Η δημοκρατία του «Εγώ»

kathimerini.gr

Τάκης Θεοδωρόπουλος

Τρία τα συμπτώματα της δημοκρατίας του «Εγώ»: η αναξιοπιστία των θεσμών, ο απολυταρχισμός του δρόμου, της καφετέριας ή των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και η περιφρόνηση των ελίτ, πολιτικών, πνευματικών, επιστημονικών. Το «Εγώ» προβάλλεται ως ύστατος κριτής της κοινωνικής συνύπαρξης. Ο δε «λαός» δεν είναι παρά το άθροισμα πολλών «Εγώ», που αναζητούν τη χαμένη τους ταυτότητα μέσα στα διλήμματα της εκάστοτε συγκυρίας. Το ζήσαμε στην περίοδο των μνημονίων, όταν απαξιώθηκαν θεσμοί και πολιτικές ελίτ και η χώρα παραδόθηκε στον απολυταρχισμό του δρόμου. Το ζούμε και στην περίοδο της πανδημίας, όπου στην απαξίωση οι αντιεμβολιαστές πρόσθεσαν και τις επιστημονικές ελίτ. Απ’ αυτήν την άποψη το επεισόδιο της Σπάρτης είναι απολύτως διαφωτιστικό. Εκπρόσωποι των θεσμών, ένας πρώην και ένας νυν υπουργός, διακηρύσσουν περιχαρείς ότι είναι και αυτοί γνήσιοι πολίτες της δημοκρατίας του «Εγώ». Και μάλιστα δεν το κάνουν με τον στόμφο της ρητορείας. Το κάνουν σε μια στιγμή χαλάρωσης, χάριν αστεϊσμού. Δεν μπορείς να γελάσεις με ένα αστείο αν δεν μοιράζεσαι την ίδια γλώσσα, κυρίως δε, αν δεν μοιράζεσαι την ίδια νοοτροπία. Με δυο λόγια, το κάνουν ανυπόκριτα. Αυτό που είπε ο κ. Δούκας και ζήλεψε ο κ. Λιβανός ακούγεται σαν ομολογία πίστεως. «Μη νομίζετε ότι είμαστε τίποτε διαφορετικό. Είμαστε σαν όλους, απλοί άνθρωποι. Δίνουμε για να πάρουμε». Είμαστε κι εμείς «λαός».

Στη δημοκρατική Ρώμη το πελατειακό σύστημα ήταν καθεστώς. Αν κάποιος ήθελε να εκλεγεί ύπατος, έπρεπε να ξοδέψει μια περιουσία για να ικανοποιήσει τους «πελάτες» του. Με μία διαφορά: χρεωνόταν ο ίδιος. Γι’ αυτό συνήθιζαν να δίνουν μια επαρχία στους πρώην υπάτους για να μπορούν να αντιμετωπίσουν τα χρέη τους. Βέβαια, το παράδειγμα της δημοκρατικής Ρώμης δεν εμπνέει αισιοδοξία για τη δημοκρατία. Ακολουθούν εμφύλιοι, Ιούλιος Καίσαρ και, εντέλει, ο Οκταβιανός Αύγουστος, που υπογράφει το πιστοποιητικό του θανάτου της. Ποιο είναι το μέλλον μιας δημοκρατίας που οι πολιτικοί της μοιράζουν δημόσιο χρήμα για την επιβίωσή τους; Και το ζήτημα στην περίπτωση δεν είναι αν έγινε, που έγινε. Είναι ο τρόπος που το αντιλαμβάνονται όσοι το έκαναν. Σαν τους βετεράνους που αφηγούνται τα πολεμικά τους κατορθώματα.

Το ζήτημα δεν είναι πολιτικό. Το ζήτημα έχει να κάνει με τον τρόπο που αντιλαμβάνονται οι πολιτικοί την πολιτική. Το ζήτημα είναι αν έχουν αντιληφθεί το ουσιαστικό πρόβλημα της ελληνικής κοινωνίας, την παράδοσή της στη δημοκρατία του «Εγώ». Αν στέκονται απέναντί της ή θέλουν να την κολακεύσουν υιοθετώντας τη νοοτροπία της. Δύσκολοι καιροί.