Ηττήθηκε ο λαϊκισμός;

kathimerini.gr

Τάκης Θεοδωρόπουλος

Ηττήθηκε ο λαϊκισμός στις γαλλικές εκλογές; Ναι, όμως οι φετινές εκλογές ανέδειξαν τις δυνάμεις του σε μια σοβαρή σταθερά της γαλλικής πολιτικής σκηνής. Αν όντως οι ευρωπαϊκές δημοκρατίες θέλουν να τον αντιμετωπίσουν, οφείλουν κατ’ αρχάς να τον πάρουν στα σοβαρά. Μέχρι στιγμής τον αντιμετώπισαν με αφ’ υψηλού περιφρόνηση, σαν τον ψυχισμό κοινωνικών στρωμάτων που αδυνατούν να κατανοήσουν τον σύγχρονο κόσμο. Γιατί οι ίδιοι θεωρούν την ευημερία προνόμιο των «άλλων»; Γιατί δεν εμπιστεύονται την παιδεία που τους προσφέρεται αφού ξέρουν ότι δεν εξασφαλίζει την κοινωνική κινητικότητα; Γιατί αντιμετωπίζουν με δυσπιστία τους δημοκρατικούς θεσμούς; Γιατί πιστεύουν ότι αυτοί είναι φτιαγμένοι για να υπηρετούν τις ελίτ και αναζητούν ισχυρή ταυτότητα για να καλύψουν την υπαρξιακή τους ανασφάλεια. Η Λεπέν και ο Ζεμούρ τούς προσφέρουν τη γαλλική ταυτότητα. Ο Μελανσόν, ένα σύμπλεγμα από ταυτότητες που ξεκινά από την ισλαμοφιλία, τους woke και φτάνει έως την παραδοσιακή ταξική οργή της Αριστεράς κατά παντός υπευθύνου. Ο επιτυχημένος λαϊκισμός δεν απευθύνεται απλώς στον «λαό». Τον κατασκευάζει. Τον φτιάχνει και τον φέρνει αντιμέτωπο με μιαν άλλη ταυτότητα που είναι οι λεγόμενες ελίτ. Και ο «λαός» και οι «ελίτ» είναι ρευστές πραγματικότητες. Δουλειά των πολιτικών είναι να φτιάξουν το δοχείο που θα τους δώσει σχήμα.

Στα καθ’ ημάς, ο δεξιός λαϊκισμός περιθωριοποιήθηκε, αν και ένα μεγάλο τμήμα του απορροφήθηκε από τη Νέα Δημοκρατία. Προς το παρόν τουλάχιστον. Ο αριστερός λαϊκισμός, που υπήρξε κυρίαρχος στην προηγούμενη δεκαετία, ηττήθηκε από τον ίδιο του τον εαυτό. Όταν κυβέρνησε, ακύρωσε ο ίδιος τα επιχειρήματά του, τη δυσπιστία απέναντι στο Κοινοβούλιο, τη δυσπιστία απέναντι στην Ευρώπη. Το μόνο που του μένει για να επιβιώσει είναι να στρέψει το βλέμμα του στο παρελθόν, στη διχοτομία Αριστεράς και Δεξιάς. Ο αριστερός λαϊκισμός είναι αναχρονιστικός και γι’ αυτό δεν έχει δυναμική.

Αυτό δεν σημαίνει ότι έχουμε ξεμπερδέψει με τον «λαϊκισμό» – δεξιό ή αριστερό. Ο κίνδυνος υπάρχει όσο αναπαράγεται η δυσπιστία απέναντι στα συστατικά της δημοκρατίας, απέναντι σε μιαν Ευρώπη που έχει χάσει την πολιτισμική της ταυτότητα. Δεν φτάνει να καταδικάζεις τον λαϊκισμό. Έργο της πολιτικής Ευρώπης είναι να βρει τους τρόπους που θα αποκαταστήσουν την εμπιστοσύνη στις δημοκρατίες της. Όσα λογικά επιχειρήματα κι αν αντιπαρατάξεις απέναντι στη Λεπέν ή στον Τσίπρα, θα είναι άκυρα αν δεν συνοδεύονται από το αίσθημα της κοινωνικής συμμετοχής που οι ίδιοι παλεύουν να διαρρήξουν.