Τα σχέδια του Υπουργείου Παιδείας για Α/θμια, Β/θμια και Τριτοβάθμια

κ. υπουργέ, να μην μείνουν μόνο σχέδια...

Στη σημερινή του εισήγηση στο ΚΥΣΚΟΙΠ ο υπουργός Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευμάτων Κώστας Γαβρόγλου παρουσίασε τις αλλαγές που έχουν πραγματοποιηθεί καθώς και τις πρωτοβουλίες που προβλέπονται και για τις τρεις βαθμίδες της εκπαίδευσης, με την προσδοκία ότι στο τέλος της διαδικασίας αυτής θα βρισκόμαστε μπροστά σε ένα αναδιαμορφωμένο, σύγχρονο και λειτουργικό εκπαιδευτικό σύστημα, στο κέντρο του οποίου θα βρίσκεται η Νέα Γενιά, τόσο στα πρώτα της βήματα, στην προσχολική εκπαίδευση, όσο και οι απόφοιτοι των Λυκείων μας και οι νέοι ερευνητές στα Πανεπιστήμια και τα Ερευνητικά Κέντρα.

Εισήγηση στο ΚΥΣΚΟΙΠ από Υπουργείο Παιδείας

8 Μαρτιου 2017

Το Υπουργείο Παιδείας, έχοντας πλήρη επίγνωση της εξαιρετικά δυσμενούς συνθήκης που έχει διαμορφώσει η οικονομική κρίση για τη Νέα Γενιά, έχει ως προτεραιότητα της πολιτικής του την πολύπλευρη υποστήριξή της, από τα πρώτα στάδια της εκπαιδευτικής διαδικασίας μέχρι τη διαμόρφωση των συνθηκών εκείνων που θα επιτρέψουν την αντιστροφή του φαινομένου της φυγής των νέων επιστημόνων από τη χώρα. Μέλημα και φροντίδα μας είναι η διαμόρφωση ενός σύγχρονου, δημοκρατικού και συμπεριληπτικού σχολείου, σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης, που θα προετοιμάζει με υπευθυνότητα και επάρκεια τους αυριανούς πολίτες, με γνώμονα τις αξίες της δημοκρατίας και του ανθρωπισμού.

Για την επίτευξη του στόχου αυτού, το Υπουργείο έχει ήδη προβεί σε μια σειρά από πρωτοβουλίες και αλλαγές σε ό,τι αφορά τον τρόπο λειτουργίας των σχολείων και των πανεπιστημίων, ενώ έχουν ήδη δρομολογηθεί και άλλες, με την προσδοκία ότι στο τέλος της διαδικασίας αυτής θα βρισκόμαστε μπροστά σε ένα αναδιαμορφωμένο, σύγχρονο και λειτουργικό εκπαιδευτικό σύστημα, στο κέντρο του οποίου θα βρίσκεται η Νέα Γενιά, τόσο στα πρώτα της βήματα, στην προσχολική εκπαίδευση, όσο και οι απόφοιτοι των Λυκείων μας και οι νέοι ερευνητές στα Πανεπιστήμια και τα Ερευνητικά Κέντρα. Στην κατεύθυνση αυτή θα πρέπει να υπογραμμίσουμε ότι για πρώτη φορά τα τελευταία χρόνια εξασφαλίσαμε αύξηση των κονδυλίων του προϋπολογισμού για την Παιδεία της τάξης του 5,3% (2.85% του ΑΕΠ).

Πιο αναλυτικά, έχουν ήδη δρομολογηθεί ή θα δρομολογηθούν στο άμεσο μέλλον οι ακόλουθες παρεμβάσεις στα σχολεία και στα Πανεπιστήμια:

Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση

• Δίχρονο υποχρεωτικό νηπιαγωγείο με αναμόρφωση αναλυτικού προγράμματος σπουδών με έμφαση στη διαφοροποιημένη παιδαγωγική.
• Επέκταση θεσμού ενιαίου τύπου ολοήμερου σχολείου και στα ολιγοθέσια δημοτικά.
• Επέκταση της περιγραφικής ποιοτικής αξιολόγησης
• Αναβάθμιση της ελεύθερης ζώνης σε όλο το δημοτικό
• Σταδιακή μείωση των μαθητών ανά τάξη
• Πιλοτική αναβάθμιση των καλλιτεχνικών μαθημάτων
• Επέκταση θεσμού βιβλιοθηκών
• Σταδιακή ένταξη των προσφυγόπουλων στο εκπαιδευτικό σύστημα, αρχικά σε απογευματινά τμήματα. (100 περίπου σχολεία μέχρι τώρα πανελλαδικά για 2500 περίπου προσφυγόπουλα)

Δευτεροβάθμια εκπαίδευση

Γυμνάσιο

Στόχος μας στη βαθμίδα αυτή είναι να κατοχυρώσουμε αρχικά τα όσα θετικά έχουν συμβεί και στην συνέχεια να τα επεκτείνουμε. Κινούμαστε προς την κατεύθυνση ενός σχολείου που θα έχει τον μέγιστο ωφέλιμο εκπαιδευτικό χρόνο και τον μικρότερο δυνατό κατακερματισμό του από εξεταστικές διαδικασίες που δεν είναι απαραίτητες. Προτεραιότητά μας επίσης είναι να αρθούν οι περιορισμοί πρόσβασης στην εκπαιδευτική διαδικασία για τις ευάλωτες κοινωνικές ομάδες καθώς και να δημιουργηθεί ένα σχολείο «ανοικτό» στα προβλήματα που απασχολούν τους νέους και τις νέες στην καθημερινότητά τους. Πιο συγκεκριμένα:

• Αντικατάσταση τριμήνων με τετράμηνα, στοχεύοντας στον μικρότερο κατακερματισμό του διδακτικού χρόνου
• Μείωση των μαθημάτων που εξετάζονται στις προαγωγικές εξετάσεις σε τέσσερα (Νεοελληνική Γλώσσα-Λογοτεχνία, Μαθηματικά, Φυσική και Ιστορία)
• Επέκταση ενισχυτικής διδασκαλίας
• Επέκταση πραγματικού εκπαιδευτικού χρόνου (λήξη σχολικού έτους 31 Μαΐου)
• Αναβάθμιση των βιωματικών δράσεων
• Αναβάθμιση θεσμού βιβλιοθηκών
• Άνοιγμα του Γυμνασίου στα σύγχρονα θέματα που απασχολούν τους νέους. Πρώτο βήμα στην κατεύθυνση αυτή η Θεματική Εβδομάδα με θέμα τον εθισμό, τη διατροφή και τις σχέσεις ανάμεσα στα δύο φύλα που εισήχθη πρόσφατα στα σχολεία.
• Σχολεία συμπερίληψης για τα παιδιά ειδικής εκπαίδευσης – αναβάθμιση ειδικής αγωγής
• Προοπτική διορισμών (κεντρική κυβερνητική απόφαση)
• Κατοχύρωση Κρατικού Πιστοποιητικού Γλωσσομάθειας

Λύκειο (Γενικό Λύκειο και Τεχνικό Επαγγελματικό Λύκειο)

Η ανάγκη για την αναβάθμιση του Λυκείου είναι κοινή παραδοχή τόσο της εκπαιδευτικής κοινότητας όσο και του συνόλου των πολιτικών κομμάτων. Αυτή τη στιγμή, το Λύκειο επικαθορίζεται από τις Πανελλαδικές εξετάσεις, η ανάγκη ανταπόκρισης στις οποίες υπαγορεύει την καθημερινότητα της εκπαιδευτικής πράξης, καταλύοντας στην πράξη το ρόλο του Λυκείου ως αυτόνομης εκπαιδευτικής βαθμίδας. Στόχος μας είναι το Λύκειο να κατακτήσει την αυτονομία του, παρέχοντας στους νέους και τις νέες τις απαραίτητες εγκύκλιες γνώσεις αλλά και τις δεξιότητες που θα τους επιτρέψουν να δραστηριοποιηθούν επαγγελματικά μετά την αποφοίτησή τους. Για το λόγο αυτό, σχεδιάζουμε και έχουμε ήδη αρχίσει να εφαρμόζουμε ένα ευρύ πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων. Στην προσπάθειά μας αυτή κεντρική θέση έχει και η Τεχνική και Επαγγελματική Εκπαίδευση, η οποία κρίνουμε ότι θα πρέπει να αναβαθμιστεί και να λειτουργήσει ως μια ουσιαστική εναλλακτική για τους μαθητές, ισότιμη και ισόκυρη με τα Γενικά Λύκεια.

Για την ευόδωση της προσπάθειας, κρίθηκε σημαντική η αναβάθμιση του θεσμικού ρόλου του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολικής, το οποίο έχει και την ευθύνη για την διαμόρφωση των συγκεκριμένων προτάσεων αλλαγών που κατατίθενται στο Υπουργείο.

Συγκεκριμένα:

• Αναμόρφωση των δύο τελευταίων τάξεων του Λυκείου
• Αναδιάρθρωση των προγραμμάτων σπουδών και περιορισμός της ύλης – με ταυτόχρονη εμβάθυνση και κατανόηση των γνωστικών αντικειμένων
• Θέσπιση κοινής τάξης πρώτης λυκείου στα Γενικά και στα Επαγγελματικά Λύκεια
• Εθνικό Απολυτήριο, με αντίκρισμα και αξιοπιστία
• Διαρκής επιμόρφωση των εκπαιδευτικών (εξ αποστάσεως και μεικτές)
• Αξιολόγηση στελεχών εκπαίδευσης και αυτοαξιολόγηση σχολικών μονάδων
• Σύσταση Κεντρικής Δομής Υποστήριξης της Εκπαιδευτικής Κοινότητας
• Σταδιακή αύξηση χρηματοδότησης
• Ενίσχυση της τεχνικής και επαγγελματικής εκπαίδευσης:

-πρόσθετες ειδικότητες

-μεταλυκειακό έτος – τάξη μαθητείας για τους αποφοίτους, με πλήρη επαγγελματικά και ασφαλιστικά δικαιώματα, σε δημόσιους ή ιδιωτικούς φορείς.

-Ενίσχυση των σχολείων που αφορούν ειδικές κατηγορίες πληθυσμού (Σχολεία Δεύτερης Ευκαιρίας, Σχολεία Φυλακών κλπ)

-Σχολεία συμπερίληψης για τα παιδιά ειδικής εκπαίδευσης – αναβάθμιση ειδικής αγωγής

-Προοπτική διορισμών (κεντρική κυβερνητική απόφαση)

Εισαγωγή στα Πανεπιστήμια

Προϋπόθεση για να επιτύχει οποιαδήποτε ουσιαστική αναβάθμιση του λυκείου είναι η αλλαγή του τρόπου εισαγωγής στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση. Η σημερινή μορφή του συστήματος των Πανελλαδικών εξετάσεων έχει οδηγήσει στην υποβάθμιση του Λυκείου σε εξεταστικό κέντρο και τους μαθητές στην στείρα αναπαραγωγή της εξεταστέας ύλης. Η ύπαρξη «φίλτρου» μεταξύ Δευτεροβάθμιας και Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης είναι απαραίτητη. Όμως οι εισαγωγικές εξετάσεις για το Πανεπιστήμιο θα πρέπει να αποδραματοποιηθούν. Το Υπουργείο, σε συνεργασία με το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής και έχοντας υπόψιν τις προτάσεις των φορέων, επεξεργάζεται τρόπους επίλυσης του γόρδιου δεσμού των εισαγωγικών εξετάσεων. Είναι δε πεπεισμένο ότι η αλλαγή του συστήματος εισαγωγής στο πανεπιστήμιο θα πρέπει να συνδυαστεί με ευρεία αναδιαμόρφωση του πρώτου έτους σπουδών στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση, ούτως ώστε η μετάβαση να πραγματοποιείται εντός ενός ολοκληρωμένου, ενιαίου πλαισίου.

Τριτοβάθμια Εκπαίδευση – Έρευνα και Ανάπτυξη

Η ποιότητα της Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης στη χώρα είναι αναγνωρισμένη διεθνώς, όπως άλλωστε προκύπτει και από τις ανεξάρτητες διαδικασίες αξιολόγησης. Παρά ταύτα, το Υπουργείο κρίνει αναγκαία την περαιτέρω βελτίωσή της, κατά τρόπο που θα διευκολύνει την παραγωγή γνώσης και την έρευνα, θα απλοποιήσει την γραφειοκρατία και θα συνδέσει την παραγόμενη γνώση με την καινοτομία, την παραγωγή και την ανάπτυξη. Ανάμεσα στις προθέσεις του Υπουργείου, συγκεκριμένα σε ό,τι αφορά τη Νέα Γενιά, βρίσκονται:

• Η διαμόρφωση Ενιαίου Χώρου Έρευνας και Εκπαίδευσης (ώσμωση ανάμεσα σε Πανεπιστήμια, ΤΕΙ και ερευνητικά κέντρα)
• Η δημιουργία ευέλικτων και αυτόνομων ΕΛΚΕ
• Ο εξορθολογισμός του ακαδημαϊκού χάρτη
• Η υποστήριξη της σύνδεσης της εκπαίδευσης με την αγορά εργασίας και την παραγωγή
• Η υποστήριξη της καινοτομίας και η σύνδεσή της με την ανάπτυξη σε επίπεδο περιφέρειας
• Η υποστήριξη των νέων ερευνητών, με ερευνητικά προγράμματα, προγράμματα απόκτησης διδακτικής εμπειρίας, διδακτορικές και μεταδιδακτορικές υποτροφίες.
• Η συγκρότηση Εικονικών Ινστιτούτων και Κέντρων Δεξιοτήτων
• Η υποστήριξη της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης
• Η οριζόντια κινητικότητα μελών ΔΕΠ, μελών ΕΠ ΤΕΙ και ερευνητών Ερευνητικών Κέντρων.
• Ανοιχτή πρόσβαση σε ερευνητικές δομές
• Η ρύθμιση των μεταπτυχιακών προγραμμάτων
• Κοινωνική Μέριμνα και υποτροφίες για τις ευάλωτες ομάδες των φοιτητών

Για την πραγματοποίηση των παραπάνω στόχων, το Υπουργείο έχει προβεί μέχρι στιγμής στις παρακάτω ενέργειες:

Σύσταση Εθνικού Συμβουλίου Εκπαίδευσης και Ανάπτυξης Ανθρώπινου Δυναμικού (ΕΣΕΚΑΑΔ):

Πρόκειται για ένα νέο όργανο, που θα έχει γνωμοδοτικό ρόλο και θα απευθύνεται απευθείας στον Υπουργό Παιδείας. Στην αρμοδιότητά του θα είναι θέματα σχεδιασμού της εκπαιδευτικής πολιτικής, στην κατεύθυνση της βιώσιμης ανάπτυξης και της αξιοποίησης του ανθρώπινου δυναμικού. Στο νέο αυτό όργανο θα συμμετέχουν εκπρόσωποι από τα συναρμόδια υπουργεία, εκπρόσωποι των εκπαιδευτικών, επιστημονικών, επαγγελματικών και παραγωγικών φορέων καθώς και εκπρόσωποι των συνδικαλιστικών οργανώσεων. Η όλη προσπάθεια γίνεται προκειμένου να συνδεθεί με συστηματικό και γόνιμο τρόπο η εκπαίδευση με την αγορά εργασίας και την παραγωγή, ώστε ο όποιος προγραμματισμός να βασίζεται στις ρεαλιστικές δυνατότητες που υπάρχουν.

Θέσπιση Περιφερειακών Συμβουλίων Ανώτατης Εκπαίδευσης (στο αμέσως επόμενο διάστημα):

Στόχος είναι να καταστήσουν τα Ιδρύματα «φάρο» καινοτομίας και ανάπτυξης ανά Περιφέρεια και να τα συνδέσουν με την κοινωνία.Τα Συμβούλια αυτά, ένα σε κάθε περιφέρεια, θα έχουν ως στόχο την εξωστρέφεια, την αποκέντρωση και την αναπτυξιακή πορεία του Ενιαίου Χώρου Έρευνας και Εκπαίδευσης. Αποτελούν θεσμούς που θα συμβάλουν στην ένταξη των ΑΕΙ και Ερευνητικών Κέντρων στην παραγωγική ανασυγκρότηση της χώρας και που θα αναζητούν χρηματοδοτήσεις για τα πανεπιστήμια πέραν του κρατικού προϋπολογισμού. Τα μέλη τους θα εκπροσωπούν τα Πανεπιστήμια, ΤΕΙ και Ερευνητικά Κέντρα ανά Περιφέρεια και θα συμμετέχει εκπρόσωπος της αντίστοιχης Περιφέρειας, του Υπουργείου Παιδείας, του Υπουργείου Ανάπτυξης, και του Περιφερειακού Συμβουλίου Έρευνας και Καινοτομίας.

Επιτροπή Οικονομικών:

Αναγνωρίζοντας ταυτόχρονα τις οικονομικές ανάγκες που παράγονται από οποιαδήποτε προσπάθεια αναμόρφωσης αλλά και τις μεγάλες οικονομικές ανάγκες των ιδρυμάτων, το υπουργείο έχει καταρτίσει ειδική επιτροπή για τα οικονομικά της εκπαίδευσης. Μέχρι σήμερα δεν είχε γίνει μια συστηματική καταγραφή ούτε των οικονομικών αναγκών της εκπαίδευσης συνολικά –και με προοπτική ενός ορίζοντα τριετίας– ούτε των πόρων που μπορεί να αξιοποιήσει. Για πρώτη φορά, το Υπουργείο, με τη βοήθεια μιας ειδικής επιτροπής, έχει προχωρήσει στη συστηματική καταγραφή των αναγκών και των οικονομικών πόρων της εκπαίδευσης, έτσι ώστε να μπορέσει να προγραμματίσει με τον πιο αποτελεσματικό και ορθολογικό τρόπο, την κάλυψη των αναγκών αυτών.

Στήριξη νέων επιστημόνων:

Στόχος των πρωτοβουλιών του Υπουργείου Παιδείας όσον αφορά τη στήριξη των νέων επιστημόνων είναι η αναστροφή του φαινομένου του brain drain. Αναλυτικότερα οι πρωτοβουλίες και η στόχευσή τους εκτίθενται στην ειδικά αφιερωμένη σε αυτές εισήγηση του Τομέα Έρευνας και Καινοτομίας του Υπουργείου. Η αναφορά εδώ θα περιοριστεί στους άξονες που συντρέχουν τις πρωτοβουλίες και τις αντίστοιχες θεσμικές παρεμβάσεις.

• Δημιουργία ευκαιριών εργασίας και προοπτικών σταδιοδρομίας για νέους ερευνητές. (100 νέες θέσεις ερευνητών, 1000 νέες θέσεις μελών ΔΕΠ, χρηματοδότηση ερευνητικών προτάσεων νέων επιστημόνων, στις οποίες θα έχουν και την επιστημονική ευθύνη).
• Δημιουργία του Ελληνικού Ιδρύματος Έρευνας και Καινοτομίας (ΕΛΙΔΕΚ), από το οποίο θα ωφεληθούν τόσο οι νέοι επιστήμονες και ερευνητές όσο και τα ΑΕΙ, τα ερευνητικά κέντρα και οι επιχειρήσεις.
• Χρηματοδότηση: Παράλληλα με την αξιοποίηση των ΕΣΠΑ και την αυξημένη σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια χρηματοδότηση από τον τακτικό προϋπολογισμό, θεσπίζουμε το Υπερ-Ταμείο Επιχειρηματικών Συμμετοχών, στο οποίο μετέχουν το ελληνικό δημόσιο και το Ευρωπαϊκό Ταμείο Επενδύσεων και το οποίο αποτελεί μια συστηματική και ολοκληρωμένη προσπάθεια για την αξιοποίηση των ερευνητικών αποτελεσμάτων και την στήριξη της καινοτόμου επιχειρηματικότητας με έμφαση στην νεανική επιχειρηματικότητα.

Διάλογος και επιδίωξη συναίνεσης

Κλείνοντας, είναι σημαντικό να υπογραμμίσουμε ότι η προσπάθεια αναμόρφωσης του εκπαιδευτικού τοπίου προκύπτει μέσα από μια διαδικασία εκτεταμένου διαλόγου με όλους τους φορείς της εκπαίδευσης, με στόχο την επίτευξη της ευρύτερης δυνατής συναίνεσης. Την προηγούμενη χρονιά πραγματοποιήθηκε ένας εκτεταμένος διάλογος για την Παιδεία, με πυλώνες την Επιτροπή Μορφωτικών Υποθέσεων της Βουλής, την Επιτροπή Εθνικού και Κοινωνικού Διαλόγου για την Παιδεία και το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής. Τα πορίσματα της διαδικασίας αυτής έχουν κατατεθεί στο Υπουργείο Παιδείας . Στόχος είναι αυτά τα πορίσματα να τα επεξεργαστούμε, έτσι ώστε να μετατραπούν σε συγκεκριμένη εκπαιδευτική πολιτική. Για τον σκοπό αυτό έχουμε αποφασίσει να συνεχίσουμε τον διάλογο, στο πλαίσιο της Επιτροπής Μορφωτικών Υποθέσεων της Βουλής, στοχευμένα πια, ώστε να αξιοποιήσουμε συσσωρρευμένη εμπειρία συγκεκριμένα πάνω στο πεδίο της εφαρμογής των πορισμάτων.Στις συνεδριάσεις της Επιτροπής Μορφωτικών Υποθέσεων έχουν προσκληθεί οι εκπρόσωποι των συλλογικών οργάνων των εκπαιδευτικών λειτουργών, δημοσίων και ιδιωτικών, έτσι ώστε να επωφεληθούμε από την εμπειρία των φορέων της εκπαίδευσης. Έχουν επίσης προσκληθεί οι προηγούμενοι Γενικοί Γραμματείς και επικεφαλής προηγούμενων προσπαθειών μεταρρύθμισης της Παιδείας, ώστε να μπορέσουμε να αξιοποιήσουμε αυτό που θα ονομάζαμε θεσμική μνήμη του υπουργείου. Συνολικά, στη Διαρκή Επιτροπή Μορφωτικών Υποθέσεων της Βουλής πραγματοποιήθηκαν μέχρι στιγμής τρεις συνεδριάσεις, παρουσία συνολικά φορέων, εκπροσώπων εκπαιδευτικών ενώσεων και εγνωσμένων προσωπικοτήτων από τον χώρο της Εκπαίδευσης. Σε όλες αυτές τις διαδικασίες συμμετέχει βεβαίως το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής, το οποίο έχει και την συνολική ευθύνη να διαμορφώσει και να φέρει στο Υπουργείο για συζήτηση και έγκριση συγκεκριμένη πρόταση εκπαιδευτικής πολιτικής.