Τι σημαίνει «είμαι αριστερός»;

kathimerini.gr

Τάκης Θεοδωρόπουλος

Κάποτε δεν ήταν ομολογία πίστης. Ήταν επίδειξη ταυτότητας. Και ανταποκρινόταν στην κατεξοχήν ανάγκη της εφηβείας. Το σώμα παραμένει άγαρμπο και ατίθασο, το πρόσωπο στον καθρέφτη σού φαίνεται περίεργο, ενίοτε δε και ξένο. Ευτυχώς υπάρχει η δήλωση πολιτικής ταυτότητας που σου δίνει ένα οίκημα για να μπορείς να στεγάσεις την ψυχή σου. Αναφέρομαι για μια ακόμη Κυριακή στα χρόνια της εφηβείας μου. Τότε δεν είχαμε την πολυτέλεια να διαλέξουμε έμφυλη ταυτότητα. Ευτυχώς όμως υπήρχε η Αριστερά. Αυτή είχε μιαν απάντηση για όλα τα προβλήματα του καιρού μας. Για τον πόλεμο στο Βιετνάμ, για τον Μάη του ’68, το Μπέρκλεϊ, τον Ντίλαν ή τους Στόουνς. Και εννοείται για τους δύσμορφους συνταγματάρχες που ήσαν και ο κύριος στόχος της εφηβείας μας. Το πρώτο πληθυντικό δεν το χρησιμοποιώ τυχαία. Η δήλωση «είμαι αριστερός» συνεπαγόταν την ένταξή σου σε μια κοινότητα. Επιτέλους δεν ήσουν μόνος. Και η μοναξιά είναι ο μεγαλύτερος εχθρός της εφηβείας. Η αριστερή ταυτότητα στα χρόνια της χούντας ήταν το αντίδοτο στη μοναξιά. Όσοι δεν την έζησαν δύσκολα μπορούν να καταλάβουν την Ελλάδα της Μεταπολίτευσης και την ηθική ηγεμονία της. Η ηγεμονία της δεν ήταν πολιτική. Ήταν ψυχολογική.

Η συνθήκη άλλαξε όταν, για πρώτη φορά στη ζωή μου, ομολόγησα στον εαυτό μου ότι δεν «είμαι αριστερός». Ήταν στα χρόνια του καλπάζοντος σοσιαλισμού στη δεκαετία του ογδόντα, όταν η ψήφος εξακολουθούσε να έχει υπαρξιακή αξία. Ψήφιζες ό,τι ήσουν. Κι αν δεν ήσουν αριστερός, ήσουν δεξιός. Η δεκαετία του ογδόντα, και η πασοκοκρατία, βοήθησε τη γενιά μου να αντιληφθεί ότι η διχοτομία Αριστερά – Δεξιά ήταν προσχηματική. Και εν πάση περιπτώσει η ψήφος δεν ήταν υπαρξιακή. Μπορεί να ψήφιζες Μητσοτάκη ή Παπανδρέου, όμως αυτό δεν σήμαινε ότι «ήσουν» δεξιός ή αριστερός. Σ’ αυτό βοήθησε η σύμπραξη του Μητσοτάκη με τον Κύρκο και τον Φλωράκη, αυτό που η πασοκοκρατία βάφτισε «βρώμικο ’89». Η διεκδίκηση της πολιτικής εξουσίας, από αρχαιοτάτων χρόνων, υπήρξε «βρώμικη» υπόθεση. Όσοι επικαλούνται την καθαρότητά της είναι ηθικολόγοι, κοινώς υποκριτές.

Οι δεκαετίες πέρασαν, η χώρα πτώχευσε, και έδωσε την εξουσία στη νέα Αριστερά. Ριζοσπαστική, μάλλον αλλοπρόσαλλη και κυνική. Προκειμένου να κυβερνήσει συνεργάστηκε με ένα μόρφωμα με επικεφαλής έναν τύπο αμφιβόλου πολιτικής ποιότητας και σοβαρότητας. Μαζί κέρδισαν το δημοψήφισμα του 2015, παρά τις κλειστές τράπεζες, το άγχος της οριστικής κατάρρευσης και της αποπομπής της χώρας από την Ευρώπη. Ήταν ο τελευταίος σπασμός της αριστερής ταυτότητας.

Έκτοτε δικαιούμαι να αναρωτιέμαι τι σημαίνει η δήλωση «είμαι αριστερός». Και βέβαια μπορείς να ψηφίσεις Αριστερά στις επερχόμενες εκλογές. Φτάνει να μη μου λες ότι ψηφίζεις Αριστερά επειδή είσαι αριστερός. Ποια ταυτότητα επικαλείσαι; Και ας πούμε ότι υπάρχει μια «αριστερή» πολιτική σήμερα – μένει να τη βρούμε σαν το φιλέτο κάτω από τις πατάτες. Ομως σε ποια ταυτότητα εντάσσεται αυτή η πολιτική; Νοσταλγία της νεότητάς μας; Ευγενές αίσθημα η νοσταλγία. Πλην όμως βαρύ. Καμιά φορά τόσο βαρύ που, σαν τις μαύρες τρύπες του σύμπαντος, δεν αφήνει ούτε το φως να ξεφύγει.

Θα μου πείτε υπάρχουν και οι νέοι ψηφοφόροι. Όσοι θα πάνε στην κάλπη για πρώτη φορά και είναι θυμωμένοι με την Κεραμέως και τις εξετάσεις της. Η τύχη της Αριστεράς εξαρτάται από τη νοσταλγία της ταυτότητας και το θυμικό της σημερινής εφηβείας. Όπως και να ‘ναι, πάντως, έχει χάσει τη δυναμική της διχοτομίας που την κράτησε όρθια στα χρόνια της Μεταπολίτευσης, τη διχοτομία ανάμεσα στην Αριστερά και στη Δεξιά. Ο κ. Τσίπρας παλεύει με νύχια και με δόντια να αποκαταστήσει την πληγωμένη τιμή της αριστερής ταυτότητας. Δεν τον βοηθά ο εαυτός του. Δεν τον βοηθούν οι περιστάσεις. Του μένει η νοσταλγία, θα μου πείτε. Η νοσταλγία μιας Αριστεράς που θα άλλαζε τον κόσμο μας.

Δυστυχώς επτώχευσαν. Πτώχευσαν από ιδέες, πτώχευσαν από προτάσεις για το μέλλον. Αν η σημερινή Αριστερά θέλει να ξεπεράσει τα αδιέξοδά της, θα πρέπει να αποδεχθεί την πτώχευσή της. Και στη χειρότερη, ας υπογράψει ένα μνημόνιο με τη δημοκρατία. Η Αριστερά μάς έχει αποδείξει πως ξέρει να διαχειρίζεται τις μνημονιακές της υποχρεώσεις.