Η ευκαιρία για επανένωση των Γλυπτών του Παρθενώνα

kathimerini.gr

Τάκης Θεοδωρόπουλος

Παλιότερα διατηρούσα τις αμφιβολίες μου. Πρώτον, γιατί πίστευα πως ο ρόλος των μεγάλων μουσείων είναι να ανοίγουν διάλογο ανάμεσα στα αριστουργήματα της τέχνης. Έτσι αναδεικνύεται η πραγματική τους αξία. Η Αφροδίτη της Μήλου στο Λούβρο αναδεικνύει το μεγαλείο της επειδή συγκρίνεται με την Τζοκόντα – τα δύο δημοφιλέστερα εκθέματα. Το πιθανότερο είναι ότι αν είχε μείνει στο χωραφάκι του Γιώργου Κεντρωτά στη Μήλο όπου γεννήθηκε, θα παρέμενε ένα ακόμη άγαλμα της ελληνιστικής εποχής. Είναι η θεωρία του Αντρέ Μαλρό για τα μουσεία στον Πρώτο Παγκόσμιο Πολιτισμό της Ιστορίας. Δεύτερον, δεν μπορώ να αγνοήσω τον ρόλο που έπαιξαν στη διάρκεια του 19ου αλλά και μεγάλου μέρους του 20ού αιώνα στις ελληνικές υποθέσεις. Πριν από την αίθουσα με τα Μάρμαρα υπάρχει ένα κρητικό πιθάρι που το ονομάζουν «το πιθάρι του Καλοκαιρινού». Ο πρώτος ανασκαφέας της Κνωσού έστελνε ευρήματα εκτός Κρήτης για να πείσει τη διεθνή κοινότητα για την αξία τους. Όλα αυτά τα αριστουργήματα λειτούργησαν ως πρώτης τάξεως προπαγανδιστικά εργαλεία για τον φιλελληνισμό. Εξάλλου ήταν εποχές που το ταξίδι στην Ελλάδα ήταν προνόμιο ορισμένων τολμηρών.

Άρχισα να αμφιβάλλω για την άποψή μου όταν διάβασα μια συνέντευξη του προηγούμενου διευθυντή του Βρετανικού Μουσείου, Νιλ Μακ Γκρέγκορ. Είχε πει ότι το σημαντικότερο έκθεμα των συλλογών του ήταν μια πολυθρόνα φτιαγμένη από τα όπλα του εμφυλίου πολέμου στη Μοζαμβίκη. Διότι έδειχνε τις εμπορικές σχέσεις που υπήρχαν πίσω από τον εμφύλιο και διάφορες άλλες μεταμοντέρνες μπούρδες. Προκειμένου να συγκρίνονται μ’ αυτήν τα Γλυπτά του Παρθενώνα, καλύτερα να συγκρίνονται με την αρχιτεκτονική του Ικτίνου. Αυτό ήταν πάντα και παραμένει το ισχυρό επιχείρημα της Ελλάδας: τα Γλυπτά του Παρθενώνα είναι μέλη ενός αρχιτεκτονικού συνόλου από το οποίο αποκόπηκαν βιαίως. Ένα από τα επιχειρήματα των Βρετανών σε παλαιότερους καιρούς ήταν ότι στο Λονδίνο είναι ασφαλέστερα από όσο θα ήσαν στην Αθήνα. Να θυμίσω απλώς ότι το Λονδίνο βομβαρδίστηκε στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, ενώ η Αθήνα όχι, και ότι ακόμη και σήμερα στο Λονδίνο η βαριά ισλαμική τρομοκρατία παραμένει ενεργή. Και ξέρουμε πολύ καλά πώς φέρονται οι ισλαμιστές στην αρχαία τέχνη. Ας προσθέσω ότι όλη η υπόθεση των Μαρμάρων του Παρθενώνα και του Νέου Μουσείου της Ακρόπολης μας έκανε να αμελήσουμε τη σημασία του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου. Αυτά για την Ιστορία.

Μέχρι πριν από μερικά χρόνια, για τους Βρετανούς η επιστροφή των Γλυπτών στην Ελλάδα δεν ήταν καν ζήτημα. Κι ας το είχε ανοίξει πρώτος ένας Αγγλος βουλευτής ήδη τον 19ο αιώνα. Η κυβέρνηση έλεγε πως είναι θέμα του Βρετανικού Μουσείου και το μουσείο έλεγε πως ο νόμος τού απαγορεύει την εξαγωγή των θησαυρών του. Είναι βέβαιο πως κάτι άλλαξε ριζικά έκτοτε και φρονώ ότι η Ελλάδα δεν μπορεί να το αφήσει να περάσει ανεκμετάλλευτο. Κατ’ αρχάς υπήρξε μια μεταστροφή της κοινής γνώμης ως προς το ζήτημα. Και μόλις προχθές οι Times συνεχάρησαν τον διευθυντή του μουσείου, Τζορτζ Οσμπορν, για τη συμβιβαστική πρόταση που έκανε στον Κυριάκο Μητσοτάκη. Να τα δανείσει το Βρετανικό Μουσείο στο Μουσείο της Ακρόπολης με ανοιχτή τη διάρκεια του δανεισμού και αντάλλαγμα ορισμένα εκθέματα δικά μας. Η ελληνική πλευρά επιμένει στην άποψη ότι αν δεχθεί τον δανεισμό θα παραδεχθεί ότι τα Γλυπτά δεν της ανήκουν. Είναι η λεία της κλοπής του Ελγιν.

Δεν θα ασχοληθώ με τις γελοιότητες του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων –όσων είναι διορισμένοι στο Δημόσιο για την ακρίβεια–, που προσπαθεί να τρομοκρατήσει το κοινό ότι θα δώσουμε τον Ερμή του Πραξιτέλη για αντάλλαγμα. Ούτε με τη μικροψυχία της αξιωματικής αντιπολίτευσης, που μιλάει για μυστικές συνομιλίες ενόψει των εκλογών. Και ας γίνονται ενόψει των εκλογών, τι μας νοιάζει; Εκείνο που μας νοιάζει είναι η επιστροφή των Γλυπτών του Παρθενώνα και ο τρόπος με τον οποίο θα πραγματοποιηθεί. Όπως και να το κάνουμε, τα «Μάρμαρα» ή τα «Γλυπτά» ή τα «Ελγίνεια» είναι εθνικό θέμα. Και δεν θα πρέπει να το αντιμετωπίσουμε με τον μαξιμαλισμό που μας διακρίνει όποτε έχουμε να αντιμετωπίσουμε ένα εθνικό θέμα. Ή όλα ή τίποτε. Γι’ αυτό πιστεύω ότι θα πρέπει να ρίξουμε το βάρος μας στις διαπραγματεύσεις για τους όρους του δανεισμού. Οι Βρετανοί υποχώρησαν από την αδιαλλαξία τους. Θα πρέπει να υποχωρήσουμε κι εμείς από τη δική μας. Γι’ αυτό και το λέμε «διαπραγμάτευση».