Η τυραννία της ανευθυνότητας

kathimerini.gr

Τάκης Θεοδωρόπουλος

Μάθαμε πολλά την εβδομάδα που μας πέρασε. Μάθαμε για ένα σταθμάρχη που δεν ήξερε να πατάει τα σωστά κουμπιά, αλλά ήταν υπεύθυνος σε έναν από τους μεγαλύτερους σταθμούς της χώρας. Δεν έχουμε δα και τόσο πολλούς. Μάθαμε ότι βρέθηκε εκεί μάλλον τυχαία. Με «δημοκρατικές» διαδικασίες, κοινώς με τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τη δημοκρατία, ως ένα σύμπλεγμα από δικαιώματα τα οποία θεωρούνται δεδομένα και δεν υπόκεινται σε κανενός είδους έλεγχο ή αξιολόγηση. Είχε κι αυτός το δικαίωμα να πάρει μια καλή σύνταξη. Κάποιοι το σεβάστηκαν. Ποιοι είναι αυτοί; Αυτό δεν το μάθαμε ακόμη, αλλά ελπίζουμε να το μάθουμε. Μάθαμε ότι κάποιοι άλλοι σταθμάρχες, που είχαν μάθει να πατάνε τα σωστά κουμπιά και έπρεπε να βρίσκονται στο πλευρό του, είχαν φύγει για να ασκήσουν κι αυτοί το ιερό δικαίωμα της διασκέδασης. Μάθαμε ακόμη ότι αυτοί παραποίησαν την «κάρτα» του ωραρίου τους για να μην τους αποδοθούν ευθύνες. Κι αυτούς κάποιοι τους έβαλαν σ’ αυτές τις θέσεις. Και κάποιοι τους έδωσαν το δικαίωμα να έρχονται και να φεύγουν κατά βούληση. «Εντάξει, μωρέ, τι έγινε». Μια μέρα ρουτίνας. Μόνον που ήταν ιδιαίτερη η ρουτίνα της ημέρας εκείνης. Το τρένο ήταν γεμάτο από νέα παιδιά ως επί το πλείστον, που επέστρεφαν σπίτι τους ή στο πανεπιστήμιο μετά το τριήμερο της Καθαράς Δευτέρας. Αυτά πλήρωσαν με τη ζωή τους το τίμημα του μαθήματος που πήραμε εμείς οι υπόλοιποι. Και το ερώτημα είναι ποιο είναι το μάθημα που πήραμε κι αν έχουμε τη δυνατότητα, ως κοινωνία, να το μετατρέψουμε σε σοφία, κοινώς σε αυτοσυνειδησία.

Μιλάμε για την κατάντια του ΟΣΕ. Αδυναμία εκσυγχρονισμού, δόλιες καθυστερήσεις στα συστήματα ασφαλείας και συναλλαγές υπαλλήλων του με συμμορίες Ρομά που κλέβουν χαλκό. Εκείνο που δεν μάθαμε είναι: Πόσοι άλλοι οργανισμοί του Δημοσίου λειτουργούν με τους όρους του ΟΣΕ; Πόσοι εκπαιδευτικοί βρίσκονται στις θέσεις τους με τον τρόπο του σταθμάρχη, πόσοι γιατροί, πόσοι δικαστικοί, πόσοι αστυνομικοί, πόσοι μηχανικοί, πόσοι εφοριακοί; Εκτός κι αν μου πείτε ότι ο ΟΣΕ είναι μια νησίδα γεμάτη με παράσιτα σ’ ένα εύφορο τοπίο.

Υπάρχουν πολιτικές ευθύνες; Και βέβαια υπάρχουν, κι αυτές δεν περιορίζονται στην παραίτηση του υπουργού Καραμανλή. Η κυβέρνηση Μητσοτάκη, σ’ αυτά τα τέσσερα χρόνια, αντιμετώπισε πολλές προκλήσεις και τις αντιμετώπισε με επιτυχία. Πανδημία, κρίση στο Αιγαίο, ενεργειακή κρίση. Ισως είναι και το μόνο ελαφρυντικό της. Διότι κατά τα άλλα δεν μπόρεσε ή δεν τόλμησε να συγκρουσθεί με τον τερατώδη Λεβιάθαν που λέγεται Δημόσιο. Ας μην κρυβόμαστε πίσω από το δάχτυλό μας. Αυτόν τον Λεβιάθαν δεν τον υπερασπίζεται μόνον με νύχια και με δόντια η Αριστερά. Τον υπερασπίζεται και ένα μεγάλο μέρος της Νέας Δημοκρατίας. Ο πρόεδρος της ΟΛΜΕ που αντιστέκεται στην αξιολόγηση ανήκει στη Νέα Δημοκρατία. Υπάρχει μια συναίνεση στο πολιτικό σύστημα, όσο κι αν αυτή εκφράζεται μέσα από συγκρούσεις, ως επί το πλείστον εκτός θέματος. Η ελληνική κοινωνία είναι μια κοινωνία δημοσίων υπαλλήλων και συνταξιούχων. Το χρέος της πολιτικής τάξης απέναντι στη νέα γενιά είναι να αλλάξει το παράδειγμα.

Γενιές τώρα έχουμε εθιστεί στην ανευθυνότητα. Την απόδοση ευθυνών τη θεωρούμε αντιδημοκρατική. Από τα πιο απλά, τον τρόπο οδήγησης, ώς τα πιο τραγικά, όπως τα Τέμπη ή το Μάτι. Και αγνοούμε, διότι κανείς δεν μας το δίδαξε, ούτε στο σπίτι ούτε στο σχολείο, ότι η δημοκρατία στηρίζεται στην απόδοση ευθυνών. Αυτό την κάνει να διαφέρει από την τυραννία. Η δημοκρατία μας είναι στην πραγματικότητα η τυραννία της ανευθυνότητας. Η ευθύνη είναι συνυφασμένη με την κοινωνική συνείδηση. Και η ευθύνη είναι πάντα ατομική. Ο καθένας ευθύνεται για τις πράξεις του και τις συνέπειες που έχουν αυτές για το κοινωνικό σύνολο. Επινοήσαμε την ενσυναίσθηση για να κρύψουμε τον φόβο που μας προκαλεί η ανάληψη ευθύνης και η απουσία κοινωνικής συνείδησης.

Και μένει η οργή. Για άλλους είναι προγραμματισμένη. Αλήθεια, τι ζητούσαν η ΑΔΕΔΥ και οι εκπαιδευτικοί στο συλλαλητήριο, που μερικές ημέρες πριν απεργούσαν για να μην καθιερωθεί η αξιολόγηση; Τι σχέση έχουν όλοι αυτοί με τους πολίτες που κατέβηκαν για να διαδηλώσουν τον φόβο τους και την ανασφάλειά τους; Καμία σχέση. Απλώς μεταμφιέζονται σε οργισμένους για να παραστήσουν τον «λαό». Ευθύνη, αίσθημα καθήκοντος, κοινωνική συνείδηση. Την επέδειξαν οι πυροσβέστες, οι διασώστες και οι νοσηλευτές που έσπευσαν στον τόπο του δυστυχήματος. Αυτοί δεν έχουν την πολυτέλεια της οργής. Αυτοί ξέρουν ότι η οργή είναι στείρα. Αυτοί ξέρουν από πρώτο χέρι πως η κοινωνία μας ψάχνει το ήθος της μέσα στα συντρίμμια και στα καρβουνιασμένα πτώματα.