Γιατί οι ΜΕΓΑ-πυρκαγιές (megafires) εξελίσσονται σε μεγάλο παγκόσμιο πονοκέφαλο...

Τι δείχνουν οι αριθμοί για τις πυρκαγιές

Τις τελευταίες πέντε (5) ημέρες, από την Παρασκευή έως χθες, η πυροσβεστική κλήθηκε να διαχειριστεί 355 δασικές πυρκαγιές. Μόνο το τελευταίο 48ωρο ξέσπασαν 209 νέες εστίες.

Ενδεικτικό της εξαιρετικά δύσκολης κατάστασης είναι ότι την ώρα που ήταν σε εξέλιξη η ΜΕΓΑ-πυρκαγιά στον Έβρο, χθες, Τρίτη, η Πυροσβεστική κλήθηκε παράλληλα να αντιμετωπίσει: εννέα (9) μεγάλης επικινδυνότητας πυρκαγιές στην Αττική, έξι (6) στη Βοιωτία και μία (1) στην Εύβοια. Τιτάνιες προσπάθειες καταβλήθηκαν για τη σωτηρία του δρυμού της Πάρνηθας, μέσα σε πολύ δύσκολες συνθήκες.

Το φετινό καλοκαίρι είναι το χειρότερο από την εποχή που συλλέγονται μετεωρολογικά δεδομένα και εκδίδεται χάρτης επικινδυνότητας για εκδήλωση πυρκαγιάς στη χώρα. Τα στοιχεία είναι καταλυτικά: επτά (7) φορές φέτος το καλοκαίρι, μεγάλες περιοχές της χώρας τέθηκαν για πρώτη φορά σε κατάσταση συναγερμού βαθμού 5. Διπλάσιες από το 2021, τετραπλάσιες από το 2019 και επταπλάσιες από το 2012.

Δεν είναι η ώρα της πολιτικής αντιπαράθεσης

Είναι προφανές, όμως, ότι παρά τη συστηματική και σοβαρή ενίσχυση, παρά τις προσπάθειες για αναβάθμιση, πρόληψη και προστασία, το αποτέλεσμα δεν είναι αυτό που όλοι θα θέλαμε. Είμαστε σε πολύ καλύτερη κατάσταση σε επίπεδο μηχανισμού και οργάνωσης από ό,τι ήμασταν πριν από κάποια χρόνια, όμως οι κλιματολογικές συνθήκες είναι σήμερα πολύ χειρότερες. 

• Χρειάζονται πρόσθετες παρεμβάσεις προκειμένου να μπορεί ο μηχανισμός Πολιτικής Προστασίας να διαχειριστεί πιο αποτελεσματικά τις ακραίες καταστάσεις που θα συνεχίσουν, λόγω της κλιματικής κρίσης, να δοκιμάζουν όχι μόνο την Ελλάδα, αλλά και όλο τον πλανήτη.
• Αυτό που βλέπουμε σε χώρες με πιο ανεπτυγμένα συστήματα πυρόσβεσης είναι χαρακτηριστικό: κάποιες πυρκαγιές ό,τι κι αν κάνουμε μπορεί να ξεφύγουν. Το είδαμε στο Μάουι με πάνω από 850 αγνοούμενους, στον Καναδά με καμένα πάνω από 140 χιλιάδες τετραγωνικά χιλιόμετρα, παραπάνω, δηλαδή, από την έκταση της Ελλάδας.

Ως προτεραιότητες της στρατηγικής μας στη διαχείριση των πυρκαγιών παραμένει πρωτίστως η προστασία της ανθρώπινης ζωής, των περιουσιών, των κρίσιμων υποδομών και, βεβαίως, του φυσικού περιβάλλοντος της χώρας μας. Μόνο στην Αλεξανδρούπολη πραγματοποιήθηκαν προληπτικές απομακρύνσεις σε 33 οικισμούς και αφορούσαν 14.316 ανθρώπους και 76 ζώα. Στη Δυτική Αττική έγιναν 188 απεγκλωβισμοί ατόμων και 100 ζώων.

Σήμερα δεν είναι η ώρα της πολιτικής αντιπαράθεσης. Όποιος έχει κάποια εποικοδομητική πρόταση για το τι πρέπει να γίνει διαφορετικά, ας το καταθέσει. Κατά τα λοιπά θα έρθει η ώρα της συζήτησης και της κριτικής.

Γιατί οι ΜΕΓΑ-πυρκαγιές (megafires) εξελίσσονται σε μεγάλο παγκόσμιο πονοκέφαλο

Οι «megafires» είναι πυρκαγιές μεγάλης κλίμακας φωτιές που έχουν διαφορετικά ποιοτικά χαρακτηριστικά από πυρκαγιές προηγούμενων δεκαετιών. Συχνά μάλιστα υπερβαίνουν τις δυνατότητες καταστολής ακόμα και των αποτελεσματικότερων δυνάμεων πυρόσβεσης. Καθώς η κλιματική αλλαγή παρατείνει τη διάρκεια και αυξάνει την ένταση των καιρικών συνθηκών που ευνοούν την εκδήλωση μεγάλων πυρκαγιών, η Ελλάδα, η Μεσόγειος και η Ευρώπη ολόκληρη αναπόφευκτα θα κληθεί να διαχειριστεί τον κίνδυνο των megafires με όλο και μεγαλύτερη συχνότητα.

• Τα Ηνωμένα Έθνη εκτιμούν ότι οι δασικές φωτιές θα αυξηθούν κατά 30% σε παγκόσμια κλίμακα έως το 2050. Αυτό ισχύει σε ακόμα μεγαλύτερο βαθμό στην περιοχή της Μεσογείου, όπου η υπερθέρμανση εξελίσσεται 20% ταχύτερα από τον παγκόσμιο μέσο όρο, σύμφωνα με τον ΟΗΕ.
• Κομβικής σημασίας, με αυτά τα δεδομένα, είναι να κατανοήσουν οι πολίτες τον κίνδυνο που αντιπροσωπεύουν οι megafires, δεδομένου ότι περίπου το 96% των δασικών πυρκαγιών στην Ευρώπη το 2021 συνδεόταν με κάποιο τρόπο με ανθρώπινη δραστηριότητα, σύμφωνα με τη νεότερη ετήσια έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

Έτσι, ερωτήματα που απευθύνουν οι πολίτες και ο Τύπος, απ’ ό,τι δείχνουν τα πράγματα ξεπερνιούνται από τις εξελίξεις:

• «Πού είναι τα αεροπλάνα;»: Μία από τις ποιοτικές διαφορές των megafires σε σχέση με τις φωτιές προ κλιματικής αλλαγής είναι η εντυπωσιακά μεγάλη έντασή τους. Σε κάποιες περιπτώσεις η ένταση μιας megafire, δηλαδή η ενέργεια που αναδίδει, ξεπερνά τα 100.000 κιλοβάτ ανά μέτρο μετώπου, τη στιγμή που πυροσβεστικά αεροπλάνα συνήθως μπορούν να πλήξουν πυρκαγιές που έχουν μόλις το ένα δέκατο αυτής της έντασης, δηλαδή έως 10.000 κιλοβάτ ανά μέτρο. Ακόμα κι αν ένα αεροσκάφος καταφέρει να ρίξει το φορτίο του, είναι πολύ πιθανό το νερό να εξαερωθεί προτού καν μία στάλα φτάσει στις φλόγες, εξαιτίας των πολύ υψηλών θερμοκρασιών που αναπτύσσονται σε τέτοιου τύπου πυρκαγιές. Όπως αναφέρουν ανώτατοι αξιωματικοί της Πυροσβεστικής, αλλεπάλληλες ρίψεις νερού από Canadair που υπό κανονικές συνθήκες θα τιθάσευαν μια φωτιά δεν είχαν αποτέλεσμα σε πολλές περιπτώσεις, καθώς η τελείως ξερή βλάστηση επιτρέπει στις φλόγες να ανακάμπτουν.
• «Γιατί δεν σβήνουν τη φωτιά;»: Η ένταση μιας megafire και οι θερμοκρασίες που αναπτύσσονται σημαίνουν ότι οι πυροσβέστες μπορεί να υποστούν ακόμα και εγκαύματα δεύτερου βαθμού πλησιάζοντας, και μόνο, το μέτωπο. Σε δυσπρόσιτα σημεία, όπου δεν υπάρχουν καν αγροτικοί δρόμοι, οι υδροφόρες της Πυροσβεστικής δεν μπορούν να προσεγγίσουν. Υπάρχει δυνατότητα διάνοιξης διαδρομών με βαριά μηχανήματα, όμως αυτό απαιτεί χρόνο και οι ευμετάβλητοι άνεμοι μπορεί κάλλιστα να οδηγήσουν αλλού τη φωτιά στο μεσοδιάστημα. Ακόμα όμως κι αν οι πυροσβέστες καταφέρουν να προσεγγίσουν το μέτωπο χωρίς να υποστούν εγκαύματα λόγω του θερμικού φορτίου, η αποτελεσματικότητα του νερού θα είναι πολύ περιορισμένη.
• «Γιατί δεν σταμάτησαν τη φωτιά;»: Δρόμοι, ποτάμια, ορύγματα, σπανίως αποτελούν αποτελεσματικά εμπόδια για μία ΜΕΓΑ-πυρκαγιά. Κωνοφόρα δάση είναι πιο ευάλωτα, διότι φλεγόμενα κομμάτια, «καύτρες», μπορούν να εκτοξευτούν σε μεγάλη απόσταση και να προκαλέσουν νέες εστίες. Επίσης, το μικροκλίμα, οι άνεμοι, τα σύννεφα που σχηματίζονται πάνω από μία πυρκαγιά τέτοιου μεγέθους και ενδέχεται να χτυπήσουν με κεραυνούς το έδαφος. Όλα αυτά είναι ανεξέλεγκτοι παράγοντες οι οποίοι συμβάλλουν στην εξάπλωση, ειδικά εάν το έδαφος δεν έχει καθαριστεί από καύσιμη ύλη.