Η «Ωραία Κοιμωμένη» του Τατοϊου

Του

ΕΥΑΓΓΕΛΟΥ ΑΥΔΙΚΟΥ*

«Το Τατόι βγαίνει και πάλι από τη λήθη». Είχα διαβάσει τη φράση στην εφημερίδα Καθημερινή, τον περασμένο Απρίλιο(Λιάλιος). Τότε, δεν προχώρησα σε επεξεργασία. Όμως, ο έξυπνος λόγος βρίσκει την ευκαιρία να επιστρέψει στη σκηνή προκαλώντας συνειρμούς και τροχιοδρομώντας τη σκέψη στις ράγες της αφηγηματικής παράδοσης.

Όμως, η επιγραμματική διατύπωση στην εφημερίδα φαίνεται πως αποκτά άλλες διαστάσεις στις πολιτικές και πολιτειακές φαντασιώσεις μιας άλλης εφημερίδας που κινείται στον φιλοβασιλικό-και όχι μόνο-χώρο. Με άλλα λόγια, βαυκαλίζεται με την προοπτική της παλινόρθωσης του θρόνου. Με την ολοκλήρωση του ιστορικού κύκλου, που συνδέει τις φαντασιώσεις των φιλοβασιλικών με το γνωστό παραμύθι του Σαρλ Περό, η «Ωραία Κοιμωμένη» τους θα συνέλθει από την κατάσταση του ύπνου. Και η ζωή θα αρχίσει από κει που σταμάτησε με το δημοψήφισμα του 1974. 

Παιχνίδια που παίζει η επιθυμία στο μυαλό! Η ιστορία της «Ωραίας Κοιμωμένης» αποτελεί το στημόνι πολλών παραμυθιών και αφηγηματικών μοτίβων. Οι άνθρωποι αδυνατούν να συμβιβαστούν με τον θάνατο. Με το τέλος. Συχνά, δημιουργεί υποκατάστατα. Τέτοια είναι και τα παραμύθια, που διασώζουν την πίστη του λαϊκού ανθρώπου σε μια κυκλική αντίληψη της ιστορίας. Ό,τι πεθαίνει, επανέρχεται ανανεωμένο.

Η βασική ιδέα στην «Ωραία Κοιμωμένη» είναι η αντίληψη του θανάτου ως μιας απουσίας που διαρκεί ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα(εκατό χρόνια). Η φθορά είναι προσωρινή. Απουσία η αποσύνθεση και η αναδημιουργία μέσα από την καταστροφή , που είναι κεντρική σε πολλές κοσμολογίες και λαϊκές παραδόσεις. Ο προσωρινός θάνατος βιώνεται ως συνέπεια μιας προδιαγεγραμμένης μοίρας. Η ύβρις απέναντι στις δυνάμεις που ορίζουν τον κόσμο προκαλεί την οργή και τη συνακόλουθη ποινή. 

Η νεκροφάνεια της «Ωραίας Κοιμωμένης», όμως, δεν είναι ανεπίστροφη. Οι δυνάμεις που κυβερνούν τον κόσμο έχουν προβλέψει την αποκατάσταση της προσωρινής αναστολής της ζωής. Αυτό είναι που θερμαίνει τα όνειρα των φιλοβασιλικών, που μάλλον θα έχουν σε περίοπτη θέση αυτή την αφηγηματική παράδοση. 

Αυτό το μοτίβο υπάρχει στη σκέψη φιλοβασιλικού ακαδημαϊκού σε εξωχώριο πανεπιστημιακό ίδρυμα. Είναι απόλυτα βέβαιος ότι η «Ωραία Κοιμωμένη(βασιλευομένη δημοκρατία) δεν ολοκλήρωσε τον ιστορικό της κύκλο. Και όχι μόνο αυτό. Βρήκε και το πρόσωπο που θα αναλάβει το ρόλο του τυχερού βασιλόπουλου του παραμυθιού που επισκέφτηκε το παλάτι την ώρα που ολοκληρωνόταν ο ιστορικός κύκλος της τιμωρίας δίνοντας ζωή στην «Ωραία Κοιμωμένη». Είναι ο πρίγκιπας Νικόλαος που θα αποκαταστήσει την ιστορική συνέχεια.

Κάθε πολιτική και κοινωνική ομάδα έχει δικαίωμα να συντηρεί το μύθο της. Χωρίς αυτόν δεν μπορεί να υπάρξει. Τα παραμύθια, όμως, δεν έχουν ευθύνη για τις επιλογές των ανθρώπων. Η αφηγηματική παράδοση βοηθάει τους ανθρώπους να σπάσουν τις κοινωνικές συμβατικότητες δημιουργώντας κόσμους ελευθερίας.

Σ’ αυτό θα μπορούσαν να βοηθήσουν τα βασιλικά κτήματα του Τατοϊου. Έκανα αυτές τις σκέψεις ένα πρόσφατο κυριακάτικο πρωινό , που για πρώτη φορά αποφάσισα να περπατήσω από τον «Λεωνίδα» στη Βαρυμπόμπη ως το παλάτι. Συνοδοιπόρος μου ο Γιώργος. Όπως κάθε Έλληνας, είχε έτοιμα σχέδια για την αξιοποίηση του κτήματος. Προϋπόθεση; Να πάρει το κουμάντο της χώρας από τους «άχρηστους» πολιτικούς. 

Είν’ αλήθεια πως τα λόγια του διέτρεξαν όλο το μήκος της σπονδυλικής μου στήλης. Η κρίση και οι πολιτικές αστοχίες μπορούν να αναθερμάνουν τις φαντασιώσεις όσων θέλουν το παραμύθι «Ωραία Κοιμωμένη» να λειτουργήσει ως εκπληρούμενη προφητεία.

Πέρα από τις φαντασιώσεις και τις επιθυμίες, το Τατόι υποβάλλει την αίσθηση ενός άλλου χρόνου. Ένα σκηνικό «Ωραίας Κοιμωμένης». Αν όσοι ασχολούνται με το δάσος είναι αξιέπαινοι για την περιποίησή του, τα κτίρια αποπνέουν μια μούχλα. Ο χρόνος σταμάτησε στη δεκαετία του 1970. Όλα τα κτίρια που στέγαζαν παραγωγικές δραστηριότητες σε πληγώνουν με την εγκατάλειψη. Στο παλάτι είναι διάχυτη η αίσθηση μιας στοιχειωμένης ιστορίας. Παντού εγκατάλειψη. Παντού εμφανή τα δείγματα της ασέβειας προς την ιστορική και πολιτισμική μας κληρονομιά.

Το ενθαρρυντικό στο Τατόι είναι η πρωτοβουλία των «φίλων» του. Παλεύουν. Ενημερώνουν. Είναι η φωνή όλων των Ελλήνων που τιμούν την κληρονομιά. Που κλείνουν το παραμύθι της «Ωραίας Κοιμωμένης» δίνοντας το δικό τους τέλος. Η πολιτεία είναι καιρός να βοηθήσει. Να γίνει το Τατόι ένα πάρκο της νεοελληνικής ιστορίας και πολιτισμού.

*Καθηγητής Πανεπιστημίου Θεσσαλίας

gnomiartas.gr