H Ελλάδα μπροστά στο έκτο μεγάλο λάθος, του Γιώργου Κύρτσου

Απαγορευτικό το οικονομικό κόστος της επιλογής της ρήξης με Ε.Ε., πιστωτές.

Του ευρωβουλευτή της ΝΔ Γιώργου Κύρτσου

Βρισκόμαστε ξανά σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι, έχοντας συμπληρώσει μία δεκαπενταετία με μεγάλα λάθη και αστοχίες. Εάν επιβεβαιώσουμε την κακή παράδοση που έχουμε δημιουργήσει και κινηθούμε για μία ακόμη φορά σε λάθος κατεύθυνση, θα βρεθούμε αντιμέτωποι με φοβερές συνέπειες.

Σε αντίθεση με ό,τι υποστηρίζουν τα στελέχη των «αντιμνημονιακών» κομμάτων της αντιπολίτευσης, η ενδεχόμενη ρήξη με τους Ευρωπαίους πιστωτές και εταίρους θα έχει μεγαλύτερο κόστος από το 2012.

Αλλαγή πλαισίου

Το πλαίσιο στο οποίο λειτουργεί η Ε.Ε. έχει αλλάξει με εντυπωσιακό τρόπο στη διάρκεια των δύο τελευταίων ετών. Πρώτον, οι περισσότερες μνημονιακές χώρες, όπως η Ιρλανδία και η Πορτογαλία, ολοκλήρωσαν με επιτυχία τα δύσκολα προγράμματα που εφάρμοζαν. Η προσαρμογή είχε μεγάλο οικονομικό και κυρίως κοινωνικό κόστος, προετοίμασε όμως το έδαφος για μια νέα περίοδο ανάπτυξης.

Δεύτερον, έχουν δημιουργηθεί ειδικοί μηχανισμοί με πρωτοβουλία των κυβερνήσεων των κρατών της Ευρωζώνης αλλά και της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, με τους οποίους μπορεί να αντιμετωπιστεί η αποτυχία ή και η χρεοκοπία ενός κράτους της Ευρωζώνης χωρίς να υπάρξει σοβαρός κίνδυνος ντόμινο.

Τρίτον, υπάρχει άφθονη ρευστότητα και το Δημόσιο των κρατών που έχουν βάλει σε τάξη τα οικονομικά τους δανείζεται με το χαμηλότερο επιτόκιο των τελευταίων δεκαετιών και σε περιπτώσεις των τελευταίων 100 ετών. Ενδεχόμενη ελληνική αποτυχία και αδυναμία εξυπηρέτησης του χρέους θα πραγματοποιηθεί σε εντελώς διαφορετικές συνθήκες και σε μια «θάλασσα» ρευστότητας, την οποία δεν θα μπορούμε να αξιοποιήσουμε αποκλειστικά για τους δικούς μας λόγους.

Τέταρτον, έχουν αυστηροποιηθεί οι ευρωπαϊκοί κανόνες που τιμωρούν την οικονομική αποτυχία και τη δημοσιονομική ασυνέπεια. Χαρακτηριστικό το παράδειγμα της αλλαγής του τρόπου πτώχευσης των τραπεζών μετά την κρίση στην Κύπρο και το πέρασμα στο λεγόμενο bail-in. Σε απλά ελληνικά, την κατάρρευση μιας μεγάλης τράπεζας εξαιτίας του αρνητικού οικονομικού περιβάλλοντος και συγκεκριμένων πολιτικών πρωτοβουλιών δεν πρόκειται να την πληρώσουν αυτή τη φορά οι φορολογούμενοι πολίτες, αλλά οι μέτοχοι, οι ομολογιούχοι και κυρίως οι καταθέτες.

Την τελευταία διετία άλλαξαν δραστικά οι κανόνες του παιχνιδιού σε ευρωπαϊκό επίπεδο με στόχο να διευκολυνθούν όσοι επιχειρούν την αναγκαία προσαρμογή σε δύσκολες συνθήκες αλλά και να δημιουργηθούν αντικίνητρα για τους ασυνεπείς, οι οποίοι δεν παίρνουν τα μέτρα που επιβάλλονται και μένουν πίσω στη συλλογική προσπάθεια αντιμετώπισης της οικονομικής κρίσης.

Τα βασικά σενάρια

Δύο είναι τα βασικά σενάρια για την Ελλάδα. Το πρώτο έχει να κάνει με την καθυστερημένη προσαρμογή στις νέες συνθήκες και την εκπλήρωση των υποχρεώσεων που έχουμε αναλάβει έναντι των πιστωτών και εταίρων. Με βάση αυτό το σενάριο, έχουμε μερικούς δύσκολους μήνες μπροστά μας, στη διάρκεια των οποίων θα πρέπει να καλύψουμε το χαμένο έδαφος σε ό,τι αφορά την εφαρμογή του προγράμματος εξυγίανσης και προσαρμογής, στη συνέχεια όμως η κατάσταση αναμένεται να βελτιωθεί θεαματικά.

Η ελληνική οικονομία έχει ήδη βγει από την ύφεση και το γ΄ τρίμηνο του 2014 αναπτύχθηκε δυναμικά με τη βοήθεια των επιδόσεων-ρεκόρ στον τομέα του τουρισμού. Η ανάκαμψη μπορεί να μετατραπεί σε διάστημα ενός εξαμήνου σε ιδιαίτερα δυναμική ανάπτυξη, αρκεί να κινηθούμε με τον σωστό τρόπο.

Το δεύτερο σενάριο έχει σχέση με τη διενέργεια πρόωρων εκλογών, την κυβερνητική αλλαγή και τη σύγκρουση του ΣΥΡΙΖΑ με τους Ευρωπαίους εταίρους και πιστωτές στη βάση της λεγόμενης επιθετικής διαπραγμάτευσης, την κατάργηση του προγράμματος προσαρμογής και των λεγόμενων μνημονιακών νόμων και την ουσιαστική ρήξη με τους πιστωτές. Σε περίπτωση που πραγματοποιηθεί αυτό το σενάριο, είναι εξαιρετικά πιθανή η αναγκαστική έξοδος από το ευρώ –λόγω αδυναμίας προσαρμογής και αποτελεσματικής λειτουργίας σε ένα εξαιρετικά ανταγωνιστικό περιβάλλον– και η διολίσθηση σε καταστάσεις με χαρακτηριστικά χρεοκοπίας τύπου Αργεντινής.

Είναι προφανές ότι το πρώτο σενάριο, της ολοκλήρωσης της προσαρμογής, είναι πολύ πιο καλό από το σενάριο της ρήξης, το οποίο έχει απαγορευτικό οικονομικό και κοινωνικό κόστος. Δεν υπάρχει όμως εγγύηση ότι οι συμπολίτες μας θα κάνουν τη σωστή επιλογή με κριτήριο τα καλώς εννοούμενα συμφέροντά τους. Πολλοί από αυτούς έχασαν υπερβολικά πολλά στη διάρκεια της τελευταίας πενταετίας, άλλοι οδηγήθηκαν στο επαγγελματικό και κοινωνικό περιθώριο, ενώ πολλοί θέλουν να τιμωρήσουν αυτούς που ελέγχουν το πολιτικό σύστημα, έστω κι αν υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να εξελιχθεί η κατάστασή τους από το κακό στο χειρότερο.

Στη διάρκεια της τελευταίας δεκαπενταετίας οι κυβερνήσεις και ο λαός, συμπληρώνοντας ο ένας τον άλλο, έκαναν πέντε σοβαρά λάθη στη διαχείριση μιας δύσκολης οικονομικής κατάστασης και είναι εξαιρετικά πιθανό να περάσουμε στο έκτο και σημαντικότερο λάθος.

Σειρά λαθών

Το πρώτο βασικό λάθος έχει να κάνει με την ένταξη της Ελλάδας στην ΟΝΕ χωρίς την, έστω καθυστερημένη, προετοιμασία. Η μεταρρύθμιση του ασφαλιστικού, συνταξιοδοτικού συστήματος που επιχείρησε η κυβέρνηση Σημίτη για να αντιμετωπίσει το λεγόμενο διαρθρωτικό έλλειμμα και να κάνει την ελληνική οικονομία περισσότερο ανταγωνιστική εγκαταλείφθηκε εξαιτίας της αντίδρασης του κομματικού και συνδικαλιστικού ΠΑΣΟΚ αλλά και των κομμάτων της αντιπολίτευσης.

Στη συνέχεια εφαρμόστηκε μια πολιτική παροχών και ολοένα πιο χαλαρής δημοσιονομικής διαχείρισης, ενώ η οικονομικά πανίσχυρη Γερμανία ακολούθησε, με πρωτοβουλία των Σοσιαλδημοκρατών, μία εξαιρετικά αυστηρή και, όπως αποδείχθηκε, αποτελεσματική οικονομική πολιτική για να αντέξει τις πιέσεις της ΟΝΕ και να αξιοποιήσει τις νέες οικονομικές ευκαιρίες που δημιούργησε.

Το δεύτερο σημαντικό λάθος ήταν η προκλητικά χαλαρή αντίδραση στη διεθνή χρηματοπιστωτική κρίση του 2008. Ενώ ήταν φανερό ότι η υπερχρεωμένη και ελάχιστα ανταγωνιστική ελληνική οικονομία ήταν εκτεθειμένη σε μεγάλους κινδύνους, ακολουθήθηκε, την κρίσιμη ώρα, μια πολιτική αναδρομικών αυξήσεων, επιλεκτικών παροχών, μαζικής πρόσληψης συμβασιούχων, διόγκωσης της δημόσιας διοίκησης και της τοπικής αυτοδιοίκησης.

Η διεκδίκηση της εξουσίας από τον Γιώργο Παπανδρέου με βασικό σύνθημα «τα λεφτά υπάρχουν» και η επιβράβευσή του από τον ελληνικό λαό αποτελούν το τρίτο βασικό λάθος. Μεγάλωσαν οι δυσλειτουργίες του οικονομικού συστήματος, χάθηκε πολύτιμος χρόνος και έγινε πολύ δύσκολη η αναγκαία προσαρμογή, γιατί περνούσε υποχρεωτικά μέσα από μια πολιτική στροφή 180 μοιρών που είχε όλα τα χαρακτηριστικά του εμπαιγμού των ψηφοφόρων που εμπιστεύτηκαν τον κ. Παπανδρέου. Τον Δεκέμβριο του 2009 η κυβέρνηση ΠΑΣΟΚ έκανε επιλεκτικές παροχές σε μη προνομιούχους συμπολίτες μας, με τη μέθοδο που περιγράφει σήμερα ο κ. Τσίπρας, και τον Μάιο του 2010 εφάρμοσε, με ισοπεδωτικό τρόπο, ένα μνημόνιο που δημιούργησε τεράστια προβλήματα σε όσους ανακουφίστηκαν προσωρινά με τις παροχές που προηγήθηκαν.

Το τέταρτο λάθος στρατηγικής σημασίας ήταν η αποδοχή του αρχικού μνημονίου, το οποίο είχε βασικά λάθη στο σχεδιασμό του. Η ελληνική πλευρά ήταν ουσιαστικά ανύπαρκτη στη διαπραγμάτευση του προγράμματος εξυγίανσης και προσαρμογής το οποίο συμπλήρωνε το δανεισμό ύψους εκατοντάδων δισεκατομμυρίων ευρώ. Ο κ. Παπανδρέου και οι συνεργάτες του περιορίστηκαν σε μια πολιτική διαχείριση της κρίσης που προκάλεσαν με τη συμπεριφορά και τις επιλογές τους και δεν έδωσαν σημασία στις «λεπτομέρειες» που προσδιόρισαν τις αρνητικές εξελίξεις στη διάρκεια των επόμενων ετών.

Τα σοβαρά λάθη στο σχεδιασμό του μνημονίου συμπλήρωσε η επιλεκτική έως αυθαίρετη εφαρμογή του. Η Ελλάδα είναι η μόνη χώρα της οποίας οι κυβερνήσεις αρνήθηκαν τη λεγόμενη ιδιοκτησία του οικονομικού προγράμματος. Κράτησαν αποστάσεις από αυτό, δημιουργώντας σκόπιμα την εντύπωση ότι ήταν μια υπόθεση των πιστωτών, που δεν αφορούσε τους υπεύθυνους για την ελληνική κρίση. Αυτή η επικοινωνιακή μέθοδος διαχείρισης του πολιτικού κόστους αποδείχθηκε εντελώς αναποτελεσματική και δημιούργησε ανυπέρβλητα προβλήματα στην οικονομική διαχείριση. Ουσιαστικά πήγαν χαμένες οι περισσότερες θυσίες του ελληνικού λαού και ιδιαίτερα των μη προνομιούχων συμπολιτών μας. Στις αναλύσεις που γίνονται για την αποτελεσματικότητα των μνημονιακών προγραμμάτων που εφαρμόστηκαν, οι ελληνικές κυβερνήσεις είναι οι μόνες που δεν έδειξαν τον αναγκαίο ζήλο στην εφαρμογή του προγράμματος. Φρόντισαν μάλιστα να επιβάλουν τις δικές τους πολιτικές στρεβλώσεις. Το αρχικό μνημόνιο προέβλεπε την πραγματοποίηση των 2/3 της αναγκαίας δημοσιονομικής προσαρμογής με μείωση των δημοσίων δαπανών και του 1/3 με αύξηση της φορολογίας. Τελικά εφαρμόστηκε το αντίστροφο μοντέλο, με το Δημόσιο να αδυνατεί να προχωρήσει στη δραστική περικοπή των δαπανών του και τους συνεπείς φορολογούμενους να πληρώνουν το λογαριασμό της αποτυχίας του.

Περιπετειώδης συνέχεια

Στην περίπτωση που συμπληρώσουμε τα πέντε μεγάλα λάθη που αναφέραμε με το έκτο και σημαντικότερο, οι εξελίξεις θα είναι ιδιαίτερα αρνητικές έως περιπετειώδεις. Έχει αποδειχθεί ότι οι ελληνικές χρεοκοπίες είναι γεγονότα τεράστιας ιστορικής σημασίας που οδηγούν σε ποιοτικές πολιτικές αλλαγές.

Το 1932 η Ελλάδα χρεοκόπησε μαζί με μια σειρά άλλες χώρες εξαιτίας των συνεπειών του «κραχ» του 1929. Ο Ελευθέριος Βενιζέλος δεν μπόρεσε να διαχειριστεί αποτελεσματικά τη χρεοκοπία του ελληνικού Δημοσίου, όπως άλλωστε και η Δεξιά της εποχής. Το τελικό αποτέλεσμα ήταν να αυτοκαταργηθεί ο κοινοβουλευτισμός το 1936 με την ανάθεση όλων των εξουσιών στον Ιωάννη Μεταξά, τον αρχηγό ενός μικρού κοινοβουλευτικού κόμματος, ο οποίος είχε την εύνοια του Παλατιού και μετεξελίχθηκε σε χρόνο-ρεκόρ σε δικτάτορα.

Εάν δεν μπορέσουμε να ανασυντάξουμε τις δυνάμεις μας και να αντιμετωπίσουμε αποτελεσματικά την οικονομική κρίση έστω με μεγάλη καθυστέρηση, θα μπούμε στη φάση της πλήρους αυτοκατάργησης του κοινοβουλευτισμού. Ενδεχόμενη επικράτηση του κ. Τσίπρα και των συνεργατών του δεν θα φέρει τον ιστορικό θρίαμβο της Αριστεράς, όπως ίσως πιστεύουν ορισμένοι, αλλά την πολιτική καταβαράθρωσή της στη διάρκεια ενός δωδεκαμήνου. Αυτοί που υποστηρίζουν σήμερα τον ΣΥΡΙΖΑ επειδή πιστεύουν ότι θα τους προσφέρει μια εύκολη λύση στα οικονομικά και κοινωνικά προβλήματα που αντιμετωπίζουν θα είναι οι πρώτοι που θα στραφούν, με ιδιαίτερη μανία, εναντίον του μόλις γίνει φανερή η απόσταση μεταξύ των προεκλογικών υποσχέσεων σε στιλ Γιώργου Παπανδρέου και της εξαιρετικά σκληρής μετεκλογικής πραγματικότητας. Με τον παραδοσιακό δικομματισμό να έχει ξεπεραστεί από τις εξελίξεις και την Αριστερά να αποσυντίθεται λόγω των ευθυνών της στην κλιμάκωση της κρίσης, θα ανοίξει ο δρόμος για την αναζήτηση του οικονομικού δικτάτορα, ο οποίος θα επιβάλει τις λύσεις που θα μπορούσαμε να είχαμε εφαρμόσει με πιο δημοκρατικό και δημιουργικό τρόπο.

Η περίοδος που ξεκίνησε τον Μάιο του 2010 με την ανακοίνωση του πρώτου μνημονίου αποκτά, με το πέρασμα του χρόνου, ιστορικές ομοιότητες με την περίοδο που ξεκίνησε με τη χρεοκοπία του 1932 και κατέληξε στην επιβολή της μεταξικής δικτατορίας τον Αύγουστο του 1936. Με τα λάθη και τις παραλείψεις τους, οι πρωταγωνιστές της πολιτικής ζωής δεν συμβάλουν απλώς στην παράταση της οικονομικής κρίσης και στην κοινωνική διάλυση αλλά μπορεί να προετοιμάζουν άθελά τους και την αυτοκατάργηση της δημοκρατίας.

[Free Sunday, 13/12/14]