Η Αξία της Συγγνώμης

Επιλογή Φωτο: Λεωνίδας Οικονομίδης

psychologynow.gr

Βασιλική Παππά – Ψυχολόγος

Κάθε γιορτινή περίοδος, εκτός από περίοδος ανάπαυλας και ξεκούρασης, αποτελεί και περίοδο εσωτερικής επαναδιαπραγμάτευσης και μιας εκ νέου ιεράρχησης προτεραιοτήτων.

Ενόψει της έλευσης του νέου χρόνου κάθε άνθρωπος προβαίνει σε κάποιου είδους απολογισμό και παράλληλα σε λήψη σημαντικών αποφάσεων. Κάθε νέα εκκίνηση είναι γεμάτη με ελπίδα και προσδοκίες. Οι αποφάσεις που λαμβάνονται αφορούν προσωπικούς στόχους σχετικά με διάφορα θέματα, όπως πιο λειτουργική κατανομή του χρόνου και αυτοβελτίωση.

Σημαντικές αποφάσεις λαμβάνονται και για θέματα διαπροσωπικών σχέσεων: με ποια άτομα είναι σημαντικό να διατηρηθεί και να ενισχυθεί η επικοινωνία και η αλληλεπίδραση, ποιες ανθρώπινες σχέσεις χρειάζονται ενδυνάμωση και ανανέωση. Συνήθως οι αποφάσεις σχετικά με τις διαπροσωπικές σχέσεις αφορούν «διορθωτικές» παρεμβάσεις. Όταν κάποιος έχει πληγωθεί, αποφασίζει αν θα δώσει μια ακόμη ευκαιρία σε αυτόν που τον πλήγωσε κι όταν έχει πληγώσει, αν θα προβεί σε κάποια κίνηση επανόρθωσης.

Η διάπραξη συναισθηματικών λαθών αποτελεί κοινό τόπο στις διανθρώπινες σχέσεις. Λάθη που γίνονται εσκεμμένα αλλά και αθέλητα, λάθη σημαντικά και σοβαρά και λάθη πολύ πιο μικρά, που, ωστόσο, εξακολουθούν να πληγώνουν. Αγνοήσεις, παραλείψεις, αποκρύψεις, ειρωνείες και προσβολές, ευθέα κατηγορώ αλλά και υποδηλούμενα, παρακάμψεις, απαξιώσεις, διαστρεβλώσεις, εξαπατήσεις, όλα αυτά είναι μόνο μερικά από τα συναισθηματικά λάθη που οι άνθρωποι διαπράττουν (Gottman, 2011. Παππά, 2013. Στάινερ, 2006).

Ο Στάινερ (2006) υποστηρίζει ότι όταν οι άνθρωποι αδυνατούν να συμμετάσχουν σε θετικής μορφής αλληλεπιδράσεις, επιδίδονται στην εκπομπή αρνητικών ή τοξικών σχολίων και συμπεριφορών. Ωστόσο, με αυτό τον τρόπο οι ανθρώπινες σχέσεις διαστρεβλώνονται και συρρικνώνονται, καθώς παρέχουν μόνο αρνητική ανατροφοδότηση. Η συναισθηματική νοημοσύνη ανθεί μόνο όταν γίνεται ανταλλαγή ειλικρινών συναισθημάτων. Τα ψέματα και οι αποκρύψεις δεν έχουν θέση στις υγιείς συναλλαγές (Παππά, 2013).

Η ειλικρίνεια, ως κομβική αξία της συναισθηματικής νοημοσύνης, μπορεί να συμβάλλει καθοριστικά στη «διόρθωση» των όποιων συναισθηματικών λαθών. Αναγνώριση της διάπραξης του λάθους, σημαίνει ανάληψη ευθύνης. Και η ανάληψη της ευθύνης δηλώνεται εμπράκτως με τη λεκτική εκφορά της συγγνώμης: «Θα ήθελα να σου ζητήσω συγγνώμη που ξέχασα τη συνάντησή μας». Η συγγνώμη ζητείται με ειλικρίνεια και τεκμηρίωση. Ζητώ συγγνώμη σημαίνει αναφέρω πολύ συγκεκριμένα τον λόγο για τον οποίο προβαίνω σε αυτήν. Στη συνέχεια ρωτώ τον αποδέκτη: «Δέχεσαι τη συγγνώμη μου;». μια τέτοιου είδους ερώτηση μπορεί να πάρει οποιαδήποτε απάντηση: ναι, όχι, δεν ξέρω, ποτέ κτλ. Εξαρτάται από αυτόν που εκφέρει το αίτημα για συγγνώμη αν θα συνεχίσει να προσπαθεί για συγχώρεση ή όχι, καθώς και αν θα προχωρήσει στην επανόρθωση, την έμπρακτη αλλαγή της στάσης και της συμπεριφοράς του.

Η συγχώρεση αφορά μια μετατόπιση του συναισθήματός μας για κάποιον που μας έχει βλάψει από ιδέες για εκδίκηση ή/και αποφυγή προς μια πιο θετική κατανόηση της ανθρώπινης διάστασής του. Η συγχώρεση είναι η αναγνώριση ότι το να σφάλλεις είναι ανθρώπινο. Η συγχώρεση κάποιου που μας έβλαψε έχει βρεθεί ότι μειώνει την αρτηριακή πίεση και την ένταση του θυμού (Keltner, Oatley & Jenkins, 2014).

Ωστόσο, υπάρχουν κάποια πράγματα που δε συγχωρούνται και πράγματα που χρειάζονται πολύ χρόνο και πολλά επανειλημμένα αιτήματα για συγγνώμη για να συγχωρεθούν πραγματικά. Αυτό όμως που είναι σημαντικό – πέρα από την επιμονή και την υπομονή του ατόμου που αιτείται συγγνώμη – είναι η ειλικρίνεια. Κάθε άνθρωπος που ζητά συγγνώμη χρειάζεται να το εννοεί πραγματικά και να το δείχνει. Η αναγνώριση του λάθους απογυμνώνει και φοβίζει. Η ειλικρινής εκφορά της συγγνώμης ενδυναμώνει και λυτρώνει. Η έμπρακτη ανάληψη της συναισθηματικής ευθύνης με αυτό τον τρόπο αποτελεί την πιο σημαντική έκφραση αγάπης, το πιο μεγάλο δώρο όχι μόνο για την επερχόμενη γιορτινή περίοδο, αλλά για ολόκληρη τη ζωή.