Ο Λεωνίδας και ο Φελπς

kathimerini.gr

ΠΑΝΤΕΛΗΣ ΜΠΟΥΚΑΛΑΣ

Δεν πέφτουν πάντα μέσα οι παροιμίες ή, τέλος πάντων, δεν χρειάζεται να τις προσκυνούμε σαν αναμφισβήτητα δόγματα. Για παράδειγμα, το «Ελα, παππού μου, να σου δείξω τ’ αμπελοχώραφά σου» μπορεί να περνάει πρώτο απ’ το μυαλό πολλών Ελλήνων όταν ακούνε αλλοδαπούς να μιλούν για την ελληνική αρχαιότητα, και λαθεμένο είναι όμως και άδικο, μες στον ναρκισσισμό του. Χρωστάμε πολλά στους ξένους όσον αφορά την ανάγνωση και την «ανάκτηση» της αρχαίας Ελλάδας. Και όχι μόνο σε φιλολόγους και ιστορικούς, αλλά, όπως φαίνεται, και σε δημοσιογράφους. Αμερικανοί δημοσιογράφοι ήταν αυτοί που θυμήθηκαν τις τρεις πρωτιές του Φιλίππου του Β’ σε Ολυμπιακούς· εδώ τους χλευάσαμε. Και συμπατριώτες και συνάδελφοί τους είπαν (όπως διάβασα στη χθεσινή «Κ», στο ρεπορτάζ της Σπυριδούλας Σπανέα) ότι με το 21ο χρυσό του ο κολυμβητής Μάικλ Φελπς κατέρριψε ένα ρεκόρ 2.168 ετών, αφού ο μόνος με είκοσι πρωτιές σε Ολυμπιακούς ήταν ο Λεωνίδας ο Ρόδιος, πολυαθλητής του 2ου αιώνα π.Χ.

Με βάση τις πηγές, πάντως, υπάρχει ένα λαθάκι στους αμερικανικούς υπολογισμούς. Οι νίκες του Λεωνίδα ήταν πολλές, και βέβαια δύσκολες, όχι σαν τις έξι πλαστές και ανίδρωτες που απέσπασε μονοκοπανιά ο Νέρων στην Ολυμπία το 67 μ.Χ. Δεν ήταν όμως είκοσι αλλά δώδεκα. Αυτό τουλάχιστον γράφουν ο Παυσανίας και ο Φλάβιος Φιλόστρατος. Στα «Ηλειακά, Β΄» του έργου «Ελλάδος περιήγησις», ο Παυσανίας, συγγραφέας του 2ου αιώνα μ.Χ., χαρακτηρίζει κορυφαίο δρομέα τον Ρόδιο και μνημονεύει τις δώδεκα νίκες του: «Τα μέντοι επιφανέστατα ες δρόμον Λεωνίδα Ροδίω εστίν· επί γαρ τέσσαρας Ολυμπιάδας ακμάζων τε τη ωκύτητι αντήρκεσε, και γεγόνασιν αυτώ δρόμου νίκαι δύο αριθμόν και δέκα».

Για δώδεκα νίκες μιλάει και ο Λήμνιος Φλάβιος Φιλόστρατος ο ΙΙ, περίπου σύγχρονος του Παυσανία, στον «Γυμναστικό» του, μια πραγματεία-πηγή πληροφοριών για τα αθλήματα και τις προπονητικές μεθόδους. Και ο Φιλόστρατος καταγράφει με θαυμασμό τον άθλο του Λεωνίδα, να νικήσει σε τρία διαφορετικά αγωνίσματα, στον οπλίτη δρόμο, στον δίαυλο και στο στάδιο: «Λεωνίδας ο Ρόδιος επ’ Ολυμπιάδας τέτταρας ενίκα την τριττύν ταύτην». Για να δείξει δε την ξεχωριστή αξία του «τριαστή», προσδιορίζει τα εντελώς διαφορετικά προσόντα που απαιτεί κάθε άθλημα: «Διαύλου δε αγωνισταί κατεσκευάσθων ερρωμενέστεροι μεν ή οι του σταδίου, κουφότεροι δε των οπλιτευόντων». Οι δρομείς του διαύλου πρέπει να είναι πιο δυνατοί από τους σταδιοδρόμους αλλά ελαφρότεροι και πιο ευκίνητοι από τους οπλιτοδρόμους. Και να έχουν «σύμμετρον» μυϊκό σύστημα, γιατί τα πολλά μούσκουλα μειώνουν την ταχύτητα: «Οι γαρ περιττοί μύες δεσμοί τού τάχους».

Παρεμπιπτόντως, αυτό το «Ολυμπιάδας» και των δύο συγγραφέων είναι μία επιπλέον απόδειξη πως οι αρχαίοι ως Ολυμπιάδα εννοούσαν τους Αγώνες. Οχι το μεσοδιάστημα μεταξύ δύο Ολυμπιακών, όπως επιμένουν οι καθαρολόγοι μας, διορθώνοντας αναδρομικά τους τάχα αμαρτάνοντες αρχαίους.