"Η Ευρώπη" το 1948-εγχειρίδιο της 6ης Δημοτικού

Έχω την τύχη να έχω καλούς φίλους. Ανθρώπους ενδιαφέροντες, δημιουργικούς και γενναιόδωρους. Ένα ζευγάρι, θαυμάσιο δείγμα εξαιρετικών ανθρώπων, με κάλεσε με μια καλή ευκαιρία στο χωριό Ψάρι στην «Αρκαδιανή», δυο-δυόμισι ώρες από την Αθήνα. Ανυπερθέτως πάρτε τα παιδιά σας, τα ανίψια σας, τους φίλους των παιδιών σας και πηγαίνετε μια θαυμάσια βόλτα. Για να τα μάθετε τι θα πει έμπνευση, μεράκι, οργάνωση, τάξη, αισθητική, για να τους δώστε μια βιωματική αίσθηση της ιστορίας του τόπου. ΄Ενας σημαντικός αλλά ταυτόχρονα σεμνός και αναμφίβολα δημιουργικός άνθρωπος (Μάκης Παπούλιας λέγεται) έφτιαξε ένα συγκρότημα όπου θα δείτε μια σπάνια συλλογή βιβλίων διατροφής και μαγειρικής από τα προπολεμικά χρόνια, μια μεγάλη έκθεση ατμοσίδερων και άλλων σκευών κουζίνας, θα φάτε γλείφοντας τα δαχτυλάκια σας και θα κάνετε μια ωραία επίσκεψη στο «σχολείο».

Στο πέτρινο κτίριο όπου βρισκόταν το παλιό σχολειό του χωριού και το οποίο ανασκευάστηκε, θα δείτε σε μια τάξη με τα παλιά πράσινα θρανία της λαδομπογιάς, τον μαυροπίνακα και τον άβακα, μια πλούσια συλλογή σχολικών βιβλίων από τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια. Εκεί λοιπόν ανακάλυψα το βιβλίο Γεωγραφίας της 6ης Δημοτικού «Η Ευρώπη», των διδασκάλων Κούτρα-Γεωργίου, έτους 1948.

Σας θυμίζω ότι ήταν η εποχή του εμφυλίου και του Ψυχρού Πολέμου στην Ευρώπη, όμως πρόκειται για το επίσημο σχολικό εγχειρίδιο, που είναι απλά ένα βιβλίο «γεωγραφίας». Με αυτές τις αναγκαίες διευκρινίσεις, δείτε πώς έβλεπαν τότε την Ευρώπη και τις χώρες της. «Η Ευρώπη μοιάζει σαν μια χερσόνησος της Ασίας που περιβρέχεται από τον βόρειο Παγωμένο Ωκεανό, τον Ατλαντικό και τη Μεσόγειο» σημειώνεται σε μιαν εποχή που ο Πειραιάς είχε 300.000 κατοίκους, η Θεσ/νίκη 250.000, το Παρίσι 3.500.000, το Λονδίνο 8 εκ., η «Σοβιετική Ρωσία ήταν απλωμένη σε όλη τη Βόρειο Ευρώπη και τη Βόρειο Ασία», ενώ η Γερμανία κατεχόταν «από τον στρατό των Τεσσάρων Μεγάλων Συμμαχικών Δυνάμεων» - επειδή «η μανία της να κυριαρχήσει σε όλη την οικουμένη, δημιούργησε τη σημερινή αθλιότητα και το χάος - στον εαυτό της και στους άλλους λαούς».

Ιδιαίτερη έμφαση αποδιδόταν στο θέμα «κλίμα». Στη Ρουμανία για παράδειγμα, «το κλίμα είναι τόσο ψυχρό που τον χειμώνα τα ποτάμια παγώνουν», στην Αγγλία είναι «όλη τη μέρα σχεδόν η χώρα καλυμμένη με ομίχλη» και στο Λονδίνο, όταν η ομίχλη περιορίζει την ορατότητα, τότε «κατ΄ ανάγκην οι συγκοινωνίες διακόπτονται και οι αστυνομικοί οδηγούν τον κόσμο φωνάζοντας το όνομα του δρόμου», ενώ στην Ελβετία «όταν ο χειμώνας είναι βαρύς, τα χιόνια σωριάζονται σε αμέτρητους όγκους και ακούγεται ένας μεγάλος πάταγος - σειέται η γη».

Οι Βέλγοι είναι «λαός εργατικός και προοδεμένος», οι Ολλανδοί «φίλεργοι και περίφημοι τεχνίτες», στην Τσεχοσλοβακία είναι «γεωργοί επιδέξιοι». Η Ουκρανία είναι «ο πλουσιότερος σιτοβολώνας του κόσμου», από την Πολωνία «η χώρα μας προμηθεύεται κρέατα», η Αυστρία «είναι από τις πιο φτωχές χώρες», στην Ελβετία «ανέπτυξαν τον τουρισμό σε βαθμό επίζηλο», στο Βερολίνο ήταν «οι παμμέγιστες επιχειρήσεις του Κρουπ», ενώ «ό,τι εργαλείο κι αν έβαζες στον νου σου, τα γερμανικά εργοστάσια το έβγαζαν», η Ουγγαρία έχει «τα φημισμένα ουγγαρέζικα άλογα», στην Αγγλία έχουν «τα πιο σύγχρονα μηχανικά μέσα για τη γεωργία», στις Κάτω Χώρες «ποιος δεν έχει ακούσει για το περίφημο ολλανδέζικο τυρί;», το Παρίσι «είναι η ωραιότερη πόλη του κόσμου», στο Γιβραλτάρ είναι «το φοβερότερο φρούριο του κόσμου»…

Η Ιταλία είχε τις αποικίες της στην Τριπολίτιδα και την Κυρηναϊκή, ενώ είχε χάσει τη Σομαλία και την Ερυθραία, η Ολλανδία είχε τις Ολλανδικές Ινδίες, την Ιάβα, τη Σουμάτρα, την Κελσόη, τη Βόρνεο, τη Νέα Γουινέα, η βρετανική αυτοκρατορία απλωνόταν σε 35.000.000 τ. χλμ. και σε 455.000.000 ανθρώπους, η Πορτογαλία είχε τις Αζόρες και τη Μαδέιρα, ενώ «φημισμένη» ήταν η ισπανική αυτοκρατορία.

Στην Ελλάδα, «ο Ισθμός είναι κατεστραμμένος» και «10.000 χλμ. αμαξιτών δρόμων είναι ανεπιδιόρθωτοι», η γεωργία «αποδίδει κάθε χρόνο προϊόντα αξίας 10 δισ. προπολεμικών δραχμών», τα περισσότερα «σιτηρά τα βγάζει η Θεσσαλία, όμως επαρκούν να μας θρέψουν έξι μήνες». Τα 2 εκ. στρέμματα αμπελιών έδιναν «100 εκ. οκάδες μούστου», ενώ στην αλιεία «με την προσάρτηση της Δωδεκανήσου αναμένουμε να αυξηθεί ο θαλάσσιος πλούτος με την αλιεία των σφουγγαριών».

«Η βιομηχανία μας, αν και νέα, βγάζει προϊόντα που αντιστοιχούν στο 27% της εθνικής μας παραγωγής» και το 85% του εμπορίου αναφέρεται σε γεωργικά προϊόντα.

Στην εμπορική ναυτιλία «ο Μεγάλος Παγκόσμιος πόλεμος έφερε σωστή πανωλεθρία. Προπολεμικά, τα πλοία μας είχαν χωρητικότητα 1.416.000 τόνων. Σήμερα η χώρα δεν έχει ούτε ένα εμπορικό καράβι. Χάρη στο δαιμόνιο ελληνικό πνεύμα όμως και την υποστήριξη των Συμμάχων μας, έχουμε την ακράδαντη πίστη ότι η πατρίδα μας θα επανακτήσει τη θέση της».

Συμπερασματικά, η συνοπτική εικόνα της «πιο παλιάς ηπείρου του κόσμου» το ΄48 γινόταν με τα μέτρα και τις αξίες της εποχής. Το κλίμα, η εργατικότητα, τα λίγα (και γι΄ αυτό «φημισμένα) προϊόντα», τα μετρημένα αξιοθέατα (ο πύργος του Άιφελ, το Μπιγκ Μπεν) και η αναδιάταξη της εποχής (με κατεστραμμένες συγκοινωνίες και ακυρωμένους κλάδους οικονομικής παραγωγής, χαμένες αποικίες και φρεσκο-προσαρτημένες περιοχές) ήταν τα σημεία αναφοράς εκείνου του κόσμου. Που ξανάπιανε το νήμα της προπολεμικής του ζωής, σε πολύ σκληρές συνθήκες, μαθημένος στα «ολίγα».
protagon.gr