Δημογραφικό: «H Ελλάδα γερνά και συρρικνώνεται»

Ουδείς νοιάζεται! Η Ελλάς γερνάει επικίνδυνα και οι κυβερνώντες  με τρίχες ασχολούνται!!!

Λεωνίδας Ι. Οικονομίδης

kathimerini.gr

Μία γερασμένη χώρα και ένα δυσοίωνο μέλλον αποτυπώνει η σχετική έρευνα της «διαΝΕΟσις» για το δημογραφικό πρόβλημα της χώρας, την οποία ανέλυσαν ο Κυριάκος Πιερρακάκης και ο Θοδωρής Γεωργακόπουλος στον σταθμό 9,84, «εγκαινιάζοντας», με αυτόν τον τρόπο τη σύμπραξη του Δημοτικού Ραδιοφώνου της Αθήνας με τον Οργανισμό Έρευνας και Ανάλυσης.

Η έρευνα, η οποία διεξήχθη από το Εργαστήριο Δημογραφικών και Κοινωνικών Αναλύσεων του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, υπό τη διεύθυνση του καθηγητή Βύρωνα Κοτζαμάνη, μελετά ένα μείζον θέμα για την χώρα, το δημογραφικό, κάνοντας μια σειρά από προβολές της εξέλιξης του πληθυσμού της μέχρι το 2050 και καταλήγει σε ενδιαφέροντα συμπεράσματα για την εξέλιξη του μεγέθους και της ηλικιακής σύστασης του πληθυσμού της χώρας.

«Η Ελλάδα γερνά και συρρικνώνεται» τόνισε ο κ. Πιερρακάκης, χαρακτηρίζοντας το δημογραφικό βραδυφλεγή βόμβα στα θεμέλια της ελληνικής κοινωνίας.

Μάλιστα, όπως επισημάνθηκε πρόκειται για πανευρωπαϊκό πρόβλημα, με εξαίρεση της Γαλλία, η οποία θα μπορούσε να αποτελέσει αντικείμενο μελέτης όσον αφορά τις πολιτικές της στο ζήτημα.

«Ετεροβαρείς» πολιτικές

H Eλλάδα δεν έχει συγκεκριμένη πολιτική στο συγκεκριμένο θέμα. Για το ζήτημα αυτό, της πολιτικής στρατηγικής, μίλησε ο Μάνος Ματσαγγάνης, αναπληρωτής καθηγητής του Πολυτεχνείου του Μιλάνου, αναλύοντας πως οι προηγούμενες αλλά και η σημερινή κυβέρνηση είχαν μία ετεροβαρή πολιτική στα κοινωνικά ζητήματα που κοιτά τους ηλικιωμένους και όχι τους νέους.

Ο κ. Ματσαγγάνης σχολίασε επίσης το γεγονός ότι επί σειρά ετών στις δημοφιλείς πολιτικές των κυβερνήσεων για την προστασία της μητρότητας ήταν η σύνταξη στις μητέρες σε ηλικία από 45 έως 50 ετών. Ένα μέτρο το οποίο -όπως είπε- κόστισε πολύ περισσότερο από το ότι αν γέμιζαν τη χώρα με βρεφονηπιακούς σταθμούς.

Oσον αφορά τις επιπτώσεις στο συνταξιοδοτικό, ο κ. Ματσαγγάνης σημείωσε ότι ένα καλά σχεδιασμένο σύστημα, είναι θωρακισμένο έναντι των δημογραφικών αλλαγών. «Τα όρια ηλικίας αυξάνονται όσο μεγαλώνει το προσδόκιμο ζωής» σημείωσε προσθέτοντας χαρακτηριστικά ότι στην Ελλάδα συνέβη το αντίθετο και μειώθηκαν τα όρια ηλικίας ενώ αυξήθηκε το προσδόκιμο ζωής.

Δεν μπορεί να αυξάνονται μόνο οι εισφορές ή να είναι χαμηλές οι συντάξεις, τόνισε χαρακτηριστικά για να προσθέσει ότι σε μία ελεύθερη κοινωνία που μπορεί να δεχθεί μεταναστευτικές ροές, αυτό μπορεί να λύσει το πρόβλημα στο ασφαλιστικό. “Μια κοινωνία που δέχεται και ενσωματώνει μετανάστες, είναι μια κοινωνία που ανανεώνεται. Μια κοινωνία που κλείνεται στον εαυτό της, είναι μια κοινωνία που αργοπεθαίνει” σημείωσε για να προσθέσει ότι «οι πιο ακμαίες οικονομικά και δημογραφικά κοινωνίες είναι αυτές που έχουν μια ανοιχτή προσέγγιση στα θέματα της μετανάστευσης».

«Δημογραφικός χειμώνας»

Για δημογραφικό χειμώνα στην Ευρώπη μίλησε ο Γεώργιος Στυλιανός Πρεβελάκης, Καθηγητής στη Σχολή Γεωγραφίας της Σορβόννης και στο Ινστιτούτο Πολιτικών Σπουδών στο Παρίσι, ο οποίος σημείωσε ότι η Ευρώπη ώς Ήπειρος γερνάει.

Θα βρεθούμε σε μία κατάσταση που θα χάνουμε τόσο πολύ πληθυσμό από τη μετανάστευση που πρέπει να βρούμε από που θα φέρουμε εμείς πληθυσμό, προσθέτοντας ο κ. Πρεβελάκης, τονίζοντας ωστόσο ότι δεν είναι μόνο θέμα αριθμού αλλά -λόγω της γεωπολιτικής μας θέσης- και ταυτότητας του πληθυσμού.

Συγκεκριμένα ο κ. Πρεβελάκης είπε: «Όπως και να το κάνουμε μπορούμε να παίξουμε λίγο πάνω στη φυσική κίνηση του πληθυσμού, οπότε αναγκαστικά πρέπει να δούμε το θέμα της μετανάστευσης, όχι με τρόπο φοβικό και αμυντικό, αλλά με τρόπο ανοιχτό, χωρίς να είμαστε αφελείς, χωρίς να θεωρούμε ότι, οποιαδήποτε μορφή μετανάστευσης μας εξυπηρετεί. Χωρίς να αγνοούμε και τα προβλήματα, πρέπει αντί να υφιστάμεθα παθητικά τη μετανάστευση, πρέπει να λειτουργήσουμε ενεργητικά. Δηλαδή, να σκεφτούμε ποιους πληθυσμούς θέλουμε να προσεγγίσουμε και με τι χαρακτηριστικά. Και εκεί, υπάρχουν δύο κατηγορίες χαρακτηριστικών. Προφανώς είναι τα χαρακτηριστικά, που σχετίζονται με τις ανάγκες της κοινωνίας μας. Το δεύτερο είναι να φέρνουμε πληθυσμούς, οι οποίοι πολιτιστικά είναι κοντά μας και μπορούν να ενταχθούν στην ελληνική κοινωνία και ενδεχομένως να αφομοιώσουν τις δικές μας αξίες και αρχές». Ως παραδείγματα, τέλος, ο κ. Πρεβελάκης ανέφερε τις βαλκανικές χώρες, οι οποίες, όπως είπε, «θρησκευτικά είναι κοντά μας και με επιτυχία έχουν ενσωματωθεί και πολλές φορές είναι πιο δημιουργικοί από τους γηγενείς».

Τι λένε οι αριθμοί - Απαισιόδοξα σενάρια

Σύμφωνα με όλα τα σενάρια που διατυπώνει η έρευνα, ο πληθυσμός της Ελλάδας στο μέλλον θα μειωθεί σημαντικά. Το 2050 ο πληθυσμός της χώρας υπολογίζεται ανάμεσα στα 10 εκατομμύρια (σύμφωνα με το πιο αισιόδοξο σενάριο) και τα 8,3 εκατομμύρια (στο πιο απαισιόδοξο).

Η ελάττωση του πληθυσμού θα κυμανθεί από περίπου 800 χιλιάδες μέχρι 2,5 εκατομμύρια άτομα. Ο πληθυσμός της χώρας γερνάει. Η διάμεση ηλικία, που ήταν 26 έτη το 1951, και που είναι 44 έτη σήμερα, αναμένεται να αυξηθεί κατά 5-8 έτη.

Ο πληθυσμός των παιδιών σχολικής ηλικίας (από 3 μέχρι 17 ετών) θα μειωθεί από 1,6 εκ. σήμερα σε 1,4 εκ. (αισιόδοξο σενάριο) έως 1 εκ. (απαισιόδοξο σενάριο) το 2050, αφού πρώτα όμως πρώτα προηγηθεί μια έντονη διακύμανση τις δεκαετίες που θα μεσολαβήσουν.

Ο εν δυνάμει οικονομικά ενεργός πληθυσμός (δηλαδή όλοι οι πολίτες ηλικίας 20-69 ετών που δυνητικά θα μπορούσαν να δουλέψουν) θα μειωθεί από 7 εκ. το 2015 σε 4,8-5,5 εκ. Ο πραγματικός οικονομικά ενεργός πληθυσμός θα μειωθεί από 4,7 εκ. το 2015 σε 3-3,7 εκ.

Αντίθετα με ό,τι δείχνει ο συγχρονικός δείκτης γονιμότητας, από το 1935 και μέχρι το 1975, καμία ελληνική γενιά δεν αναπληρώθηκε. Από τη γενιά του 1956 και μετά ξεκίνησε μια προοδευτική μα απρόσκοπτη μείωση της γονιμότητας, η οποία συνεχίζεται μέχρι σήμερα. Μεταπολεμικά δεν υπήρξε “baby boom” στην Ελλάδα, όπως συνέβη σε άλλες δυτικοευρωπαϊκές χώρες. Η αύξηση του πληθυσμού στις τελευταίες δεκαετίες οφειλόταν αποκλειστικά στις κατά περιόδους μεταναστευτικές ροές και τη ραγδαία αύξηση του προσδόκιμου ζωής, το οποίο μέσα σε αυτό το διάστημα αυξήθηκε κατά 8 χρόνια για τους άντρες και κατά 10 χρόνια για τις γυναίκες. Και ήταν μια αύξηση θεαματική.

Για πρώτη φορά μείωση - Επιπτώσεις στην οικονομία

Από το 1951 μέχρι το 2011 ο πληθυσμός της Ελλάδας αυξήθηκε από τα 7,6 εκατομμύρια στα 11,1 εκατομμύρια κατοίκους. Από το 2011, όμως, και για πρώτη φορά μεταπολεμικά, ο πληθυσμός της χώρας μας άρχισε να μειώνεται. Την 1η Ιανουαρίου 2015 (ημερομηνία που χρησιμοποιούμε σαν ημερομηνια βάσης γι’ αυτή την έρευνα) ο πληθυσμός της Ελλάδας ήταν 10,9 εκατομμύρια.

Από το 2011 η Ελλάδα έχει μπει σε μια νέα φάση, πρωτοφανή μεταπολεμικά. Το φυσικό ισοζύγιο πλέον γίνεται αρνητικό (οι θάνατοι είναι περισσότεροι από τις γεννήσεις), αλλά και το μεταναστευτικό ισοζύγιο, παρά την προσφυγική κρίση, είναι κι αυτό αρνητικό καθώς πολλοί Έλληνες φεύγουν από τη χώρα αναζητώντας καλύτερη τύχη στο εξωτερικό.

Η συρρίκνωση του συνολικού πληθυσμού και η συνεχιζόμενη γήρανσή του έχει άμεση επίπτωση και στον πληθυσμό της παραγωγικής-εργάσιμης ηλικίας, ο οποίος φθίνει διαρκώς (από 65% του συνόλου σήμερα, σε 55% του συνόλου το 2050). Αυτό θα έχει αποτέλεσμα να μειωθεί και ο ενεργά οικονομικά πληθυσμός κατά 1-1,5 εκατομμύριο μέχρι το 2050.

Ενδιαφέρον έχει και η πορεία του σχολικού πληθυσμού σε αυτή την 35ετία. Πιθανότατα, και με μικρές διαφοροποιήσεις ανά σενάριο, οι διακυμάνσεις του πληθυσμού των ατόμων σχολικής ηλικίας θα είναι ιδιαίτερα έντονες. Περίοδοι πτώσης θα ακολουθηθούν από περιόδους αναστροφής των πρότερων τάσεων και εκ νέου από μια περίοδο συρρίκνωσης, χωρίς οι χρόνοι να ταυτίζονται σε όλες τις ηλικίες. Ως εκ τούτου, ο ασφαλής σχεδιασμός οποιασδήποτε εκπαιδευτικής πολιτικής θα παρουσιάζει εξαιρετικές δυσκολίες τις επόμενες δεκαετίες.

Κανένας μακροπρόθεσμος πολιτικός σχεδιασμός δεν μπορεί να γίνει χωρίς να ληφθεί υπ’ όψιν το μέγεθος και η σύσταση του πληθυσμού. Κανένα ασφαλιστικό σύστημα δεν μπορεί να σταθεί χωρίς να υπολογίζει τον αριθμό των συνταξιούχων και το μέγεθος του εργατικού δυναμικού. Και κανένα εκπαιδευτικό σύστημα δεν μπορεί να λειτουργήσει χωρίς να προβλέπει πιθανές έντονες αυξομειώσεις στον αριθμό των μαθητών στο μέλλον.