Απ’ την Καρδίτσα ώς τον Θουκυδίδη

kathimerini.gr

Τάκης Θεοδωρόπουλος

Ο φίλος Μιχάλης Νικολάου είναι γιατρός ογκολόγος στον «Αγιο Σάββα». Είναι όμως δεμένος με τον τόπο της καταγωγής του, την Καρδίτσα. Του τηλεφώνησα προχθές για να μάθω αν είναι καλά αυτός και οι οικείοι του. Μιλώντας μού εξέθεσε μια πιο ψύχραιμη, πλην όμως απαισιόδοξη, εκτίμηση της μεγάλης καταστροφής. Κατ’ αρχάς μου είπε ότι τα περισσότερα από τα χωριά δεν είναι πρώτη φορά που πνίγονται. Δεκαετίες τώρα «κάποιοι» –ποιοι άραγε– θα έπρεπε να έχουν πάρει τη γενναία απόφαση να μεταφέρουν τους οικισμούς σε άλλα ασφαλέστερα σημεία. Δύσκολο; Δύσκολο. Όμως πιο εύκολο απ’ αυτό που ζούμε σήμερα. Και τι είναι αυτό που ζούμε σήμερα; Δεν χρειάζεται να επαναλάβω εδώ το προφανές, τον πόνο των συνανθρώπων μας που χάνουν τα σπίτια τους, τα ζωντανά τους και τα χωράφια τους. Και δεν χρειάζεται να αναφερθώ στην αγωνία που όλοι μοιραζόμαστε: τι είναι αυτό που θα αντικρίσουμε όταν τα νερά υποχωρήσουν και βρεθούν όσοι σήμερα αγνοούνται.

Υπάρχει όμως και η κοινωνική πλευρά της καταστροφής. Οι περισσότεροι από τους αποκλεισμένους είναι άνθρωποι μεγάλης ή προχωρημένης ηλικίας. Θεωρείται σχεδόν φυσιολογικό. Ο ηλικιωμένος δύσκολα εγκαταλείπει το σπίτι του, όπως και ο αγρότης δύσκολα εγκαταλείπει το χωράφι του ή τα ζωντανά του. Μ’ αυτά έχει δέσει τη ζωή του, ένα δέσιμο ψυχολογικό που είναι υπέρτερο οποιουδήποτε οικονομικού συμφέροντος. Και κανείς νεότερος δεν εγκαταλείπει τους γονείς ή τους παππούδες του για να σωθεί ο ίδιος. Η απάντηση είναι ότι ο αγροτικός πληθυσμός της χώρας είναι γερασμένος. Οι νεότεροι απλώς δεν ήσαν εκεί, πλην εξαιρέσεων εννοείται.

Ο Θεσσαλικός Κάμπος και η Καρδίτσα είναι το κέντρο της ελάχιστης πρωτογενούς παραγωγής που έχει απομείνει στη χώρα. Με τις πλημμύρες δεν καταστράφηκε η παραγωγή. Καταστράφηκαν οι προϋποθέσεις της παραγωγής, τα ίδια τα χωράφια. Ακουσα κάπου ότι χρειάζονται τουλάχιστον έξι χρόνια για να αποκατασταθούν. Όταν είσαι εξηντάρης, ή και πενηντάρης με ποια διάθεση και ποιο κουράγιο θα δουλέψεις περιμένοντας τον έκτο χρόνο; Η ήδη παραμελημένη αγροτική παραγωγή με τις πλημμύρες δέχθηκε τη χαριστική βολή. Και αυτήν τη βλάβη καμιά κρατική παρέμβαση και καμιά χρηματική αρωγή, όσο γενναία κι αν είναι, δεν μπορεί να τη θεραπεύσει. Η κοινωνική διάσταση της καταστροφής δεν περιορίζεται στους αγνοούμενους, τους άστεγους ή όσους ταλαιπωρούνται ημέρες τώρα αποκλεισμένοι στις στέγες.

Το αποτέλεσμα των εκλογών του Ιουνίου δημιούργησε ένα κλίμα ευφορίας όχι μόνον στην κυβέρνηση αλλά και σε όσους την ψήφισαν, σχεδόν το μισό εκλογικό σώμα. Η χώρα όχι μόνον είχε ξεπεράσει τον σκόπελο της ακυβερνησίας με την οποία την απειλούσε η απλή αναλογική, αλλά είχε αποκτήσει μια κυβέρνηση ισχυρή που θα της επέτρεπε να υλοποιήσει το πολλά υποσχόμενο πρόγραμμά της. Είχε στο ενεργητικό της την επιτυχημένη αντιμετώπιση μιας πρωτόγνωρης πανδημίας, τον υβριδικό πόλεμο του μεταναστευτικού, την αναβάθμιση της θέσης της χώρας στον διεθνή χώρο. Στο παθητικό της είχε το πολύνεκρο δυστύχημα στα Τέμπη που αποκάλυψε τις παθογένειες του βαθέος κράτους το οποίο ξεκινάει από τον πολιτικώς υπεύθυνο υπουργό και φτάνει ώς τον σταθμάρχη. Είχε έρθει η ώρα για να συγκρουσθεί με τις δυσπλασίες δεκαετιών που κατατρώνε σαν νεοπλασίες τον κοινωνικό οργανισμό. Η ευφορία κατέρρευσε μέσα στα αποκαΐδια του Ιουλίου και του Αυγούστου, και τώρα στην ολοκληρωτική καταστροφή του μεγαλύτερου μέρους της κεντρικής Ελλάδας.

Δεν μπορώ να μη σκεφτώ τον Θουκυδίδη. Στο δεύτερο βιβλίο της Ιστορίας του καταγράφει τον Επιτάφιο του Περικλή. Επικήδειος λόγος για τους νεκρούς του πρώτου έτους του Πελοποννησιακού Πολέμου, στην πραγματικότητα όμως ύμνος στην πολιτεία του. Στην επόμενη παράγραφο της Ιστορίας του αρχίζει η περιγραφή του μεγάλου λοιμού που αποδεκάτισε τον πληθυσμό και απείλησε τους θεσμούς της δημοκρατίας. Αν ο Θουκυδίδης ήταν τραγικός ποιητής θα μιλούσαμε για Υβρι και για Νέμεσι. Ομως είναι ιστορικός. Μας θυμίζει ότι αυτές οι μεταπτώσεις της μοίρας δεν είναι αποκυήματα της δημιουργικής φαντασίας των ποιητών. Λειτουργούν εξίσου αποτελεσματικά και στην πραγματικότητα.

Αυτό είναι το μόνο πολιτικό συμπέρασμα που μπορώ να βγάλω από τα «συμβάντα» των τελευταίων μηνών. Την εξέγερση του κλίματος η μικρή Ελλάδα δεν μπορεί να την αντιμετωπίσει μόνη της. Στην κλιματική αλλαγή είμαστε ο τελευταίος τροχός της αμάξης. Η χώρα χρειάζεται να ανακτήσει, για μια ακόμη φορά, την καταρρακωμένη της αυτοπεποίθηση. Η Ύβρις από αρχαιοτάτων χρόνων υπήρξε κακόβουλος σύμβουλος.