριψη των κομμάτων εξουσίας. Για αυτό φταίει και το ίδιο.

ΣΥΡΙΖΑ

Ένα σκορποχώρι του οποίου το προγραμματικό κείμενο αντανακλά το ότι είναι... σκορποχώρι. Πραγματικά σας λέω ότι πάλεψα πολύ για να το διαβάσω. Κακογραμμένο και κουραστικό. Προφανώς γραμμένο όχι για να διαβάζεται αλλά με τρόπο που όλες οι φράξιες του ΣΥΡΙΖΑ να ικανοποιηθούν ότι πρόσφερε η κάθε μία την ανοησία της σε αυτό. Κι όμως, μέσα σε αυτό το αχούρι υπάρχουν διαμάντια. Αν και δεν έχει να μας πει τίποτα για σημαντικές μεταρρυθμίσεις (3), αν και τα περί φορολογίας είναι τετριμμένα (5), σε όλους τους άλλους τομείς έχει κάτι σημαντικό να προσφέρει. Πάνω από όλα, κατανοεί πως η κατάρρευση του ευρώ θα είναι πλήγμα για την ανθρωπότητα. Κατανοεί πως η λύση δεν θα έρθει μέσα από μια ηρωική έξοδο στην δραχμή. Αυτό έχει σημασία να το λέει και να το σπάζεται ένα κόμμα σαν τον ΣΥΡΙΖΑ.

(ΑνΕλ = Ανεξάρτητοι Έλληνες, ΔΗ = Δημιουργία Ξανά, ΔημΑρ = Δημοκρατική Αριστερά, Δρ = Δράση, ΚΣυμφ = Κοινωνική Συμφωνία, ΚΚΕ = ΚΚΕ (!), Οικ = Οικολόγοι–Πράσινοι, Συρ = ΣΥΡΙΖΑ)

Επίλογος

Αφού έκλεισε ο κύκλος της βαθμολόγησης, ακόμα δεν είχα καταλήξει τι ψηφίζω.

Από τα πιο πάνω κόμματα θα ήθελα να δω στην Βουλή μια σειρά από αυτά. Στον χώρο της νεοφιλελεύθερης παράταξης θα ήθελα να δω βουλευτές της Δράσης και (λιγότερο) της Δημιουργία Ξανά να κάθονται σε διπλανά έδρανα της Βουλής. Θέλω να ακούγονται στην Βουλή αυτές οι φωνές, ανεξάρτητα των έντονων διαφωνιών μου με αυτές. Φανταστείτε τι ωραία θα ήταν αυτά τα δύο κόμματα να αντικαταστήσουν την ΝΔ, το ΛΑΟΣ, μέρος του ΠΑΣΟΚ...

Από τα κόμματα της Αριστεράς, θα ήθελα να τα δω και τα τρία εκεί. Το κάθε ένα του με θυμώνει για εντελώς διαφορετικό τρόπο. Το ΚΚΕ, εξήγησα γιατί. Όμως ο κόσμος του ΚΚΕ πρέπει να εκπροσωπείται στο Κοινοβούλιο. Με τον καιρό μάλιστα μπορεί να γεννηθεί μια νέα ηγεσία στον Περισσό για την οποία ο Μαρξ δεν θα ντρεπόταν. Όσο για τα άλλα δύο (ΣΥΡΙΖΑ και ΔΗΜΑΡ) χαίρομαι που έχουμε αριστερά κόμματα που βάζουν τέλος στην ταύτιση της Αριστεράς με την εχθρότητα προς την Ευρωπαϊκή Ένωση. Είναι, το επαναλαμβάνω, σημαντικό αυτό. Είναι απαραίτητο, ώστε να μπορεί η Αριστερά να συμμετάσχει σε μια πανευρωπαϊκή κίνηση για επανασύσταση, σε ορθολογική βάση, των θεσμών της Ευρώπης οι οποίοι δεν άντεξαν το Κραχ του 2008 (με τα γνωστά, σημερινά, αποτελέσματα).

Οπότε, τι θα ψήφιζα; Πριν το πάρει το ποτάμι, να σας πω πώς θα ήθελα να ψήφιζα. Τι εκλογικό σύστημα θα ήθελα και τι θα έκανα αν το είχαμε θεσμοθετήσει: Θα ήθελα ο κάθε ψηφοφόρος να έχει δέκα ψήφους – τους οποίους να τους κατανέμει όπως θέλει μεταξύ των κομμάτων. Σε αυτή την περίπτωση θα έδινα στον ΣΥΡΙΖΑ 4 ψήφους, στους Οικολόγους 3, στην ΔΗΜΑΡ 2 ψήφους, και στην Δράση 1 ψήφο. Γιατί τις περισσότερες στο πιο κατακερματισμένο κόμμα, με το πιο αντιπαθητικό πρόγραμμα και μια ηγεσία ο λόγος της οποίας με ξενίζει; Όχι για να κυβερνήσει βέβαια. Αλλά επειδή είναι το κόμμα με την ύψιστη συναίσθηση του εξής παραδόξου: Το πόσο σημαντικό είναι να μείνουμε στην ευρωζώνη αλλά, παράλληλα, το πόσο αδιέξοδη (για την ίδια την ευρωζώνη) είναι η πολιτική που ασκεί η... ευρωζώνη. Θα μου πείτε: και η ΔΗΜΑΡ, το άλλο κόμμα της φιλο-ευρωπαϊκής Αριστεράς, δεν σκέφτεται έτσι; Έτσι λέει. Αλλά δεν μπορείτε να μου βγάλετε από το μυαλό ότι, αν ΠΑΣΟΚ-ΝΔ χρειαστούν ενα τρίτο κόμμα για να συγκυβερνήσουν, η ΔΗΜΑΡ θα πει το «ναι».

Και τώρα που δεν έχω δέκα ψήφους αλλά μόνο μια; Τι κάνω; Εδώ θα μου επιτρέψετε να θυμηθώ το παιγνιοθεωρητικό μου παρελθόν. Να τι θα έκανα (αν δεν βρισκόμουν την Κυριακή στην Αμερική): Πριν πάω στην κάλπη, θα έπαιρνα ένα βάζο και μέσα του θα έβαζα δέκα χαρτάκια. Από αυτά τα 4 θα έγραφαν ΣΥΡΙΖΑ, τα 3 Οικολόγους-Πράσινους, τα 2 ΔΗΜΑΡ και το 1 Δράση. Κατόπιν θα τράβαγα έναν λαχνό στα τυφλά. Κι ότι έγραφε θα το έριχνα στην κάλπη.

Καλό βόλι φίλες και φίλοι!

Παράρτημα – Μια απάντηση σε ενδιαφέρον χτεσινό σχόλιο επί του Μέρους Α

Αναγνώστης του χτεσινού Μέρους Α’ κατέθεσε κατάλογο έξι λόγων για τους οποίους η στρατηγική διαπραγμάτευσης που παρουσίασα χτες (ως εκείνη που, κατ’ εμέ, έπρεπε να έχει υιοθετήσει η κυβέρνηση Παπανδρέου τον Ιανουάριο του 2010) θα ήταν μια σκέτη καταστροφή για την χώρα. Αντιγράφω τον κατάλογο (επειδή έχει ενδιαφέρον και χρήζει απάντησης) και, πιο κάτω, τον σχολιάζω:
1. Επιλεκτική στάση πληρωμών προς τους εξωτερικούς πιστωτές είναι νομικά μετέωρη
2. Στάση πληρωμών θα προκαλούσε άμεσες αντιδράσεις σε οικονομικό επίπεδο που επέφεραν μεγάλες οικονομικές ζημιές σε ελληνικές επιχειρήσεις που συναλλάσσονται με ξένες χώρες και σε πολιτικό επίπεδο που θα έβλαπταν τα γεωστρατηγικά συμφέροντα της χώρας
3. Η πρόταση εμπεριέχει λιτότητα σκληρότερη από αυτή που εφαρμόστηκε
4. Θεωρεί  δεδομένο πως οι Έλληνες είχαν αρκετά χρήματα για να προπληρώσουν τους φόρους του επόμενου χρόνου και πως οι Έλληνες θα ήταν διατεθειμένοι να τα δανείσουν στο κράτος και μάλιστα μόλις αυτό έχει κάνει στάση πληρωμών
5. Δεν αναφέρω τίποτα για την επόμενη χρονιά που τα φορολογικά έσοδα θα ήταν δραστικά μειωμένα
6. Ποτέ και πουθενά δεν υπάρχει κουβέντα για τις μεταρρυθμίσεις. «Ο κ. Βαρουφάκης πιστεύει άραγε πως μπορούμε να αναπτυσσόμαστε για πάντα με έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών 10%+;»
Τα σχόλιά μου, αριθμημένα με τον ίδιο τρόπο:

1. Ξεχάσαμε ότι μόλις έγινε επιλεκτική στάση πληρωμών; Ότι τα ομόλογα που κατείχε η ΕΚΤ δεν κουρεύτηκαν ενώ εκείνα των ιδιωτών, των επιμελητηρίων, των ασφαλιστικών ταμείων πετσοκόφτηκαν; Δεν διαφωνώ ότι μια στάση πληρωμών, σαν αυτή που πρότεινα, θα έδινε έναυσμα για δικαστικές αγωγές. Καλοδεχούμενες όμως θα ήταν καθώς θα μας έδιναν το δικαίωμα να επιχειρηματολογήσουμε για το άτοπο της ανυπαρξίας μηχανισμού πτώχευσης ενός δημόσιου τομέα εντός της νομισματικής ένωσης. Επί πλέον, έως ότου γινόντουσαν αυτές οι δίκες, η στάση πληρωμών θα είχε αποφευχθεί καθώς η ΕΕ θα είχε σπεύσει, κάθιδρη και υπό καθεστώς πανικού, να δημιουργήσει Σύστημα Στήριξης που θα διέφερε ουσιαστικά από το EFSF, τα Μνημόνια κλπ.

2. Είναι αλήθεια: εύκολη λύση χωρίς κόστος δεν υπήρχε. Όμως, με την πολιτική που ακολουθήθηκε (της πλήρους υποταγής) οι ζημιές στις ελληνικές επιχειρήσεις είναι σαφώς μεγαλύτερες, δεδομένου ότι θα είναι μόνιμες, είναι διαχρονικά πολύ, πολύ χειρότερες. Όσο για τα εθνικά μας ζητήματα, η απαξίωση που επετεύχθη, με τους κυβερνώντες μας να ζητιανεύουν (και να παίρνουν) δάνεια που όλοι γνωρίζουν ότι δεν μπορούμε να αποπληρώσουμε, είναι πολλές τάξεις μεγέθους μεγαλύτερη από ένα άμεσο, κάθετο, κοφτερό κούρεμα (short, sharp, early default)

3. Η λιτότητα δεν μπορούσε να αποφευχθεί. Όπως όμως λέει κι ο πιο επιτυχημένος εφαρμαστής της λιτότητας, ο τ. Υπ. Οικονομικών και Πρωθυπουργός του Καναδά Paul Martin, η λιτότητα, για να πετύχει, πρέπει να εφαρμοστεί μια κι έξω – κι όχι με συνεχείς, ατέρμονες δόσεις.

4. Την διετία που πέρασε μάθαμε ότι οι έλληνες (α) είχαν ικανές αποταμιεύσεις που δεν τις εμπιστεύτηκαν στις ελληνικές τράπεζες την εποχή που οι Παπανδρέου-Παπακωνσταντίνου μας «έσωζαν», και (β) το 2011 πλήρωσαν φόρους αναλογικά περισσότερους, ως προς το ΑΕΠ, σε σχέση με το 2009. Άρα, αν το κράτος τους πρόσφερε την ευκαιρία να χρησιμοποιήσουν τις καταθέσεις που απέσυραν μαζικά από τις τράπεζες για να προπληρώσουν τους φόρους του 2011 με μεγάλη έκπτωση, πολλοί θα το έκαναν – ιδίως επειδή το κράτος θα τηρούσε στο ακέραιο τις υποχρεώσεις τους στους ιδιώτες ομολογιούχους (αντίθετα με αυτό που συνέβη τώρα).

5. Πρώτον, αν η χώρα «κράταγε» για έναν ολόκληρο χρόνο, με στάση πληρωμών στις γαλλο-γερμανικές τράπεζες, η Ευρώπη θα άλλαζε στάση με μαθηματική ακρίβεια. Η κρίση των τραπεζών, που έτσι κι αλλιώς προέκυψε, θα γινόταν ανεξέλεγκτη, η κρίση χρέους Ιρλανδίας και Ισπανίας θα γινόταν αφόρητη και, έτσι, η ΕΕ θα αναγκαζόταν να υιοθετήσει μια συστημική λύση. Δεύτερον, ακόμα και να καθυστερούσε μια τέτοια συστημική λύση για άλλον ένα χρόνο, ποιος σας είπε ότι τα έσοδα του 2011 θα ήταν λιγότερα; Από την μία, η μη περικοπή κατώτατων μισθών και συντάξεων θα είχε μικρότερο υφεσιακό αντίκτυπο από τα οριζόντια μέτρα της κυβέρνησης ενώ, από την άλλη, το 2011 το κράτος θα μπορούσε κάλλιστα να προσφέρει στους φορολογούμενους την δυνατότητα προπληρωμής του φόρου του 2012.

6. Προφανώς και συμφωνώ ότι χρειάζονται μεταρρυθμίσεις. Όμως η πολιτική υποταγής που ακολουθήθηκε το μόνο που μπορούσε να καταφέρει ήταν να καταγραφούν, ως ευχολόγιο, οι μεταρρυθμίσεις στο ανεφάρμοστο κείμενο του Μνημονίου. Γιατί ανεφάρμοστο; Επειδή όσο το χρέος παρέμενε (και παραμένει) μη διαχειρίσιμο, και το default που «αποφύγαμε» κρεμόταν (και κρέμεται) πάνω από το κεφάλι μας, η χώρα δεν είναι μεταρρυθμίσιμη. Αν, αντίθετα, είχαμε κάνει το default τότε, θα είχαμε μπει σε μια διασικασία όπου οι μεταρρυθμίσεις, αν και ποτέ εύκολες,