Η ιδεολογία της ισοπέδωσης

kathimerini.gr

Στάθης Καλύβας

Δεν παρακολούθησα το συνέδριο του ΣΥΡΙΖΑ γιατί θεωρώ πως ο λόγος που εκπέμπεται σε εκδηλώσεις αυτού του είδους είναι φτωχός και ξύλινος. Κρίνω το περιεχόμενο και την αξιοπιστία των κομματικών θέσεων στα πεδία που γνωρίζω κάπως καλύτερα. Ένα από αυτά είναι η παιδεία.

Επισκέφθηκα πρόσφατα το Πανεπιστήμιο Κύπρου. Είναι ένα πανεπιστήμιο που ιδρύθηκε μόλις το 1989, σε μια μικρή και διαιρεμένη χώρα, στην άκρη της Ευρώπης. Και όμως, οι Κύπριοι κατάφεραν να δημιουργήσουν ένα υποδειγματικό πανεπιστημιακό ίδρυμα μέσα σε ελάχιστο χρόνο – με παράλληλη και ραγδαία ανάπτυξη της ιδιωτικής ανώτατης παιδείας. Η αίσθηση που αποκομίζει ο επισκέπτης είναι εξαιρετική: ευχαριστημένο διδακτικό προσωπικό και φοιτητές, υποδειγματικές, σύγχρονες, απαστράπτουσες, φιλόξενες εγκαταστάσεις, ένας αέρας προόδου και δημιουργίας. Καρδιά του πανεπιστημίου η εκπληκτική, σχεδιασμένη από τον Jean Nouvel, βιβλιοθήκη. Μέσα σε τριάντα μόνο χρόνια και παρά τη σφοδρή οικονομική κρίση και τις παθογένειες του πολιτικού της συστήματος που δεν απέχουν από τις δικές μας, η χώρα πέτυχε ένα πραγματικό θαύμα. Πώς; Έχουν απελευθερωθεί από τα δικά μας ταμπού. Ξεκίνησαν από το μηδέν και εμπιστεύτηκαν σοβαρούς και ανεξάρτητους πανεπιστημιακούς, θωρακίζοντάς τους εξαρχής από τον πειρασμό των πολιτικών και γραφειοκρατικών παρεμβάσεων. Εμείς διώξαμε κακήν κακώς τους αντίστοιχους που είχαμε προσκαλέσει στα συμβούλια των ΑΕΙ… Και μιλώντας για βιβλιοθήκες, αυτές τις μέρες ενεργοποιούμε την αστυνομία στην κατασκευή τους.

Ως προς τα ταμπού και τις παθογένειες, ο ρόλος της αντιπολίτευσης υπήρξε και δυστυχώς εξακολουθεί να είναι κομβικός. Ενα παράδειγμα αποτελεί το πρόσφατο άρθρο του πρώην υπουργού Παιδείας και βουλευτή ΣΥΡΙΖΑ Νίκου Φίλη στην «Κ», με τίτλο «Συγκάλυψη για τα πειραματικά και πρότυπα σχολεία». Μέμφεται την προσπάθεια του υπουργείου Παιδείας να στηρίξει τα πρότυπα και πειραματικά δημόσια σχολεία ως άστοχη και επικίνδυνη. Γιατί; Επειδή για μια θέση στα σχολεία αυτά εκδήλωσαν ενδιαφέρον «μόνο» 17.000 παιδιά, ενώ θα έπρεπε να εκδηλώνει ενδιαφέρον το σύνολο των μαθητών! Και τι πρέπει να γίνει γι’ αυτό; Μα να καταργηθούν τα πρότυπα. Έτσι ο κ. Φίλης στηρίζει τις «έντονες αντιδράσεις» γονέων και εκπαιδευτικών «σε διαδοχικές απόπειρες της κυβέρνησης να μετατρέψει βίαια κάποια από τα σχολεία της γειτονιάς σε πειραματικά». Προφανώς αντιλαμβάνεται το θέμα με όρους παιγνίου μηδενικού αθροίσματος και εξίσωσης προς τα κάτω. Θεωρεί δηλαδή πως επιχειρώντας η πολιτεία να στηρίξει τα πρότυπα σχολεία, αναπόφευκτα υποβαθμίζει την υπόλοιπη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Και ισχυρίζεται πως με τον τρόπο αυτό παγιώνει ένα σύστημα ανισότητας που θίγει τα παιδιά που προέρχονται από τα πιο αδύναμα κοινωνικά στρώματα.

Αν ήμουν υπερβολικά γενναιόδωρος, θα χαρακτήριζα τον κ. Φίλη αφελή μαξιμαλιστή: αφού δεν μπορούμε να βελτιώσουμε άμεσα ολόκληρη τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση (γιατί άραγε δεν τη βελτίωσε ο ίδιος όσο ήταν υπουργός;), ας μην προσπαθούμε να βελτιώσουμε έστω και ένα μικρό τμήμα της. Θα πω όμως τα πράγματα με το όνομά τους και θα τον χαρακτηρίσω ως αντιδραστικό φορέα κοινωνικής ισοπέδωσης. Τα χιλιάδες παιδιά που θα πετύχουν μια θέση στα πρότυπα σχολεία (για την οποία καταβάλλουν πολύ μεγάλες προσπάθειες που φθάνουν δυστυχώς ώς το άκρο της φροντιστηριακής προετοιμασίας τους για τις εξετάσεις εισαγωγής) πρέπει να τιμωρηθούν για τις φιλοδοξίες τους. Και ποιοι θα ευνοηθούν τελικά; Μα φυσικά, τα παιδιά όσων μπορούν να επωμισθούν το κόστος της ιδιωτικής εκπαίδευσης.

Στο όνομα λοιπόν της ισότητας, ο κ. Φίλης προωθεί την ισοπέδωση. Στο όνομα μιας άμεσης και συνολικής βελτίωσης, την καθήλωση στον χαμηλότερο κοινό παρονομαστή. Όπως φαίνεται από το παράδειγμα αυτό, ο ΣΥΡΙΖΑ δεν μπορεί να ξεφύγει από μια ανάλγητη και κοινωνικά επιζήμια θεώρηση της παιδείας – και όχι μόνο. Και αυτό είναι κάτι που δεν έχουμε την πολυτέλεια να προσπερνάμε.

* Ο κ. Στάθης Ν. Καλύβας είναι καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης, κάτοχος της έδρας Gladstone στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης.