Το αδηφάγο τέρας κι εμείς

kathimerini.gr
Τάκης Θεοδωρόπουλος

Η φωτιά είναι σαν ζωντανός οργανισμός. Τρέφεται με καύσιμη ύλη. Προχωράει και καταπίνει ό,τι βρει μπροστά της, αφήνοντας πίσω της νεκρή ύλη. Δεν έχει πρόσωπο, έχει όμως βούληση. Και αυτό την κάνει ακόμη πιο απάνθρωπη και πιο τρομακτική. Ο φόβος που μας προκαλεί δεν διαφέρει και πολύ από τον φόβο του πρωτόγονου ανθρώπου, που τη θεοποιούσε για να την εξορκίσει. Ακόμη κι όταν ο ανθρώπινος νους απέκτησε το όπλο του λόγου, η φωτιά κράτησε την υπερφυσική της αξία. Για τον Ηράκλειτο, το πυρ ήταν η κινητήρια δύναμη του σύμπαντος. Το ίδιο και για τους Στωικούς. Πίστευαν ότι ο κόσμος θα τελειώσει με μια ολοκληρωτική ανάφλεξη, την εκπύρωση, πριν αρχίσει να ξαναγεννιέται. Εμείς προσπαθούμε να τη φέρουμε στα μέτρα των δικών μας αξιών. Για να αντιμετωπίσουμε τον πρωτόγονο φόβο που μας προκαλεί, την ανάγουμε στον κουτοπόνηρο ωφελιμισμό των καιρών μας. Της δίνουμε πρόσωπο. Σε περασμένες δεκαετίες ήσαν οι «οικοπεδοφάγοι», τώρα οι «ανεμογεννήτριες». Διαχρονικά οι πράκτορες των εχθρών μας. Οι θεωρίες συνωμοσίας είναι το διανοητικό ταχυφαγείο. Σου προσφέρουν έτοιμο φαγητό, ευκολοφάγωτο, και σε απαλλάσσουν από την προσωπική ευθύνη.

Άκουσα ότι η χθεσινή πυρκαγιά άγγιξε για πρώτη φορά τον αστικό ιστό στα βόρεια προάστια. Δεν είναι αλήθεια. Η φωτιά του 1981 είχε φτάσει έως την Κηφισιά. Τότε χλεύαζαν τον Γεώργιο Ράλλη που είχε πει ότι οι κουκουνάρες πετάγονται σαν χειροβομβίδες. Τον θυμήθηκα διότι χθες άκουσα μια κυρία να λέει ότι το σπίτι της πήρε φωτιά από μια κουκουνάρα. Μια λεπτομέρεια που μπορεί να καταστρέψει μια περιουσία. Υπάρχουν, όμως, διαφορές ανάμεσα στη χθεσινή πυρκαγιά και στις προηγούμενες. Πρώτον, κανείς δεν μπορεί να πει ότι υπήρχε έλλειψη μέσων για την αντιμετώπισή της. Δεύτερον, κανείς δεν μπορεί να κατηγορήσει την κρατική μηχανή για καθυστερημένη αντίδραση ή ολιγωρία. Τρίτον και σημαντικότερον: ώσπου να γράψω αυτό το σημείωμα, παρά το μέγεθος της καταστροφής, δεν υπήρξε κανένα ανθρώπινο θύμα. Ελπίζω να ισχύει το ίδιο και όταν το διαβάσετε. Αυτές οι τρεις παράμετροι δείχνουν πόσα βήματα έχει κάνει η χώρα από τότε που θρηνούσαμε 101 νεκρούς στο Μάτι εξαιτίας μιας ξεχαρβαλωμένης κρατικής μηχανής.

Δεν προσπαθώ να υποβαθμίσω την καταστροφή ούτε του φυσικού τοπίου ούτε της άγριας πανίδας που το κατοικεί. Οφείλουμε να συνειδητοποιήσουμε ότι θα συμβιώσουμε με το αδηφάγο τέρας. Ή μάλλον ότι συμβιώνουμε με το τέρας εδώ και χρόνια. Η εξάλειψή του είναι ουτοπία, όπως η εξάλειψη του κακού ή του εγκλήματος από το ανθρώπινο σύμπαν. Το ζητούμενο είναι η αντιμετώπισή του. Η οργάνωση της άμυνάς μας απέναντι σε ένα φυσικό φαινόμενο που ξεπερνάει τις δυνάμεις μας. Η πιο αποτελεσματική άμυνα στηρίζεται στον συνδυασμό της ατομικής με τη συλλογική ευθύνη.