Εργατική Πρωτομαγιά: Πώς καθιερώθηκε ο ιστορικός εορτασμός

kathimerini.gr

Διονύσης Κρόκος

Εκατό χρόνια μετά το ξέσπασμα της Γαλλικής Επανάστασης, το Παρίσι φιλοξενεί το ιδρυτικό συνέδριο της Δεύτερης Σοσιαλιστικής Διεθνούς, μία κομβική στιγμή στην ιστορία του παγκόσμιου σοσιαλιστικού και εργατικού κινήματος. Ειδικότερα, η Δεύτερη Διεθνής θα λάβει σάρκα και οστά στις 14 Ιουλίου 1889, μία άκρως συμβολική ημερομηνία, καθότι πρόκειται για την 100η επέτειο από την Άλωση της Βαστίλης, ένα μείζον επαναστατικό γεγονός και μία από τις σημαντικότερες και πιο εμβληματικές στιγμές στην ιστορία της Γαλλικής Επανάστασης.

Παρότι γεννημένη την ημέρα της συμβολικής αυτής επετείου, η Δεύτερη Διεθνής είναι συνδεδεμένη σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό με μία άλλη ημερομηνία, στην οποία έδωσε και τη συμβολική σημασία που διατηρεί για 120 και πλέον χρόνια. Το ιστορικό σοσιαλιστικό συνέδριο θα «μετατρέψει» την 1η Μαΐου σε Πρωτομαγιά και από την πρώτη απλώς μέρα του πέμπτου μήνα του έτους σε ετήσια γιορτή των εργατών όλου του κόσμου.

Ειδικότερα, τιμώντας ένα γεγονός σίγουρα έλασσον συγκριτικά με την εισβολή του εξεγερμένου παριζιάνικου πλήθους στις φυλακές του παλαιού καθεστώτος της Γαλλίας τον Ιούλιο του 1789, η Δεύτερη Διεθνής θα δώσει οικουμενικό χαρακτήρα στις «αιματοβαμμένες» εργατικές κινητοποιήσεις του Σικάγο στις αρχές Μαΐου 1886, με την ετήσια επέτειο τους να λαμβάνει στο βάθος του χρόνου πολύ μεγαλύτερες διαστάσεις από την κατά βάση γαλλική επέτειο της 14ης Ιουλίου.

Από το 1890 κιόλας, η Πρωτομαγιά (ή Εργατική Πρωτομαγιά) δεν θα είναι απλώς μία ιστορική επέτειος για τα γεγονότα εκείνων των ημερών, αλλά μία ημέρα καθολικής απεργίας, η οποία θα υπενθυμίζει τα δικαιώματα του εργαζόμενου κόσμου και των αγώνων μέσω των οποίων αυτά κερδήθηκαν. Με μία σημαντική στιγμή της ιστορίας των εργατικών αγώνων στον πυρήνα της, η Πρωτομαγιά συμπυκνώνει συμβολικά ολόκληρη αυτή την ιστορία, ξεπερνώντας «από γεννησιμιού» της τις αμερικάνικες ρίζες της και αποκτώντας «εν τη γενέσει» υπερεθνικό χαρακτήρα.

1886: Ο «αιματοβαμμένος» Μάιος του Σικάγο

Παίρνοντας παράδειγμα από τους Καναδούς συναδέλφους τους, οι εργασιακές διεκδικήσεις των οποίων στέφθηκαν με επιτυχία λίγα χρόνια νωρίτερα, και ωθούμενοι από τον γενικότερο εργατικό αναβρασμό των δεκαετιών του 1870 και του 1880, οι εργάτες των Ηνωμένων Πολιτειών προχώρησαν σε εξαιρετικά μαζικές κινητοποιήσεις τον Μάιο του 1886, διεκδικώντας μείωση των ωρών εργασίας και καλύτερες εργασιακές συνθήκες.

Με κύριο σύνθημα «οκτώ ώρες δουλειά, οκτώ ώρες ξεκούραση, οκτώ ώρες ελεύθερος χρόνος» (eight hours for work, eight hours for rest, eight hours for what we will), εκατοντάδες χιλιάδες εργάτες ανά τις ΗΠΑ συμμετείχαν στην απεργία της 1ης Μαΐου, με μία από τις δυναμικότερες κινητοποιήσεις να λαμβάνει χώρα στο Σικάγο, το μεγαλύτερο τότε βιομηχανικό κέντρο των Ηνωμένων Πολιτειών.

Δεκάδες χιλιάδες εργάτες κατέκλυσαν τους δρόμους της αμερικάνικης πόλης εκείνη την ημέρα, με τις απεργίες και τις κινητοποιήσεις να συνεχίζονται και τις επόμενες. Η κορύφωση των γεγονότων έλαβε χώρα την 4η Μαΐου, όταν η απεργιακή κινητοποίηση στην πλατεία Χέιμαρκετ «βάφτηκε κόκκινη»: Καθώς οι αστυνομικές δυνάμεις προσπαθούσαν να διαλύσουν τη συγκέντρωση, μία χειροβομβίδα εκσφενδονίστηκε από την πλευρά των διαδηλωτών, πυροδοτώντας… μακελειό. Οι αστυνομικοί ξεκίνησαν να πυροβολούν αδιακρίτως εναντίον των συγκεντρωμένων, διαλύοντας το πλήθος και προκαλώντας πανικό. Ο τραγικός απολογισμός ήταν επτά αστυνομικοί και τέσσερις πολίτες νεκροί, καθώς και δεκάδες τραυματίες από την πλευρά των διαδηλωτών. Από την αυτοσχέδια βόμβα σκοτώθηκε ο ένας εκ των αστυνομικών, ενώ οι υπόλοιποι έξι έχασαν τη ζωή τους από πυρά αγνώστου προελεύσεως, με αναφορές για πυροβολισμούς και από την πλευρά των διαδηλωτών να έχουν καταγραφεί.

Απεργίες, κινητοποιήσεις και… λουλούδινα στεφάνια

Η πρώτη μέρα του Μαΐου δεν συνίσταται βέβαια μόνο από κινητοποιήσεις, πορείες, συγκεντρώσεις, συνθήματα και πανό. Αν κάποιος μας ρωτήσει ποια είναι τα πρώτα πράγματα που μας έρχονται στο μυαλό στο άκουσμα της λέξης «Πρωτομαγιά», σίγουρα η σκέψη μας δεν θα περιοριστεί στα των απεργιακών εκδηλώσεων και κινητοποιήσεων, φέρνοντας παράλληλα στο νου μας ανοιξιάτικες εικόνες της παιδικής μας ηλικίας, με τα ανθισμένα λουλούδια να κυριαρχούν και το μαγιάτικο στεφάνι που στολίζει κάθε πόρτα, να καλωσορίζει τον ερχομό της άνοιξης σε κάθε σπίτι.

Πολύ πριν τη βιομηχανική επανάσταση και τη δημιουργία της εργατικής τάξης, όταν το ημερολόγιο έγραφε 1η του Μάη, ο συνειρμός που ερχόταν στο μυαλό των ανθρώπων ήταν ένας: Ήρθε η άνοιξη. Και επειδή τίποτα δεν χαρακτηρίζει την άνοιξη περισσότερο από τα λουλούδια στους ανθισμένους αγρούς, η παράδοση θέλει την άφιξη της να γιορτάζεται με άνθη, πολλά άνθη.

Το χαρακτηριστικότερο έθιμο αυτής της «λουλουδένιας» παράδοσης είναι το μαγιάτικο στεφάνι, το οποίο αρχίζει να στολίζει τις πόρτες των σπιτιών με τον ερχομό του Μαΐου, φέρνοντας σε κάθε οικία την αναγεννητική δύναμη της άνοιξης με το ανθηρό, πολύχρωμο σώμα του.