Η χαρά του να είσαι ο εαυτός σου

e-psychology.gr

Αρθρογράφος: Παναγιώτης Πλουμίδης 

Ψυχοθεραπευτής

Πόσο απλό αλλά και πόσο σύνθετο ταυτόχρονα είναι για κάποιον να είναι ο εαυτός του και να μπορεί να ζει ανά πάσα στιγμή αυτό που επιθυμεί. Ο Jacques Lacan με το δικό του ανατρεπτικό λόγο μας έχει τονίσει ότι από την αρχή της ζωής μας αναγκαζόμαστε να αλλοτριωθούμε βάσει της επιθυμίας του άλλου.

Ξεκινάμε τη ζωή μας ρωτώντας ασυνείδητα ''τι θέλει ο άλλος από εμένα''; με σκοπό να δώσουμε μια απάντηση στο υπαρξιακό πανανθρώπινο προβληματισμό που είναι το γιατί έχουμε άραγε έρθει σ'αυτό τον κόσμο και ποιος είναι ο δρόμος της ευτυχίας και της ολοκλήρωσης για εμάς. Όμως πώς είναι δυνατόν να ευτυχίσει το άτομο αν η βάση της επιθυμίας του είναι η επιθυμία του άλλου;

Η επιθυμία του Άλλου :

O άνθρωπος γεννιέται μικρός, ανήμπορος και πλήρως εξαρτώμενος από τον άλλο να τον φροντίσει. Η μητέρα είναι γι αυτόν όλος του ο κόσμος και η μόνη του ελπίδα να επιβιώσει μέσα στη χαοτική πραγματικότητα που βιώνει το νεογνό μετά τον ψυχοτραυματισμό της γέννησης. Η μητέρα αποτελεί την πηγή των πρώτων απολαύσεων, των πρώτων απαγορεύσεων, την εκπλήρωση των αναγκών αλλά και την υπόσχεση ότι θα είναι εκεί για ότι το μωρό της χρειαστεί.

Η μητέρα είναι τα πάντα, όλος ο κόσμος για το μωρό της. Ο άνθρωπος λοιπόν έρχεται στο κόσμο ακριβώς επειδή είναι η επιθυμία κάποιου άλλου να γεννηθεί. Ο άλλος αυτός ζητά από το νέο άνθρωπο κάτι. Αυτό το κάτι όμως δεν είναι ποτέ διαυγές για το άτομο. Μέσα από τη φαντασίωση του τι θέλει ο άλλος, δηλαδή η μητέρα, το άτομο προσπαθεί να βρει το λόγο της ύπαρξης του και να οριοθετήσει το χάος που το περιβάλλει. Η αποδοχή όμως της διαλεύκανσης και της ικανοποίησης της επιθυμίας του άλλου αποτελεί για το άτομο και τον πυρήνα της πρώτης αλλοτρίωσης του μιας και εφόσον επιθυμεί αυτό που επιθυμεί ο άλλος για εκείνον ο ίδιος δεν είναι φορέας της δικής του επιθυμίας.

Πιο απλά από μικροί αναγκαζόμαστε να δεχτούμε οτι για να μπορούμε να υπάρχουμε οφείλουμε να αναζητούμε το τί θέλει ο άλλος από εμάς για να μπορούμε να ορίζουμε έτσι και τον εαυτό μας.

Όμως στο σημείο αυτό υπάρχει κίνδυνος να χάσουμε το δρόμο προς τη δική μας επιθυμία στο βαθμό που καθοριζόμαστε από αυτό που υποθέτουμε ό,τι ο άλλος επιθυμεί για εμάς. Αν μάλιστα η μητέρα με τη στάση της δηλώνει ανικανοποίητη από το άτομο τότε εκείνο θα μπει σε έναν άνισο αγώνα προσπάθειας ικανοποίησης της και σταδιακά θα χάνει όλο και πιο πολύ την επαφή με τη δική του επιθυμία, θα χάνει τον εαυτό του. Ακριβώς πάνω στη σύγκρουση της επιθυμίας του ατόμου και της επιθυμίας του άλλου προκύπτουν και τα συμπτώματα ψυχοπαθολογίας.

Όσο πιο μακριά είναι κανείς από αυτό που επιθυμεί, όσο πιο μακριά και αποξενωμένος νιώθει από τον εαυτό του τόσο πιο εύκολα αναπτύσει άγχος και άλλα συμπτώματα ώστε να αντέξει αυτή τη ματαίωση της επιθυμίας του.

Ο ψυχαναλυτής και η επιθυμία του ατόμου:

Ο άνθρωπος που δε μπορεί να επιθυμήσει ή που δε μπορεί να εκπληρώσει ολοκληρωμένα την επιθυμία του υποφέρει. Δεν έχει σημασία το είδος του συμπτώματος που θα εμφανιστεί, σημασία έχει να βρεθεί η λύση στο να βρει το άτομο τον εαυτό του όποιο κι αν είναι το σύμπτωμα ψυχοπαθολογίας του.

Ο στόχος της ψυχανάλυσης δεν είναι άλλος από το να βοηθήσει το άτομο να διαλευκάνει τους λόγους που δε μπορεί να χαρεί τη ζωή του μέσα από μια διαδικασία ενδοσκόπησης που σκοπό έχει να διαχωριστεί η επιθυμία του ατόμου από την επιθυμία του άλλου και με τον τρόπο αυτό θα μειωθούν τόσο τα συμπτώματα και οι αρνητικές για τη ζωή σκέψεις αλλά και η ένταση που προκαλεί η αποξένωση από το ενδότερο εγώ μας.

Όσο πιο δυνατό είναι το αίτημα του ατόμου να δεί τον εαυτό του, τόσο μεγαλύτερη ελπίδα υπάρχει για λύση και ανακούφιση. Ο ειδικός δεν είναι παρά μια μετάφραση της επιθυμίας του ατόμου που έρχεται να τον συναντήσει και οφείλει να κινείται μέσα στα όρια της επιθυμίας αυτής δεχόμενος τις αντιστάσεις, τη δυσκολία, την άρνηση ακόμη και τη προσωρινή διακοπή της θεραπείας αν χρειαστεί ακριβώς γιατί η επιθυμία πρέπει να αναδυθεί κατά τη διάρκεια της θεραπείας και για να γίνει αυτό πρέπει κανείς να περάσει από όλα τα στάδια. Σίγουρα θα υπάρξουν δυσκολίες, ματαιώσεις, θυμός, θλίψη καθώς η συνειδητοποίηση οτι δεν μπορούμε να αγγίξουμε αυτό που επιθυμούμε.

Τι είναι η χαρά:

Eίμαι χαρούμενος άρα υπάρχω ή αλλιώς υπάρχω γιατί είμαι χαρούμενος.

Η βάση της χαράς για το άτομο δεν είναι άλλη από την εκπλήρωση των επιθυμιών του σε μικρές στιγμές ευτυχίας. Όταν βρίσκεις τον εαυτό σου αυτομάτως μπορείς να ξέρεις τι θέλεις και τί όχι γιατί έχεις πρόσβαση στο συναίσθημα σου το οποίο είναι καθαρό κι όχι αναμεμειγμένο με περιττές νευρώσεις και συμπλέγματα.

Μη κάνουμε βέβαια το λάθος να φανταστούμε την ευτυχία και τη χαρά σαν ένα παράδεισο διαρκούς απόλαυσης και ευχαρίστησης.

Καμία ψυχοθεραπεία και κανένας ειδικός δε μπορεί να υποσχεθεί μια συνεχή απόλαυση και χαρά η οποία θα έχανε και το νόημα της ακριβώς επειδή θα ήταν συνεχής. Το να είναι όμως κανείς ο εαυτός του βοηθάει στο να αναγνωρίσει τις στιγμές που δε μπορεί να χαρεί και να επιδιώξει να κάνει τις κινήσεις και της ψυχικές επιλογές για να καταφέρει μια καινούργια ευτυχία. Είναι αλήθεια πως η ζωή είναι στιγμές και έχει σημασία να είμαστε εκεί για να τις ζήσουμε αρκεί να μπορούμε να αφουγκραστούμε τα δικά μας προσωπικά όρια και τις δικές μας θέσεις σε ότι μας αφορά.

Αποδοχή:

Δεν υπάρχει μεγαλύτερη ανάγκη για τον άνθρωπο από το να τον αποδέχονται. Ο δρόμος όμως για να μας αποδεχτεί ο άλλος είναι πρώτα να αποδεχτούμε εμείς τον εαυτό μας και να εμφανιζόμαστε ολοκληρωμένοι και συγκροτημένοι σε αυτά που ζητούμε και διεκδικούμε.

Όμως είναι αδύνατον να μας αποδέχονται όλοι και μέχρι ενός σημείου αυτό είναι λογικό. Υπάρχουν όμως και οι περιπτώσεις ανθρώπων με τη λεγόμενη τοξικότητα που στόχο έχουν να μας φέρουν εμπόδια και να μας δυσκολέψουν στο δρόμο προς τη χαρά και την εκπλήρωση της επιθυμίας μας. Στο βαθμό που εμείς μπορούμε να αναγνωρίσουμε καθαρά τον εαυτό μας και να δημιουργήσουμε συνθήκες χαράς, οι οποιεσδήποτε παρεμβολές από τοξικούς ανθρώπους προκαλούν δυσαρμονία και αρνητισμό. Όσο πιο κοντά είναι κανείς σε αυτό που τον ολοκληρώνει τόσο πιο εύκολα μπορεί να αναγνωρίσει αυτό που τον ενοχλεί και να πράξει αναλόγως για να απομακρύνει από τη ζωή του άτομα και καταστάσεις που τον δυσκολεύουν στο να χαρεί. Η δύναμη είναι στο χέρι μας και οφείλουμε να την δείχνουμε όπου οι περιστάσεις το απαιτούν.

Συμπερασματικά κλείνω με μια δική μου συνειδητοποίηση. Δεν έχει νόημα να ψάχνουμε πολύ τι είναι αυτό που θέλουμε. Αρκεί μόνο μια στιγμή επαφής με τον εαυτό μας, μια στιγμή επαφής με την ανάγκη μας.

Η ανάγκη μας είναι πάντα εκεί αρκεί να είμαστε σε θέση να την ακούσουμε. Όταν τη νιώσουμε έχουμε χρέος στον εαυτό μας να την εκπληρώσουμε όσο μεγάλο κι αν είναι το κόστος των επιλογών μας, γιατί ελπίδα υπάρχει μόνο εφόσον υπάρχουμε κι εμείς.