Η διαφωνία είναι δικαίωμα

kathimerini.gr

Τάκης Θεοδωρόπουλος

«Εμείς μετατρέψαμε τη διαφωνία από δικαίωμα σε υποχρέωση». Το είπε ο κ. Τασούλας στη δήλωσή του για την αποκατάσταση της Δημοκρατίας. Και συμπλήρωσε: Η δημοκρατία μάς έδωσε το δικαίωμα στη διαφωνία που η χούντα είχε απαγορεύσει. Έχουμε φτάσει να την αναγορεύσουμε σε υπαρξιακή παράμετρο: «Διαφωνώ άρα υπάρχω». Είναι μια οπτική γωνιά που σου επιτρέπει να ερμηνεύσεις πολλά φαινόμενα του βίου μας και ακόμη περισσότερα της εθνικής μας συνύπαρξης. Δεν διαφωνείς επειδή έχεις την αντίθετη άποψη. Διαμορφώνεις την αντίθετη άποψη για να μπορέσεις να διαφωνήσεις. Το πνεύμα του ελληνισμού είναι πνεύμα αντιλογίας – αρχαία τέχνη η οποία έχει αυτονομηθεί και έχει μετατραπεί σε αυτοσκοπό. Αν κοιτάξεις την ελληνική κοινωνία από απόσταση, αντιλαμβάνεσαι την υπαρξιακή δύναμη της διαφωνίας. Πιο χαρακτηριστικό, καθότι ευτελές, παράδειγμα δεν μπορώ να βρω: ο οδηγός που περνάει με κόκκινο και όταν ο τροχονόμος τον σταματήσει το αρνείται. Δεν το κάνει για να γλιτώσει το πρόστιμο – και μ’ αυτό μπορεί να διαφωνήσει αφού του επιβληθεί. Διαφωνεί διότι αισθάνεται υποχρεωμένος να διαφωνήσει. Τι σόι δημοκρατία θα είχαμε.

«Διαφωνώ άρα υπάρχω». Η συνειρμική σχέση με το καρτεσιανό «σκέφτομαι άρα υπάρχω» υπερβαίνει τα όρια του λογοπαίγνιου. Έχουμε ταυτίσει τη σκέψη με τη διαφωνία. Θα μου πείτε είναι ευκολότερο να διαφωνείς παρά να σκέφτεσαι. Η σκέψη απαιτεί πρωτογενή οργάνωση της φαιάς ουσίας και στόχους, κοινώς παραγωγή. Και η αλήθεια είναι πως η παραγωγή σκέψης ή έργων δεν είναι το δυνατό μας σημείο. Καταναλώνουμε τόση ενέργεια στις διαφωνίες μας, που δεν μας μένει αρκετή για να παράγουμε. Ο,τι καταφέρνουμε να παράγουμε είναι από το περίσσευμα των διαφωνιών μας.

Ο κ. Τασούλας αναφέρθηκε στην πολιτική ζωή, στην αντιπολίτευση που έχει αναγάγει τη διαφωνία σε μείζονα πολιτική αξία. Θεωρεί ότι διαφωνώντας παράγει πολιτική. Για να το πω πιο καθαρά: φτάνει να διαφωνεί με την κυβέρνηση για να παράγει πολιτική. Σίγουρα αγγίζει ένα τμήμα των συμπολιτών μας που εξακολουθούν να περιφέρονται στα ρεύματα της μεταπολίτευσης. Πλην όμως τα όρια είναι ορατά διά γυμνού οφθαλμού. Είναι σαφές ότι η πλειονότητα του πληθυσμού, καταπονημένη ψυχολογικά από τα χρόνια της διαφωνίας, ψάχνει τη συμφωνία όπου μπορεί να τη βρει. Μπορεί να είμαι υπέρ το δέον αισιόδοξος, όμως πιστεύω ότι ο κ. Τασούλας με τη δήλωσή του χάραξε ένα όριο που η κοινωνία μας είναι έτοιμη να το ξεπεράσει.