Μια μεταρρύθμιση που καθυστέρησε 11 χρόνια

kathimerini
Ανδρέας Δρυμιώτης*

Την 1η Ιουνίου 2014 δημοσίευσα σε αυτή τη στήλη ένα κείμενο με τίτλο: «Ενα “τρελό” αλλά οικονομικό εκλογικό σύστημα». Το κείμενο αυτό είναι σήμερα εξαιρετικά επίκαιρο, διότι ο υπουργός Εσωτερικών Θοδωρής Λιβάνιος έχει ανακοινώσει ότι σύντομα θα καταθέσει ένα νομοσχέδιο, το οποίο ουσιαστικά υλοποιεί τις δικές μου προτάσεις. Ομολογώ ότι δεν καταλαβαίνω γιατί μας πήρε 11 χρόνια, και σπατάλη μερικών εκατοντάδων εκατομμυρίων, για να εξορθολογίσουμε ένα σύστημα. Τέλος πάντων. «Κάλλιο αργά, παρά ποτέ»! Παρακαλώ, διαβάστε τι έγραφα τότε:

«Ενας σοφός (με όλη τη σημασία της λέξης) τραπεζίτης, μου έλεγε πριν από κάμποσα χρόνια, ότι “αν μπορείς να ανάψεις το τσιγάρο σου με ένα σπίρτο και χρησιμοποιήσεις δύο σπίρτα, το δεύτερο είναι σπατάλη”. Θα μου πείτε: τι αξία έχει ένα σπίρτο; Τεράστια, γιατί στην ουσία χρησιμοποιούμε διπλάσιους πόρους από όσους απαιτεί η διαδικασία. Δηλαδή σπατάλη 100%. Έτσι πρέπει να αντιμετωπίζουμε κάθε προσπάθεια που κάνουμε. Πρέπει πάντοτε να εξετάζουμε τη δυνατότητα να επιτύχουμε το ίδιο αποτέλεσμα με λιγότερο κόστος και προσπάθεια.

Μετά τη σύντομη αυτή εισαγωγή, πάμε στο θέμα μας που είναι ένα “τρελό”εκλογικό σύστημα. Οι πρόσφατες τριπλές εκλογές (σημ. Αυτοδιοικητικές και Ευρωεκλογές 2014) τελείωσαν και όλοι ασχολούνται να αποκωδικοποιήσουν τα μηνύματα που μας έδωσαν με τα αποτελέσματά τους. […]

Θέλω όμως να συζητήσουμε το σύστημα που εφαρμόζουμε στις Περιφερειακές και Δημοτικές Εκλογές και να επανεξετάσουμε την όλη διαδικασία που μας υποχρεώνει να ψηφίζουμε σε δύο Κυριακές. Αν μπορούσαμε να επιτύχουμε το ίδιο αποτέλεσμα ψηφίζοντας μόνο μια φορά δεν θα είχαμε τεράστια οικονομία; Κάτι σαν το άναμμα του τσιγάρου με ένα μόνο σπίρτο αντί για δύο. Ξέρετε κάτι; Κανένας μέχρι σήμερα δεν έχει εξετάσει το πραγματικό κόστος μιας εκλογικής διαδικασίας. Συνήθως μας απασχολεί το άμεσο κόστος που πληρώνει το υπουργείο Εσωτερικών. Αυτό όμως είναι ένα μέρος του συνολικού κόστους που δημιουργούν οι οποιεσδήποτε εκλογές. Για παράδειγμα, περίπου 4,2 εκατομμύρια ψηφοφόροι ψήφισαν τη Β΄ Κυριακή στις πρόσφατες Περιφερειακές εκλογές της 25ης Μαΐου 2014. Και μόνο οι μετακινήσεις (με ίδια μέσα ή με τη δημόσια συγκοινωνία) αυτών των ψηφοφόρων, προς και από τα εκλογικά κέντρα, είναι μια τεράστια σπατάλη, που δεν παράγει απολύτως τίποτα, εκτός φυσικά από την ψήφο τους. Οι εκλογικές άδειες είναι επίσης ένα μεγάλο στοιχείο κόστους το οποίο χάνεται από την ελληνική οικονομία. Οι δύο γύροι διπλασιάζουν περίπου το κόστος των εκλογών και είναι σκόπιμο να εξετάσουμε την αιτιολογία γιατί έχουν καθιερωθεί στην Ελλάδα αλλά και σε πολλές χώρες οι Αυτοδιοικητικές (και όχι μόνο) εκλογές να γίνονται σε δύο γύρους.

Ο βασικότερος λόγος για τη διενέργεια εκλογών σε δύο γύρους είναι για να δίνεται η δυνατότητα στον νικητή να έχει άνετη πλειοψηφία στο Δημοτικό ή Περιφερειακό Συμβούλιο, ώστε να μπορέσει να εφαρμόσει το πρόγραμμά του. Σύμφωνα με τον ισχύοντα νόμο, στις Δημοτικές και Περιφερειακές εκλογές ο νικητής (είτε από την Α΄ Κυριακή είτε από τους δύο γύρους), παίρνει τουλάχιστον τα 3/5 των εδρών. Δηλαδή, αν κάποιος επικρατήσει έστω και με μια ψήφο θα πάρει έδρες που ισοδυναμούν με ποσοστό 60%.

Τώρα χαλαρώστε και ελάτε να δούμε αν μπορούμε να επιτύχουμε το ίδιο αποτέλεσμα (ή ακόμα καλύτερο, όπως νομίζω) ψηφίζοντας μόνο μια Κυριακή, που περιλαμβάνει όμως και τους δύο γύρους των εκλογών. Πάμε στο εκλογικό τμήμα και ψηφίζουμε όπως ακριβώς ψηφίζουμε σήμερα. Η μόνη αλλαγή είναι ότι ρίχνουμε τον φάκελό μας στην κάλπη που γράφει Α΄ Γύρος. Στη συνέχεια μας δίνουν ένα μόνο ψηφοδέλτιο το οποίο έχει όλους τους συνδυασμούς που μετέχουν στην εκλογή. Μάλιστα μπορεί να περιλαμβάνει και τις φωτογραφίες των υποψηφίων δημάρχων ή περιφερειαρχών, ώστε ακόμα και αγράμματοι να γνωρίζουν τι ψηφίζουν και να μην έχουν έτοιμα ψηφοδέλτια στην τσέπη. Ψηφοδέλτια με φωτογραφίες υπάρχουν σε πολλές χώρες, μεταξύ των οποίων και η Κύπρος. Στο ψηφοδέλτιο αυτό ο ψηφοφόρος σημειώνει με σταυρό τον υποψήφιο δήμαρχο ή περιφερειάρχη της επιλογής του και αυτό το ψηφοδέλτιο μπαίνει στην κάλπη με την επισήμανση Β΄ Γύρος.

Μετά το τέλος της ψηφοφορίας, η Εφορευτική Επιτροπή του εκλογικού τμήματος ανοίγει πρώτα την κάλπη του Α΄ Γύρου και μετρά τα ψηφοδέλτια ακριβώς όπως γίνεται σήμερα. Καμία αλλαγή. Στη συνέχεια μετρά τα ψηφοδέλτια της κάλπης του Β΄ Γύρου. Αφήνουμε κατά μέρος τους σταυρούς των υποψηφίων συμβούλων γιατί η διαδικασία αυτή δεν αλλάζει καθόλου. Τα αποτελέσματα σε ψήφους συνδυασμών του τμήματος για τον Α΄ και Β΄ Γύρο αποστέλλονται με τις ίδιες διαδικασίες στη Νομαρχία και στο υπουργείο Εσωτερικών. Η διαδικασία της εκλογής είναι η ακόλουθη. Αθροίζονται τα αποτελέσματα του Α΄ Γύρου σε όλα τα τμήματα του δήμου και αν κάποιος συνδυασμός συγκεντρώνει το 50% συν μια ψήφο (σημ. ή όποιο άλλο όριο, όπως το 42% που έχουμε τώρα), εκλέγεται δήμαρχος, όπως γίνεται σήμερα. Αν όχι, τότε αθροίζονται τα αποτελέσματα του Β΄ Γύρου σε όλα τα τμήματα και όποιος από τους δύο συνδυασμούς που πρώτευσαν στον Α΄ Γύρο έχει τα περισσότερα ψηφοδέλτια εκλέγεται δήμαρχος. Η κατανομή των εδρών γίνεται με τον ίδιο τρόπο και ο δήμαρχος θα έχει τουλάχιστον τα 3/5 του Δημοτικού Συμβουλίου.

Τι έχουμε επιτύχει; Φέραμε τη διαδικασία της Β΄ Κυριακής στην Α΄ Κυριακή και γλιτώσαμε μια ολόκληρη ψηφοφορία. Η μοναδική διαφορά είναι το γεγονός ότι ο ψηφοφόρος όταν βάζει τον σταυρό του στο ψηφοδέλτιο του Β΄ Γύρου δεν γνωρίζει ποιοι είναι οι μονομάχοι. Προσωπικά βρίσκω ότι έτσι είναι πολύ πιο “ελεύθερη” η επιλογή του, παρά να είναι υποχρεωμένος να επιλέξει μεταξύ δύο υποψηφίων που πιθανότατα να μην είχε διαλέξει την Α΄ Κυριακή. Το σημαντικότερο πλεονέκτημα είναι ότι δεν μπορούν να γίνουν “ιερές” ή “ανίερες” συμμαχίες μεταξύ πρώτου και δεύτερου γύρου. Το τι έγινε μεταξύ 18ης και 25ης Μαΐου περιγράφεται δυστυχώς μόνο με μια λέξη, της οποίας το πρώτο συνθετικό είναι “αλλαξο…” και την οποία δεν μπορώ να γράψω στο κείμενο αυτό. Προτείνω σε όποιον θέλει να τεκμηριώσει την “αγγελική” συμπεριφορά των ψηφοφόρων, να αναλύσει τις μετακινήσεις των ψηφοφόρων των συνδυασμών ανά τμήμα στις πρόσφατες εκλογές. Νομίζω ότι θα είναι μια πολύ ενδιαφέρουσα διατριβή στις Πολιτικές Επιστήμες.

Για παράδειγμα: Στην Πάτρα βγήκε ο υποψήφιος του ΚΚΕ, ο οποίος στη Β΄ Κυριακή πήρε όλες τις ψήφους του Σύριζα, παρά το γεγονός ότι αυτά τα δύο κόμματα στις θέσεις τους εκφράζουν ανοικτά το Βιβλικό: “οὐ γὰρ συγχρῶνται ᾿Ιουδαῖοι Σαμαρείταις”. Στον Πειραιά ο Μώραλης τη Β΄ Κυριακή πήρε όλες τις ψήφους του Σύριζα και κάτι παραπάνω. Στην Περιφέρεια Αττικής, φαίνεται ότι το ΚΚΕ δεν έριξε μόνο λευκά ψηφοδέλτια, αλλά και τουλάχιστον 70.000 προς τη μεριά της Δούρου. Ακόμα, οι Πειραιώτες για να ανταποδώσουν την υποστήριξη του Σύριζα στον Μώραλη, έδωσαν στη Δούρου πολύ υψηλά ποσοστά 56,2%, ενώ στην Περιφέρεια επικράτησε μόνο με 50,8%.

Τα παραπάνω είναι μόνο μερικά από τα κραυγαλέα παραδείγματα της “συναλλαγής” που γίνεται μεταξύ της Α΄ και της Β΄ Κυριακής των Αυτοδιοικητικών Εκλογών. Με το προτεινόμενο σύστημα, τέτοιου είδους συναλλαγές δεν θα εξαλειφθούν εντελώς, αλλά θα περιοριστούν σημαντικά διότι δεν θα είναι γνωστό (κατά την ώρα της συμφωνίας) το αποτέλεσμα του Α΄ Γύρου, πάνω στο οποίο βασίζονται οι συμφωνίες.

Ποιοι μπορεί να αντιδράσουν; Είμαι απολύτως βέβαιος ότι τα κόμματα δεν θέλουν ένα τέτοιο σύστημα. Γενικά, τα κόμματα δεν θέλουν οποιαδήποτε μεταρρύθμιση η οποία περιορίζει τις δυνατότητές τους για τη διαχείριση (manipulation) οποιασδήποτε κατάστασης. Προσωπικά δεν μπορώ να βρω ποιος άλλος θα αντιδρούσε στην καθιέρωση ενός τέτοιου συστήματος. Έχουμε πέντε χρόνια μπροστά μας για τις επόμενες Αυτοδιοικητικές Εκλογές και αξίζει τον κόπο να ανοίξουμε τη συζήτηση για να προσπαθήσουμε να αλλάξουμε τη διαδικασία επιλογής των αρχόντων μας, με πιο διαφανή τρόπο και σίγουρα πιο οικονομικό. Ακόμα, οι ψηφοφόροι θα αντιμετωπίζουν με περισσότερη υπευθυνότητα την ψήφο του Β΄ Γύρου, όταν δεν γνωρίζουν ποιοι θα είναι οι “μονομάχοι”. Ευπρόσδεκτες αντιρρήσεις και σχόλια μέσω των επιστολών της “Καθημερινής”. Μήπως καταφέρουμε να αλλάξουμε κάτι σε αυτό τον τόπο»!

Αυτά έγραφα τότε. Δυστυχώς, όμως, ενώ η κυβέρνηση της Ν.Δ. άλλαξε τον εκλογικό νόμο για τις αυτοδιοικητικές εκλογές, εντούτοις δεν έκανε αυτή τη μεταρρύθμιση. Τα αποτελέσματα τα είδαμε στον Δήμο Αθηναίων. Συνασπίστηκαν όλοι εναντίον του Κώστα Μπακογιάννη και έτσι βγάλαμε δήμαρχο αυτόν που πήρε 14% την Α΄ Κυριακή. Μπράβο μας.

YΓ. Η διπλή ψηφοφορία σε μία Κυριακή, έχει ένα ακόμα σημαντικό πλεονέκτημα. ΔΕΝ θα έχουμε αυξημένη αποχή τη Β΄ Κυριακή, όπως έγινε στην Αθήνα το 2023. Την Α΄ Κυριακή ψήφισαν 145.000 και τη Β΄ Κυριακή 114.000. Θεραπεύει και αυτό το θέμα!

*Ο κ. Ανδρέας Γ. Δρυμιώτης είναι σύμβουλος επιχειρήσεων.