Το όριο της ανοχής

kathimerini.gr

ΤΑΚΗΣ ΘΕΟΔΩΡΟΠΟΥΛΟΣ

Για μια μεγάλη μερίδα της αριστερής σκέψης η πρόοδος ταυτίζεται με την ιστορική λήθη. Και η λήθη έχει πολλές μορφές. Η πρώτη ταυτίζεται με την αποσιώπηση, την καθαρή λογοκρισία. Τα πρόσωπα των αντιπάλων του σταλινικού καθεστώτος που εξαφανίζονταν από τις φωτογραφίες είναι το πιο χονδροειδές παράδειγμα. Η Ιστορία προχωράει και τα λάθη δεν αναγνωρίζονται. Το Κομμουνιστικό Κόμμα δεν έχει αναγνωρίσει κανένα δικό του λάθος. Πάντα τα λάθη τα έκανε η Ιστορία. Υπάρχει και μια άλλη μορφή λήθης, πιο εκλεπτυσμένη. Είναι οι ιστορικές αναλογίες οι οποίες δεν αναγνωρίζουν ούτε την ιδιαιτερότητα των συνθηκών ούτε την απόσταση του ιστορικού χρόνου. Ο ιστορικός χρόνος μεταμορφώνεται σε μυθικό χρόνο και οι συγκρούσεις του παρελθόντος κρίνονται βάσει των απαιτήσεων του παρόντος. Οταν ξεκίνησαν οι μεταναστευτικές ροές, οι κάτοικοι της Λέσβου μεταμορφώθηκαν σε πρόσωπα του μύθου. Τους απογόνους των προσφύγων από τη Μικρά Ασία, ως επί το πλείστον, τους ταύτιζαν με τους ταλαίπωρους που ξεχύνονταν στις παραλίες τους. Δεν χρειάζεται να είσαι ιστορικός για να καταλάβεις ότι οι πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία αναζητούσαν καταφύγιο σε ομοεθνείς με τους οποίους μιλούσαν την ίδια γλώσσα και μοιράζονταν την ίδια θρησκεία. Φτάνει να έχεις διαβάσει Βενέζη ή Κόντογλου για να αντιληφθείς την αυθαιρεσία της σύγκρισης. Υποκρισία ή αφέλεια;

Δεύτερη αναλογία, η σύγκριση με τον διωγμό των Εβραίων από το ναζιστικό καθεστώς. Θέλουν δηλαδή να πουν ότι ο ταλαίπωρος μετανάστης που αναζητεί καλύτερη ζωή σε ένα μέρος που δεν το γνωρίζει, δεν έχει τα μέσα για να το μάθει και περιφέρεται στα παγκάκια της πλατείας Βικτωρίας συγκρίνεται με τον Στέφαν Τσβάιχ ή τον Μπένγιαμιν, που αυτοκτόνησε στα σύνορα της Ισπανίας. Η φρίκη της Σοά διατηρεί τη μοναδικότητά της και, ακόμη κι αν δεν υπολογίζουμε τον παράγοντα γενοκτονία, δεν μπορούμε να αγνοήσουμε ότι ήταν διωγμός Ευρωπαίων πολιτών. Ολες οι προσφυγιές δεν είναι ίδιες και οι μετανάστες δεν είναι όλοι ίδιοι. Και όσοι υποστηρίζουν ότι τα κύτταρα της ευρωπαϊκής κοινωνίας χρειάζεται να εμπλουτισθούν με εμπειρίες άλλων πολιτισμών ας θυμηθούν επίσης ότι ούτε όλοι οι πολιτισμοί είναι ίδιοι. Ποια πολιτισμική τόνωση μπορούν να φέρουν οι έγκλειστοι της Μόριας στους κατοίκους της Λέσβου; Εκτός κι αν θεωρούμε τόνωση τη φωτογραφία του λεωφορείου που ανέγραφε τον προορισμό του σε άπταιστη αραβική. Η μετανεωτερικότητα έφτιαξε ένα τοτέμ που το λέει «Ο Αλλος» και όπου το συναντήσει το προσκυνάει.

Ακραία παραδείγματα θα μου πείτε. Το αυτομαστίγωμα, η διανοητική αμέλεια, η κατάχρηση στερεοτύπων έχουν αφοπλίσει τις ευρωπαϊκές ελίτ. Ψάχνουμε ιστορικές αναλογίες, γιατί δεν μπορούμε να κατανοήσουμε το παρόν. Κάποτε για «όριο ανοχής» μιλούσε ο Φρανσουά Μιτεράν. Σήμερα, αν το πεις, σε ταυτίζουν με τον Σαλβίνι.