Η στρατηγική του λιμού

kathimerini.gr

*Χαρίδημος Τσούκας

«Όλοι πιστεύουν στις φρικαλεότητες του εχθρού και δεν πιστεύουν σε εκείνες της δικής τους πλευράς, χωρίς ποτέ να μπουν στον κόπο να εξετάσουν τα στοιχεία».

Τζορτζ Οργουελ

Η μαζική κτηνωδία, για να διαπραχθεί επιτυχώς, απαιτεί τρία στοιχεία: τυφλό μίσος για τον δαιμονοποιημένο εχθρό, κατάλληλα τεχνικά μέσα και παραπλανητική ρητορική. Όλα είναι σημαντικά. Το πρώτο παρέχει το κίνητρο, το δεύτερο τα μέσα, το τρίτο την κατασκευασμένη νομιμοποίηση και αποδοχή. Τα παραδείγματα είναι πολλά.

Στις 22 Ιανουαρίου 1942, δεκαπέντε αξιωματούχοι της ναζιστικής γραφειοκρατίας συσκέφθηκαν σε μια βίλα στη λίμνη Βάνσι, λίγο έξω από το Βερολίνο. Πρακτικά κρατούσε ο μετέπειτα διαβόητος Αντολφ Αϊχμαν, διευθυντής του Τμήματος Εβραϊκών Υποθέσεων του υπουργείου Εσωτερικών (εκτελέστηκε στο Ισραήλ έπειτα από δίκη, το 1962). Στη σύσκεψη αυτή αποφασίστηκε επισήμως η μεθόδευση του Ολοκαυτώματος.

Αν και η γενοκτονία των Εβραίων ήδη προχωρούσε στην ανατολική Ευρώπη, η σύσκεψη του Βάνσι αποφάσισε την οργάνωσή της σε μαζική κλίμακα. Τα πρακτικά δεν αναφέρουν λέξη για την εξόντωση των Εβραίων. Χρησιμοποιήθηκαν ευφημισμοί, όπως «εκκένωση» και «τελική λύση». Όλοι, όμως, γνώριζαν περί τίνος επρόκειτο.

Αν και το Ολοκαύτωμα διατηρεί τη μοναδικότητά του, το περίγραμμα της μαζικής εξόντωσης το συναντούμε κι αλλού: στη Σρεμπρένιτσα το 1995, στην τρομοκρατική επίθεση της Χαμάς στο Ισραήλ στις 7/10/2023 και στη γενοκτονία που διαπράττει ο ισραηλινός στρατός στη Γάζα σήμερα. Εν ολίγοις: ο εχθρός είναι μισητός, τα μέσα ποικίλλουν ανάλογα με τις περιστάσεις και τις δυνατότητες, ο δράστης αρνείται ή υποβαθμίζει και σχετικοποιεί τις φρικαλεότητες. Σε περιπτώσεις που περιστατικά κτηνωδίας εντάσσονται σε διαδραστική αλληλουχία βίας (Σέρβοι – Βόσνιοι μουσουλμάνοι, Ισραηλινοί – Παλαιστίνιοι), οι ρόλοι θύτη – θύματος, με αυξομειούμενη ένταση, εναλλάσσονται – τελικά, αμφότεροι γίνονται εκδοχές του ίδιου φρικώδους ρόλου. Πόσο ποιοτικά διαφορετική είναι η κτηνωδία του Ισραήλ σήμερα από την κτηνωδία της Χαμάς στις 7/10/2023;

Η γενοκτονία στη Γάζα δεν θα μπορούσε να διαπραχθεί χωρίς τη δαιμονοποίηση των Παλαιστινίων μετά την 7/10/2023 [π.χ. «ανθρώπινα κτήνη» (Γκάλαντ, πρώην υπουργός Άμυνας), «όλοι οι κάτοικοι της Γάζας είναι υπεύθυνοι» (πρόεδρος Χέρτσογκ), κ.λπ.]. Η πεποίθηση ότι «δεν υπάρχουν αθώοι στη Γάζα» είναι διάχυτη στο Ισραήλ, ιδιαίτερα στον στρατό και στους λήπτες αποφάσεων. Η διάθεση για εκδίκηση είναι αχαλίνωτη, τροφοδοτούμενη και από την ενοχή του στρατού για τη μη αποτροπή της επίθεσης της Χαμάς.

Ο λιμός που έχει επιβάλει το Ισραήλ στη Γάζα είναι το κυριότερο μέσον της γενοκτονίας σήμερα. Τον έχουν καταγγείλει ο ΟΗΕ, όλοι οι μείζονες ανθρωπιστικοί, επισιτιστικοί και υγειονομικοί οργανισμοί, ισραηλινές οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ακόμη και φιλοϊσραηλινές κυβερνήσεις. Οι εικόνες ισοπεδωμένων πόλεων, σκελετωμένων παιδιών και κάτισχνων, τρομαγμένων ανθρώπων να εκλιπαρούν φαγητό, θα (πρέπει να) τύπτουν για πολλά χρόνια τους Ισραηλινούς και όσους άκριτα υποστηρίζουν την ακροδεξιά κυβέρνηση Νετανιάχου. Η φρίκη είναι απερίγραπτη.

Με τον λιμό, το Ισραήλ δεν στοχεύει τόσο στη μαζική θανάτωση όσο στη σαδιστική κυριαρχία επί των Παλαιστινίων της Γάζας και στη διάλυση του κοινωνικού ιστού. Μια κοινωνία που λιμοκτονεί, αποσυντίθεται.

Με τον λιμό, το Ισραήλ δεν στοχεύει τόσο στη μαζική θανάτωση όσο στη σαδιστική κυριαρχία επί των Παλαιστινίων της Γάζας και στη διάλυση του κοινωνικού ιστού. Μια κοινωνία που λιμοκτονεί, αποσυντίθεται.

Τη γενοκτονική χρήση του λιμού ανέλυσε ο Ραφαήλ Λέμκιν, Εβραιοπολωνός δικηγόρος, επινοητής του όρου «γενοκτονία», ο οποίος έχασε μεγάλο μέρος της οικογένειάς του στο Ολοκαύτωμα. Έχοντας μελετήσει τη γενοκτονία των Αρμενίων από τους Οθωμανούς, ο λιμός, για τον Λέμκιν, είναι το πιο κτηνώδες στάδιο της γενοκτονίας.

Η πείνα, θέτοντας τα μέλη μιας ομάδας σε ζωώδη ανταγωνισμό για επιβίωση, συνθλίβει την κοινωνικότητα – διαλύει αρχέγονους δεσμούς αγάπης, φιλίας και εμπιστοσύνης μεταξύ συγγενών, φίλων και συμπατριωτών.

Ο λιμός είναι εξόχως αποτελεσματική στρατηγική προκειμένου να καταστραφεί η κοινωνική ταυτότητα και η ικανότητα μιας εθνικής συλλογικότητας να λειτουργεί με συνοχή. Σε παραλλαγές, συνέβη στη ναζιστική κατοχή σε ευρωπαϊκές χώρες και στον λιμό της Ουκρανίας από τους Σοβιετικούς (1932-33). Συμβαίνει στη Γάζα σήμερα.

Το σημαντικό δεν είναι τόσο οι θάνατοι που επιφέρει ο λιμός, όσο η κατάρρευση των κοινωνικών δεσμών. Για τον Λέμκιν, η γενοκτονία δεν είναι απαραίτητα πράξη μαζικής δολοφονίας. Μπορεί να επιτευχθεί και χωρίς να χρειαστεί να πεθάνει ούτε ένας άνθρωπος, αρκεί να καταστραφούν οι συνθήκες διαμόρφωσης και αναπαραγωγής της ταυτότητας μιας συλλογικής οντότητας.

Η ισραηλινή κυβέρνηση υποκριτικά αρνείται ότι ευθύνεται για τη λιμοκτονία, παραπληροφορώντας ξεδιάντροπα τη διεθνή κοινή γνώμη. Ευθύνεται η Χαμάς, λέει, η οποία κλέβει την ανθρωπιστική βοήθεια.

Ωστόσο, έρευνα της USAID 156 περιστατικών φερόμενης κλοπής ή απώλειας ανθρωπιστικής βοήθειας από αμερικανικούς οργανισμούς, δεν βρήκε στοιχεία που ενοχοποιούν σοβαρά τη Χαμάς (Haaretz, 25/7/2025). Αντιθέτως, στα 44 από τα 156 περιστατικά οι απώλειες οφείλονταν, άμεσα ή έμμεσα, σε ισραηλινή στρατιωτική δράση.

Με τη λιμοκτονία, η ακροδεξιά κυβέρνηση του Ισραήλ υλοποιεί μεθοδικά τον διακηρυγμένο στόχο της εθνοκάθαρσης – μια Γάζα χωρίς Παλαιστινίους. Σαν τους ναζί στο Βάνσι, η γλώσσα είναι ευφημιστική – μιλάνε για «εκκένωση» και «εθελοντική μετανάστευση». Δεδομένου ότι η «εκκένωση» απαιτεί σχεδιασμό, ο επικεφαλής της Μοσάντ Ντέιβιντ Μπάρνεα έχει αναλάβει τον ρόλο του Αϊχμαν – το απαιτούμενο project management. Μικρή λεπτομέρεια: ο κ. Μπάρνεα είναι εγγονός Εβραίων που δραπέτευσαν από τη Γερμανία για να αποφύγουν τη ναζιστική εθνοκάθαρση!

*Ο κ. Χαρίδημος Κ. Τσούκας (www.htsoukas.com) είναι καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Κύπρου και ερευνητής καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Warwick.