Η κοινοτοπία της διαφθοράς

kathimerini.gr
Τάκης Θεοδωρόπουλος

Ας είμαστε ειλικρινείς. Πόσοι από εμάς πέσαμε από τα σύννεφα με το σκάνδαλο του ΟΠΕΚΕΠΕ; Ακόμη και όσοι δεν γνωρίζαμε την ύπαρξή του, όπως εγώ, δεν είπαμε «για δες, βρε παιδί μου, τι γίνεται στον κόσμο». Προστέθηκε κι αυτό στην κοινοτοπία της διαφθοράς η οποία έχει δημιουργήσει κάποιου είδους κοινωνική ανοσία. Δεν μας κάνουν εντύπωση τα εκατομμύρια ούτε το εύρος των ειδικών που εμπλέκονται στην επιχείρηση. Ειδικότητες που εκπροσωπούν όλη τη διαστρωμάτωση της ελληνικής κοινωνίας. Από κτηνοτρόφους ώς δημοσίους υπαλλήλους και πολιτικούς. Ποιος είναι ο βαθμός της ευθύνης τους αφορά την ποινική δικαιοσύνη, εισαγγελείς, δικηγόρους, τους νόμους και τις παραγράφους τους. Εμάς τους υπόλοιπους μας ενδιαφέρει το αποτύπωμα που αφήνει στην κοινή μας ζωή. Κι αν δεν ήταν ο ΟΠΕΚΕΠΕ θα ήταν κάτι άλλο. Το επόμενο. Μην ανησυχείτε. Δεν θα μας λείψει. Και μη μου πείτε ότι πολλοί απ’ αυτούς που δεν αξιοποίησαν τα ευεργετήματα που τώρα τα λέμε σκάνδαλα έχουν μετανιώσει που δεν τα κατάφεραν. Όχι, δεν είναι όλοι διεφθαρμένοι, παρά την περί του αντιθέτου άποψη του πρώην πρωθυπουργού Γεωργίου των Παπανδρέου, ο οποίος είχε ανακοινώσει ανερυθρίαστα στους Ευρωπαίους εταίρους πως έχει να κάνει με έναν διεφθαρμένο λαό. Χωρίς βέβαια να του περάσει απ’ το μυαλό, όσο διαθέτει, ότι τον ίδιο τον είχε εκλέξει αυτός ο λαός που τον θεωρούσε διεφθαρμένο.

Η κοινοτοπία της διαφθοράς δεν μας εμποδίζει βέβαια κάθε φορά που την αποκαλύπτουμε να ανακαλύπτουμε την Αμερική. Πώς αλλιώς θα δείξουμε ότι εμείς δεν είδαμε τίποτε από τη σκηνή του φόνου; Η αθωότητα σε λυτρώνει από ένα σωρό μπελάδες. Κατ’ αρχάς, για να συνεννοηθούμε, ας δούμε τι σημαίνει διαφθορά. Προέρχεται από το ρήμα διαφθείρω που σημαίνει καταστρέφω. Η διαφθορά είναι μια μορφή καταστροφής. Καταστροφής οικονομικής ενίοτε, όχι όμως πάντα, κυρίως όμως καταστροφής του συνεκτικού υλικού κάθε κοινωνίας. Κι αυτό είναι η εμπιστοσύνη. Η εμπιστοσύνη στους θεσμούς που την οργανώνουν αλλά και η απλή εμπιστοσύνη στις καθημερινές μας σχέσεις και συναλλαγές. Η κοινοτοπία της διαφθοράς, η αποδοχή της ως ένα φυσικό φαινόμενο ανάμεσα στα άλλα, υπονομεύει πριν απ’ όλα την κοινωνική συνοχή. Κι αυτό είναι πιο επικίνδυνο και πολύ περισσότερο βλαβερό από τα εκατομμύρια που περιφέρονται από χέρι σε χέρι.

Ερώτηση κρίσεως: Είναι η διαφθορά συνυφασμένη με τη δημοκρατία; Από αρχαιοτάτων χρόνων που λέμε. Ο Φειδίας δικάστηκε για τον χρυσό που χρησιμοποιήθηκε στο άγαλμα της Αθηνάς. Αθωώθηκε μεν πλην όμως το γεγονός ότι δικάσθηκε σημαίνει ότι η διαφθορά ήταν υπαρκτό φαινόμενο. Καταγγέλλουμε μετά βδελυγμίας το «πελατειακό σύστημα» στο οποίο στηρίζεται η διαφθορά. Κοινώς τις ιδιαίτερες σχέσεις που συνδέουν τους ψηφοφόρους με τους εκπροσώπους τους. Τα «κονέ» που λέμε. Ερώτηση κρίσεως νούμερο δύο: μπορεί να λειτουργήσει η δημοκρατία, άμεση ή αντιπροσωπευτική, χωρίς το λεγόμενο «πελατειακό» σύστημα; Όποιος ισχυρίζεται πως θα το καταργήσει απλώς υπεκφεύγει. Από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου, όποτε σκάει κάποιο σκάνδαλο το «πελατειακό σύστημα» πρόκειται να καταργηθεί οσονούπω ως βασική αιτία της διαφθοράς. Μην ανησυχείτε. Θα συνεχίσει να καταργείται από μεταρρυθμιστές πολιτικούς και σοφούς επιστήμονες τους οποίους έχει θρέψει το «πελατειακό σύστημα». Και βέβαια με τη συνενοχή των πελατών τους – μια από τις προσφορές στον πολιτισμό της αρχαίας Ρώμης. Ως γνωστόν, για να εκλεγείς ύπατος έπρεπε να ξοδέψεις ό,τι είχες και δεν είχες. Και μετά τη θητεία σου σού έδιναν να διοικήσεις μια επαρχία για να ανακτήσεις την περιουσία που είχες χάσει.

Και για να μην παρεξηγηθώ και οι καλοθελητές με κατηγορήσουν ότι στρέφομαι κατά της δημοκρατίας, ας πω ότι η διαφθορά και το πελατειακό σύστημα ανθούν στα ολοκληρωτικά καθεστώτα. Από τη Σοβιετική Ενωση ώς τη δική μας χούντα που φρόντισε να φτιάξει το δικό της πελατειακό σύστημα το οποίο το κληροδότησε στη δημοκρατία μας. Η διαφθορά είναι συνυφασμένη με την ύπαρξη της ανθρώπινης κοινωνίας. Το να λες ότι θα την καταργήσεις είναι σαν να λες ότι θα καταργήσεις το έγκλημα. Η «Καλλίπολη», η ιδανική πλατωνική πολιτεία δεν είναι του κόσμου τούτου, σε αντίθεση με τον κόσμο που περιγράφει ο Θουκυδίδης ή ο Αριστοφάνης.

Και για να μην παρεξηγηθώ και πάλι, όταν μιλάω για την «κοινοτοπία της διαφθοράς» δεν θέλω να υποβαθμίσω το βάρος του σκανδάλου του ΟΠΕΚΕΠΕ. Απλώς καλόν θα ήτο να μην έχουμε ψευδαισθήσεις και κυρίως να μην του δίνουν όσοι του δίνουν περισσότερο πολιτικό βάρος απ’ αυτό που μπορεί να σηκώσει. Όλ’ αυτά δεν σημαίνουν επίσης ότι οι κοινωνίες, για να επιβιώσουν, δεν οφείλουν να παράγουν αντισώματα και να αντιμετωπίζουν τη διαφθορά ως νόσο. Και η γρίπη είναι κοινότοπο νόσημα, όμως είναι νόσημα.

Σας εύχομαι καλό καύσωνα και περιμένω να τα ξαναπούμε εκεί γύρω στον Δεκαπενταύγουστο.