Ο Αϊ Ουέι Ουέι και ο Ευριπίδης

kathimerini.gr

ΤΑΚΗΣ ΘΕΟΔΩΡΟΠΟΥΛΟΣ

Ε​​νας από τους μύθους με τους οποίους επιχειρεί η ανθρωπιστική ελεημοσύνη να εξωραΐσει το πρόβλημα των μεταναστευτικών ροών προς την Ευρώπη, και κατά μείζονα λόγο προς τη χώρα μας, αναφέρεται στην ιερότητα του ικέτη στην αρχαία ελληνική παράδοση. Η ιστορική αναλογία έχει περίπου την ίδια αξία με την επίκληση της χριστιανικής αγάπης από τους προτεστάντες και τους παπικούς που σφάζονταν στην Ευρώπη του 16ου και του 17ου αιώνα. Το αριστούργημα του ουγενότου Agrippa d’ Aubigné «Οι τραγικοί», μία από τις μεγάλες στιγμές της γαλλικής ποίησης, αποδίδει με τραγική ακρίβεια το χάσμα ανάμεσα στη χριστιανική αγάπη και στην πραγματικότητα της ανθρώπινης κατάστασης που την επικαλείται. Οι ιστορικές αναλογίες σκοντάφτουν παγίως στην ίδια αντίφαση. Δεν λαμβάνουν υπ’ όψιν, είτε λόγω αφελείας και άγνοιας είτε δολίως, την ανθρώπινη κατάσταση, πάντα ρευστή, πάντα υποκείμενη σε μεταμορφώσεις, ταυτόχρονα, όμως, πάντα υποταγμένη σε προσδιορισμούς που της επιβάλλει η φύση της, «ανεπίδεκτη μαθήσεως» που έλεγαν κι οι δάσκαλοί μας, κατά συνέπεια τραγική.

Οι «Ικέτιδες» του Ευριπίδη είναι γυναίκες από το Αργος που πάνε στην Αθήνα ζητώντας να τις βοηθήσει να παραλάβουν τους νεκρούς που έπεσαν στην εκστρατεία των Επτά. Υστερα από υπέροχα χορικά του Ευριπίδη, διαλόγους που συμπυκνώνουν σελίδες ολόκληρες φιλοσοφίας, ο Θησέας δέχεται την ικεσία τους και αποφασίζει να εκστρατεύσει κατά της Θήβας, επιτυχώς εννοείται. Δεν αγνοώ το γεγονός ότι ο Θησέας, αφού δεχθεί να βοηθήσει τον Αδραστο και τις Αργείες γυναίκες, βγαίνει από τη σκηνή για να υποβάλει το αίτημά τους στον «δήμο», τον «τύραννο αυτής της πόλης». Ιστορικά συμφραζόμενα: ο Ευριπίδης παρουσίασε την τραγωδία του μετά την ήττα της Αθήνας στο Δήλιον της Βοιωτίας το 424 π.Χ., η πρώτη μεγάλη ήττα της στον Πελοποννησιακό Πόλεμο, όπου η Θήβα, κατά παράβαση των συνθηκών είχε αρνηθεί να παραδώσει τους νεκρούς Αθηναίους. Συμπέρασμα: η ικεσία γίνεται ιερό δικαίωμα από τη στιγμή που ο ικέτης επικαλείται κάποιο ιερό δικαίωμα που θεωρείται υπέρτερο του γεγονότος πως ο ίδιος εμφανίζεται ως ικέτης. Το Αργος δέχεται τις Ικέτιδες, στη φερώνυμη τραγωδία του Αισχύλου, για να τις γλιτώσει από την αιμομιξία στην οποία θέλουν να τις καταδικάσουν οι γόνοι του Αιγύπτου.

Είναι η θεμελιώδης διαφορά ανάμεσα στον Αϊ Ουέι Ουέι και τον Ευριπίδη, ή την τεθλιμμένη Βανέσα Ρεντγκρέιβ και τον Αισχύλο. Δεν αναφέρομαι στους δικούς μας «αλληλέγγυους». Αυτοί ούτως ή άλλως δεν έχουν τις κατάλληλες αναφορές για να την καταλάβουν. Είναι σαν να προσπαθείς να περιγράψεις σε Εσκιμώο την ομορφιά του ηλιοβασιλέματος στον Σαρωνικό. Δύσκολα πράγματα, και ακόμη πιο δύσκολα αυτά που ζούμε.

Ποια είναι η ιερότητα του Αφγανού ικέτη στην πλατεία Βικτωρίας ή του Μαροκινού στη Μόρια; Αυτή την οποία επικαλείται η προοδευτική σκέψη της προόδου που βγάζει το φραγγέλιο σε όποιον τολμά να την αμφισβητήσει; Δεν αντέχει το «εδώ» της ζωής του και ψάχνει το «αλλού» για να αναπνεύσει. Θεμιτό, δεκτό. Εχει ζήσει τη ζωή του κάπου ανάμεσα σε εμφυλίους, γενοκτονίες και θρησκευτικούς διωγμούς. Το «αλλού» όμως που επιθυμεί είναι πολύ συγκεκριμένο. Είναι η ευρωπαϊκή επικράτεια που θα τον γλιτώσει από τους εμφύλιους, τις γενοκτονίες και τους θρησκευτικούς διωγμούς. Αρα, για να μπορέσει και ο ίδιος να απαλλαγεί από το «εδώ» της ζωής του, θα πρέπει να αποδεχθεί τις αξίες του κόσμου που γι’ αυτόν είναι το «αλλού» και ο οποίος δεν αποδέχεται ούτε το φυλετικό μίσος ούτε τον θρησκευτικό φανατισμό. Οφείλει, εν ολίγοις, να ξεφορτωθεί ένα μεγάλο μέρος της σκευής που προσδιορίζει τον τρόπο συμπεριφοράς του για να πείσει. Από την άλλη, όμως, αν αφήσει κατά μέρος τη σκευή του, πώς θα αιτιολογήσει την ικεσία του;

Ουπς. Βρισκόμαστε στον πυρήνα της τραγικής σκέψης. Αυτόν που δεν μπορεί να αγγίξει η καλοπροαίρετη, σαμαριτική, σοσιαλδημοκρατική, κεντροαριστερή και κακοπροαίρετη λογική της Αριστεράς και της προόδου. Ζούμε μια περίοδο της Ιστορίας που πληθυσμοί μετακινούνται από την Αφρική και την Ασία προς τη Γηραιά Ηπειρο.

Και το φαινόμενο δεν αντιμετωπίζεται όσες φορές κι αν παίξει πιάνο ο Αϊ Ουέι Ουέι στην Ειδομένη και όσες ώρες κι αν μείνει ξαπλωμένος σε κάποια παραλία της Λέσβου. Θα πρότεινα ως αντίδοτο στην αποβλάκωση τις «Ικέτιδες» του Ευριπίδη.