Υπάρχουν ευτυχισμένοι ηγέτες;

kathimerini.gr

Τάκης Θεοδωρόπουλος

Ο Ιέρων είναι ένα από τα λιγότερο γνωστά έργα του Ξενοφώντα. Πρόκειται για έναν διάλογο ανάμεσα στον τύραννο των Συρακουσών Ιέρωνα και τον ποιητή Σιμωνίδη. Ανατομία του βίου του τυράννου όπου αυτός προσπαθεί να ανατρέψει την κοινή δόξα πως ζει απολαμβάνοντας όλα τα αγαθά και τις ηδονές, σε αντίθεση με τον ιδιώτη. Ο Ιέρων εξηγεί ότι δεν έχει φίλους, φοβάται ότι θα τον δολοφονήσει όποιος τον πλησιάζει, βλέπει παντού συνωμότες και προδότες και είναι αναγκασμένος να εγκληματεί για να σώσει τη ζωή του και την εξουσία του. Οταν ο Σιμωνίδης τον ρωτάει μήπως τότε είναι καλύτερο να επιστρέψει στον ιδιωτικό βίο, ο Ιέρων του απαντά ότι ούτε αυτό μπορεί να κάνει. Αν προχωρήσει θα συνεχίσει να εγκληματεί. Αν κάνει πίσω, κανείς δεν θα τον συγχωρήσει για ό,τι ήδη έχει κάνει. Είναι εγκλωβισμένος. Το μόνο που του μένει είναι να κρεμαστεί.

Πώς να μην πάει ο νους σου στον Ιέρωνα όταν προσπαθείς να καταλάβεις τη συμπεριφορά του Πούτιν. Οταν ξεκίνησε η εισβολή στην Ουκρανία αναρωτιόμασταν τι θα γίνει αν η Ρωσία κερδίσει τον πόλεμο και κατακτήσει τη μεγάλη χώρα. Οκτώ μήνες μετά, το ερώτημα είναι πώς θα αντιδράσει ο Πούτιν αν χάσει. Θα χρησιμοποιήσει πυρηνικά, κοινώς θα διακινδυνεύσει ένα ολοκαύτωμα στη χειρότερη περίπτωση, στην καλύτερη μια μαζική σφαγή αμάχων και μια οικολογική καταστροφή με απρόβλεπτες συνέπειες. Ούτως ή άλλως θα διασχίσει ένα όριο που η παγκόσμια κοινότητα είχε θέσει στον εαυτό της μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ενα από τα τελευταία όρια που λειτουργούσαν ως ηθικές αναστολές στον κυνισμό της διεθνούς πολιτικής. Και ο ίδιος θέλει να μας πείσει ότι είναι ικανός να το κάνει.

Η ανθρωπότητα έφτασε κοντά στο πυρηνικό ολοκαύτωμα το 1962, ως γνωστόν. Απεφεύχθη με την υποχώρηση και των δύο δυνάμεων. Σκέφτομαι –και το έχω ξαναγράψει– πως οι δύο ηγέτες του κόσμου δεν ήθελαν να τον καταστρέψουν. Οταν είσαι ο Κένεντι, είσαι παντρεμένος με την Τζάκι και έχεις ερωμένη, εκτός των άλλων, τη Μέριλιν Μονρόε, δεν θέλεις να καταστρέψεις τον κόσμο στον οποίο ζεις. Παράδοξη ερμηνεία; Απλώς μια ερμηνεία που δίνει το στίγμα της ευτυχίας και σου επιτρέπει να ερμηνεύσεις τη συμπεριφορά τους. Το αντίστοιχο ίσχυε και για τον Χρουστσόφ. Ενα αγροτόπαιδο, αμόρφωτο και άξεστο, που έγινε κυρίαρχος του μισού κόσμου. Γιατί να θέλει να στερηθεί τον κόσμο που τόσο τον ευνόησε;

Το ερώτημα είναι αν οι σημερινοί ηγέτες είναι ευτυχισμένοι. Θα μου πείτε υπάρχουν διαβαθμίσεις και η ευτυχία είναι σχετική. Ο πρόεδρος Πούτιν, όμως, πληροί όλες σχεδόν τις προϋποθέσεις της δυστυχίας που περιγράφει ο Ιέρων. Ζει απομονωμένος εδώ και χρόνια, τον προστατεύει ένας ολόκληρος στρατός και η εισβολή στην Ουκρανία δεν του επιτρέπει να κάνει ούτε μπρος ούτε και πίσω. Ο υπερβολικός του φόβος για τον κορωνοϊό σίγουρα δεν εμπνέει αισιοδοξία. Είναι ένα είδος παράνοιας, που παραπέμπει σ’ εκείνον τον διοικητή της βάσης των πυρηνικών στο «Dr. Strangelove» του Κιούμπρικ που είχε μανία με την καθαρότητα των σωματικών υγρών και πάτησε το κουμπί του πολέμου για να καθαρίσει τον κόσμο. Από κοντά κι ο Ερντογάν, ο οποίος δυστυχώς για μας βρίσκεται πολύ κοντά μας. Δεν διανοείται να χάσει τις εκλογές, κοινώς να ιδιωτεύσει, γιατί αν χάσει την προστασία της εξουσίας δεν θα του συγχωρήσουν τα εγκλήματά του.

Κρίνοντας εξ αποστάσεως, γιατί δεν είμαι μέσα στα πράγματα, τη συμπεριφορά των σημερινών ηγετών θα έλεγα ότι ο πιο ευτυχισμένος είναι ο Μπόρις Τζόνσον. Γνήσιο τέκνο της βαθιάς Αγγλίας, έδειξε να απολαμβάνει τη θητεία του ως πρωθυπουργός και συνέχισε να απολαμβάνει ακόμη και την πτώση του. Και γιατί όχι; Οταν εισπράττεις 150.000 λίρες για να εκθέσεις με ποιον τρόπο μπορείς να καταστρέψεις μια μεγάλη χώρα, οφείλεις να είσαι ευτυχισμένος. Θα ήταν ύβρις αν δεν ήσουν. Και η ελληνική παιδεία του τού επιτρέπει να το γνωρίζει.

Και μη μου πείτε ότι απλουστεύω. Η Ρωσία διαθέτει τη μεγαλύτερη σε έκταση επικράτεια στον κόσμο. Γιατί να θέλει να την επεκτείνει; Προφανώς συντρέχουν άλλοι λόγοι, ιστορικοί αλλά και ψυχολογικοί. Ο ανθρώπινος πλούτος των αντιφάσεων που κρύβεται πίσω από τη διάθεση για εξουσία και τον οποίον η σύγχρονη σκέψη προσπάθησε να τον αναγάγει σε οικονομικές παραμέτρους και τα ιδεολογικά τους ψιμύθια πέφτοντας συστηματικά έξω.