Μάχη για να καλυφθεί μια διαφορά 16 δισ. ευρώ

Η κυβέρνηση κινείται μεταξύ ευρωπαϊκής πειθαρχίας και προεκλογικών δεσμεύσεων.

Του ευρωβουλευτή της ΝΔ Γιώργου Κύρτσου

Το έκτακτο Εurogroup της περασμένης Τετάρτης έδωσε ιδιαίτερα θετικά αποτελέσματα. Επέτρεψε στους Ευρωπαίους εταίρους να δουν με μεγαλύτερη κατανόηση το δημοσιονομικό, χρηματοδοτικό πρόβλημα της Ελλάδας και στη νέα κυβέρνηση να αρχίσει τη δύσκολη προσαρμογή στην οικονομική πραγματικότητα.

Η κατ’ αρχήν συμφωνία Δραγασάκη-Βαρουφάκη στο Eurogroup ανατράπηκε εξαιτίας των αντιρρήσεων του πρωθυπουργού κ. Τσίπρα για το περιεχόμενο του κοινού ανακοινωθέντος, στη συνέχεια όμως υπήρξε πολιτική συνεννόηση του κ. Τσίπρα με τον πρόεδρο του Eurogroup κ. Ντάισελμπλουμ για να αρχίσουν οι συνεννοήσεις σε τεχνικό επίπεδο ώστε να προετοιμαστεί κατάλληλα το κρίσιμο Eurogroup της Δευτέρας 16 Φεβρουαρίου. Η άτυπη σύνοδος κορυφής της περασμένης Πέμπτης διευκόλυνε την πολιτική συνεννόηση μεταξύ των ηγετών, αν και το ελληνικό ζήτημα δεν αναλύθηκε σε βάθος, επειδή ο περισσότερος χρόνος επενδύθηκε στην αντιμετώπιση της κρίσης της Ουκρανίας.

Τα πλεονεκτήματα

Με τις δηλώσεις που έκανε στα ΜΜΕ ο πρωθυπουργός κ. Τσίπρας λίγο μετά τα μεσάνυχτα της περασμένης Πέμπτης περιέγραψε τον πολιτικό συμβιβασμό στον οποίο θα στηριχτεί η ανακοίνωση κοινά αποδεκτής λύσης.

Στον κ. Τσίπρα οι ηγέτες της Ε.Ε. παραχωρούν αρκετά επικοινωνιακά και πολιτικά πλεονεκτήματα για να μπορέσει να απευθυνθεί στην ελληνική κοινή γνώμη χωρίς να πάθει ανεπανόρθωτη ζημιά.

Πρώτον, η τρόικα δεν θα λέγεται πλέον τρόικα και θα σταματήσει να λειτουργεί με τον άμεσα παρεμβατικό και ταπεινωτικό για την Ελλάδα τρόπο. Βέβαια, η ελληνική πλευρά θα εξακολουθήσει να είναι υποχρεωμένη να συνεννοείται και να παίρνει την έγκριση των εκπροσώπων της Ε.Ε., της ΕΚΤ και του ΔΝΤ προκειμένου να εφαρμόσει τη συμφωνηθείσα πολιτική. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι τεχνικές επιτροπές που εργάζονται για την προετοιμασία του Eurogroup της 16ης Φεβρουαρίου δραστηριοποιούνται υπό την επίβλεψη των γνωστών εκπροσώπων της τρόικας.

Δεύτερον, το μνημόνιο δεν θα αναφέρεται ως μνημόνιο, αλλά ως πρόγραμμα, και μάλιστα πρόγραμμα-γέφυρα, το οποίο θα συνδέει τη μνημονιακή περίοδο που πλησίαζε προς το τέλος της με τη μελλοντική συμφωνία που θα έχει στόχο την ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας, στο πλαίσιο βέβαια της εκπλήρωσης των υποχρεώσεών της προς τους Ευρωπαίους εταίρους και πιστωτές.

Τρίτον, οι Ευρωπαίοι θα αναφερθούν στις διαστάσεις που έχει πάρει η ανθρωπιστική κρίση στην Ελλάδα ύστερα από μία πενταετία σκληρής λιτότητας και θα προσυπογράψουν ορισμένα μέτρα προς την κατεύθυνση της αντιμετώπισης της κοινωνικής κρίσης.

Τέταρτον, θα γίνει δεκτό, πιθανότατα, το αίτημα της ελληνικής πλευράς για μικρότερο πρωτογενές πλεόνασμα –σύμφωνα με το πρόγραμμα, προβλέπεται πρωτογενές πλεόνασμα 3% για το 2015 και πάνω από 4% για τα επόμενα χρόνια–, εφόσον οι αρνητικές οικονομικές εξελίξεις καθιστούν την επίτευξη του αρχικού στόχου πρακτικά αδύνατη.

Οι υποχρεώσεις

Οι Ευρωπαίοι εταίροι θέλουν να βοηθήσουν την κυβέρνηση Τσίπρα να πραγματοποιήσει τη στροφή προς τον οικονομικό ρεαλισμό, από την άλλη όμως πλευρά επιμένουν σε ορισμένες βασικές θέσεις, για να μην αποκτήσουν πολιτικά προβλήματα στις δικές τους χώρες.

Για το Eurogroup το πρόγραμμα-γέφυρα που… καταργεί το μνημόνιο είναι ενταγμένο στην ολοκλήρωση και την παράταση του υπάρχοντος μνημονιακού προγράμματος. Επομένως η τελική διατύπωση θα είναι τέτοια ώστε να επιτρέπει στους Ευρωπαίους εταίρους να ισχυριστούν ότι συνεχίζεται η διαχειριστική ρουτίνα και στην ελληνική πλευρά πως έβαλε τέλος στο μνημόνιο και στην τρόικα.

Η απαλλαγή της ελληνικής πλευράς από την υποχρέωση εφαρμογής μέτρων που θεωρούνται βάναυσα, αντιλαϊκά και αντιπαραγωγικά θα στηριχτεί στα λεγόμενα ισοδύναμα μέτρα. Θα πρέπει, δηλαδή, να κατατεθούν προτάσεις που θα χρηματοδοτούν, με συγκεκριμένα μέτρα, τα ανοίγματα που θα επιχειρήσει η κυβέρνηση Τσίπρα στην κατεύθυνση των φτωχών και μη προνομιούχων συμπολιτών μας.

Ο κ. Βαρουφάκης εμφανίστηκε στο Eurogroup της περασμένης Τετάρτης χωρίς συγκεκριμένες προτάσεις και τους υπολογισμούς που τις συνοδεύουν και αυτό εξόργισε αρκετούς ομολόγους του. Υπάρχει μια κακή παράδοση να αποφεύγουν οι ελληνικές κυβερνήσεις τους συγκεκριμένους υπολογισμούς και να ζητούν τη μη εφαρμογή διαφόρων μέτρων χωρίς να είναι σε θέση να προτείνουν μέτρα με ισοδύναμο δημοσιονομικό αποτέλεσμα.

Τέλος, οι Ευρωπαίοι εταίροι αρνούνται να ξαναβάλουν το χέρι στην τσέπη για την Ελλάδα και να εκτεθούν στις επικρίσεις των φορολογούμενων πολιτών τους και των κομμάτων της αντιπολίτευσης. Αυτό σημαίνει ότι το πρόγραμμα-γέφυρα και η όποια συνέχειά του θα χρηματοδοτηθούν με τους πόρους που ήδη έχουν δεσμευτεί υπέρ της Ελλάδας. Σε αυτούς συμπεριλαμβάνονται οι δόσεις των δανείων του ΔΝΤ, η επιστροφή από την ΕΚΤ των κερδών από την αγορά ελληνικών ομολόγων και τα δισ. του ΤΧΣ.

Στο μέλλον μπορεί να υπάρξει αναδιάρθρωση του χρέους του ελληνικού Δημοσίου, με βάση τη συμφωνία που επιτεύχθηκε στα τέλη του 2012, και να διευκολυνθεί η ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας μέσα από την αξιοποίηση του πακέτου Γιούνκερ, το οποίο όμως στηρίζεται κατά κύριο λόγο στις αποφάσεις που θα πάρουν ιδιώτες επενδυτές. Προς το παρόν η συζήτηση δεν έχει σχέση με τη μελλοντική αναδιάρθρωση του χρέους αλλά με τον τρόπο προσαρμογής της ελληνικής οικονομίας και την αλλαγή του μείγματος της οικονομικής πολιτικής με τη μέθοδο των ισοδύναμων μέτρων.

Διαφορετικές κατευθύνσεις

Το πρόβλημα με την κυβέρνηση Τσίπρα είναι ότι κινείται σε εντελώς διαφορετική κατεύθυνση στο εσωτερικό, χαρακτηριστικές οι προγραμματικές δηλώσεις του πρωθυπουργού, απ’ ό,τι στο εξωτερικό. Στο εσωτερικό δεσμεύεται για τη σταδιακή εφαρμογή του προγράμματος της Θεσσαλονίκης, που έχει ένα ετήσιο κόστος που ξεπερνάει τα 11 δισ. ευρώ, την κατάργηση των διαρθρωτικών μέτρων, μεταξύ των οποίων και οι ιδιωτικοποιήσεις, και τη ρήξη με το κατεστημένο και τους ισχυρούς της Ευρωζώνης. Στο εξωτερικό δέχεται τη λειτουργία της ελληνικής οικονομίας σε ένα ευρωπαϊκό πλαίσιο στη βάση των αυστηρών κανόνων που ισχύουν για όλους και ιδιαίτερα για τις χώρες της Ευρωζώνης που βρίσκονται σε πρόγραμμα.

Να θυμίσουμε ότι η τρόικα ζητούσε από την κυβέρνηση Σαμαρά πρόσθετα μέτρα 2,5 δισ. ευρώ για να καλυφθεί το δημοσιονομικό κενό του 2015. Ύστερα από μία πενταετία σκληρής λιτότητας και σε πολλές περιπτώσεις άστοχων χειρισμών έχουν εφαρμοστεί ή έχουμε δεσμευτεί για την εφαρμογή μέτρων συνολικού ύψους 50-60 δισ. ευρώ.

Το καλύτερο, λοιπόν, που είχε να κάνει η κυβέρνηση Σαμαρά ήταν να εφαρμόσει με δημιουργικό τρόπο τα πρόσθετα μέτρα και έτσι να διανύσει το τελευταίο μνημονιακό μίλι για να αφήσουμε οριστικά πίσω μας την τρόικα και το μνημόνιο και να βγει το ελληνικό Δημόσιο στις διεθνείς αγορές.

Είναι γνωστό ότι η κυβέρνηση της ΝΔ και του ΠΑΣΟΚ έμεινε από επικοινωνιακές και πολιτικές δυνάμεις, με αποτέλεσμα να «παγώσει» η εφαρμογή του προγράμματος από την άνοιξη του 2014 και να επινοηθούν μέθοδοι συνεννόησης με την τρόικα στο εξωτερικό οι οποίες ενίσχυσαν την επιχειρηματολογία του ΣΥΡΙΖΑ και διευκόλυναν την άνοδό του στην εξουσία.

Η Ιρλανδία και η Πορτογαλία έχουν αφήσει οριστικά πίσω τους τα μνημόνια, καλύπτουν με ελκυστικούς όρους τις ανάγκες δανεισμού τους στις διεθνείς αγορές και αποπληρώνουν πρόωρα τα δάνεια που πήραν από το ΔΝΤ για να κερδίσουν τη διαφορά στους τόκους.

Αντίθετα, η Ελλάδα, εξαιτίας του «παγώματος» του προγράμματος από την προηγούμενη κυβέρνηση και των θέσεων που υποστηρίζει η νέα κυβέρνηση, χρειάζεται, στην καλύτερη περίπτωση, μερικά χρόνια για να αφήσει οριστικά πίσω της το μνημόνιο, όπως και να λέγεται αυτό, και να μπορέσει να βγει το ελληνικό Δημόσιο στις διεθνείς αγορές με αξιώσεις.

Μεγαλώνει η τρύπα

Οι τεχνικές επιτροπές που θα προετοιμάσουν το Eurogroup της ερχόμενης Δευτέρας θα καταλήξουν στο αναπόφευκτο συμπέρασμα ότι το δημοσιονομικό κενό των 2,5 δισ. ευρώ που έπρεπε να καλύψει η κυβέρνηση Σαμαρά μπορεί να έχει αυξηθεί σήμερα στα 5 δισ. ευρώ και πρέπει φυσικά να καλυφθεί με μέτρα που θα πάρει η κυβέρνηση Τσίπρα. Τα έσοδα του Δημοσίου καταρρέουν, η υστέρηση είναι της τάξης του 1 δισ. ευρώ μόνο για τον Ιανουάριο, τα έσοδα των ασφαλιστικών ταμείων υποχωρούν και συνεχίζεται η σταθερή απόσυρση των καταθέσεων, οι οποίες βρίσκονται ήδη αρκετά κάτω από το χαμηλότερο επίπεδο του Μαΐου του 2012 χωρίς να εκδηλώνεται bank run.

Η κυβέρνηση έχει υποσχεθεί αυξήσεις, παροχές και φορολογικές ελαφρύνσεις τουλάχιστον 11 δισ. ευρώ το χρόνο και καλείται να πάρει πρόσθετα μέτρα της τάξης των 5 δισ. ευρώ. Βρίσκεται μπροστά σε ένα σύνθετο οικονομικό και πολιτικό πρόβλημα. Οι 80 επιτροπές κυβερνητικού προγράμματος που είχε συστήσει ο ΣΥΡΙΖΑ δεν έχουν προετοιμάσει την επόμενη μέρα και τα ισοδύναμα μέτρα, όταν ανακοινωθούν, θα μετατρέψουν τον ενθουσιασμό των κρατικοδίαιτων πολιτών που συγκεντρώνονται στις πλατείες σε πολιτική απογοήτευση, ίσως και οργή.

Η διαφορά των 16 δισ. ευρώ μπορεί να μειωθεί αισθητά εάν ετεροχρονιστεί το πρόγραμμα της Θεσσαλονίκης και περιοριστεί ουσιαστικά στην αντιμετώπιση της κοινωνικής κρίσης. Ένα πρόσθετο κέρδος 2 δισ. ευρώ μπορεί να υπάρξει εάν οι Ευρωπαίοι εταίροι δεχτούν το «ψαλίδισμα» του πρωτογενούς πλεονάσματος από 3% σε 2% του ΑΕΠ για το 2015.

Ανεξάρτητα από τις τεχνικές ρυθμίσεις και το πολιτικό σενάριο που θα συμφωνηθεί, είναι φανερό ότι η κυβέρνηση Τσίπρα θα υποχρεωθεί να πάρει πρόσθετα μέτρα που θα ξεπερνούν τις απαιτήσεις της τρόικας από την κυβέρνηση Σαμαρά και θα ματαιώνουν, σε πολύ μεγάλο ποσοστό, το πολυδιαφημισμένο πρόγραμμα της Θεσσαλονίκης.

Δύσκολη συνέχεια

Σε αυτή τη φάση η κυβέρνηση πρέπει να ξεπεράσει τρία σημαντικά εμπόδια. Πρώτον, πρέπει να εξηγήσει στους ενθουσιώδεις υποστηρικτές της ότι θα υπάρξουν νέα μέτρα, τα οποία συνολικά θα είναι περισσότερα από αυτά που αρνήθηκε να πάρει –κακώς, κατά την άποψή μου– η κυβέρνηση Σαμαρά. Δεύτερον, θα πρέπει να δώσει μία δημιουργική διάσταση στα μέτρα αυτά και να διεκδικήσει τη λεγόμενη ιδιοκτησία τους. Ένας από τους λόγους για τους οποίους η Ελλάδα παρέμεινε σφηνωμένη στο μνημόνιο, ενώ οι άλλες μνημονιακές χώρες το άφησαν οριστικά πίσω τους, είναι η τακτική των ελληνικών κυβερνήσεων να υποκρίνονται –για λόγους διαχείρισης του πολιτικού κόστους– ότι δεν έχουν σχέση με το πρόγραμμα και στη συνέχεια να επιδίδονται σε μια αξιοπερίεργη αντιπολίτευση στους θεσμούς που αποτελούν την τρόικα. Τρίτον και κυριότερο, δεν υπάρχει καμία εγγύηση ότι τα μέτρα που θα εφαρμοστούν θα αποδώσουν και θα εξασφαλίσουν το πέρασμα της οικονομίας σε φάση δυναμικής ανάπτυξης. Παρατηρούνται μεγάλες δημοσιονομικές και ασφαλιστικές ανατροπές, δεν υπάρχει, ούτε πρόκειται να υπάρξει στο άμεσο μέλλον, κλίμα οικονομικής και επιχειρηματικής εμπιστοσύνης και στην κυβέρνηση δεν έχουν ασχοληθεί με την οργάνωση της ανάπτυξης της οικονομίας, απλά διεκδικούν μια ολιγόμηνη χρηματοδοτική «ανάσα» σε όφελος του Δημοσίου και σε βάρος του παραγωγικού ιδιωτικού τομέα της οικονομίας.

[Free Sunday, τεύχος 310]