Η στρατηγική της ασχήμιας

kathimerini.gr

ΤΑΚΗΣ ΘΕΟΔΩΡΟΠΟΥΛΟΣ

​«Χωρίς την αίσθηση του ωραίου ο έρωτας δεν θα ήταν παρά μια εξοργιστική ανάγκη». Το γράφει ο Σοπενχάουερ στη «Μεταφυσική του έρωτα». Κατεβαίνοντας μερικά σκαλοπάτια στην κλίμακα των ανθρωπίνων αξιών, το ίδιο θα μπορούσε κανείς να υποστηρίξει και για την πείνα. Η τέχνη της μεγάλης μαγειρικής έχει προσθέσει την παράμετρο της αισθητικής σε μια ανάγκη που, όταν την αντικρίζεις σε όλη τη γύμνια της δόξας της, είναι εξοργιστική. Εξοργιστική όπως η εικόνα ενός λιμασμένου ο οποίος καταβροχθίζει ανενδοίαστα κοψίδια βαρυγκομώντας από ευχαρίστηση. Ο μεθυσμένος που πνίγει την ερωτική του απογοήτευση στο αλκοόλ έχει μια ευγένεια που λείπει από τον μεθύστακα. Ανεβαίνοντας και πάλι σκαλοπάτια, ή κατεβαίνοντας μερικά ακόμη, ανάλογα με την οπτική γωνιά, η αρχή ισχύει και για την αναγκαία συνθήκη της κοινωνικής συγκρότησης, την άσκηση της πολιτικής τέχνης, ή με άλλα λόγια, την ανάγκη για εξουσία. Ακόμη και τα ειδεχθέστερα καθεστώτα, όπως ο ναζισμός και ο κομμουνισμός, φρόντισαν να εξευγενίσουν τη στυγνή άσκηση της εξουσίας, προτάσσοντας μια «αίσθηση ωραίου». Αυτό τον ρόλο έπαιξε η θεωρία περί ανωτερότητος της Αρίας φυλής, αυτόν τον ρόλο έπαιξε η υπόσχεση της αταξικής κοινωνίας.

Η δωρική λιτότητα του Κωνσταντίνου Καραμανλή, η ρητορική δεινότητα του Ανδρέα Παπανδρέου, ή η εντελώς προσωποποιημένη ευφυΐα του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη αυτή την αίσθηση κατέθεταν στα κοινά. Και το ψέμα είναι απαραίτητο συστατικό στην παλέτα της πολιτικής τέχνης. «Και πώς θα τους πείσουμε να δεχθούν όλ’ αυτά που τους λέμε Σωκράτη;», «Θα τους πούμε ένα ευγενές ψεύδος, ότι όλ’ αυτά τα όρισαν οι θεοί». Το «ευγενές ψεύδος» λειτουργεί ως αίσθηση του ωραίου ακόμη και στο απολυταρχικό σύστημα που οραματίζεται ο Πλάτων στην «Πολιτεία». Το «αγενές ψεύδος» μετατρέπει την άσκηση πολιτικής εξουσίας σε μια εξοργιστική ανάγκη. Μετατρέπει τη δημοκρατία σε μια κατ’ ανάγκην συμβίωση, έναν γάμο προσώπων που κάθε πρωί, όταν αντικρίζουν ο ένας τον άλλον, μετανιώνουν για την ώρα και τη στιγμή που συναντήθηκαν. Οταν το «αγενές ψεύδος» προβάλλεται καθ’ έξιν και κατ’ εξακολούθησιν μετατρέπεται σε στρατηγική της ασχήμιας.

Αυτό ζούμε τις τελευταίες ημέρες. Τη μια δεν αντιληφθήκαμε αμέσως την έκταση της καταστροφής, την άλλη το πλοίο ήταν στη Μάλτα, την τρίτη δεν ήταν στη Μάλτα αλλά έπρεπε να εξαντλήσουμε τις δικές μας προσπάθειες για να ζητήσουμε ευρωπαϊκή βοήθεια και την τέταρτη ο πρωθυπουργός έχει το θράσος να μιλήσει για οικολογικές ευαισθησίες. Ούτε μια συγγνώμη. Και η στρατηγική της ασχήμιας ρυπαίνει σαν την πετρελαιοκηλίδα τη δημοκρατία μας.