Στα άδυτα του «Ξενία» Καστοριάς

Καθώς ένα λαμπρό μέλλον διαφαίνεται για το έως πρόσφατα εγκαταλελειμμένο κτίριο, οι εικόνες ερείπωσης καλούν σε σκέψη

kathimerini.gr

Νίκος Βατόπουλος

Kτισμένο σε προνομιακή θέση πάνω στη λίμνη, το «Ξενία» Καστοριάς είχε ξεκινήσει τη ζωή του το 1955 με τους καλύτερους οιωνούς. Ο τουρισμός ήταν μία από τις μεγαλύτερες ελπίδες της ελληνικής οικονομίας και το κρατικό πρόγραμμα των «Ξενία»με αμερικανική βοήθεια, είχε ξεκινήσει να «τρέχει»και να δημιουργεί υποδομές σε περιοχές φυσικού κάλλους. Αν και η Καστοριά είχε προταθεί από την ελληνική κυβέρνηση να είναι στην πρώτη τροχιά των «Ξενία»έπρεπε να περιμένει λίγο, ώστε να αποκτήσει το πρότυπο ξενοδοχείο της το 1955.

Αυτό το μοναδικής ομορφιάς «Ξενία»έχει επανέλθει στην επικαιρότητα χάρη στα θετικά νέα της αποκατάστασής του και της οργανικής σύνδεσής του με το παρακείμενο Βυζαντινό Μουσείο Καστοριάς. Όπως έχει ήδη εξαγγείλει το ΥΠΠΟΑ, η ιδιοκτήτρια Εταιρεία Ακινήτων Δημοσίου παραχώρησε τη χρήση του για 40 χρόνια. Το «Ξενία»Καστοριάς ήταν για πολλά χρόνια εγκαταλελειμμένο και παρουσίαζε ένα παράδοξο και θλιβερό θέαμα. Όποιος ήθελε μπορούσε να εισέλθει στο αχανές εσωτερικό του ξενοδοχείου και να κάνει ό,τι θέλει. Να βανδαλίσει ή να λεηλατήσει. Και τα δύο είχαν συμβεί, όπως συμβαίνει σε πλείστα όσα αφημένα ακίνητα, ακόμη και σε ορισμένα με ιστορική και αρχιτεκτονική αξία (πχ. το «Σάρλιτζα»της Λέσβου).

Όταν το είχα περιηγηθεί εσωτερικά, ένιωθα ότι έπαιζα στη «Λάμψη»του Κιούμπρικ. Εικόνες ερείπωσης αλλά μαζί και εικόνες μιας ορισμένης γοητείας που μόνο η εγκατάλειψη, με εκείνη την αντιφατική συγκινησιακή δύναμή της, μπορεί να προκαλέσει. Οι ξύλινες επενδύσεις, τα μεγάλα κλιμακοστάσια, τα λεηλατημένα δωμάτια, οι αχανείς κοινόχρηστες αίθουσες δημιουργούν έναν κόσμο απόμακρο και αυτοτελή, αίσθηση που ενισχύεται καθώς από τα παράθυρα με τα ξύλινα κουφώματα βλέπει κανείς τα πυκνά πεύκα. Από ορισμένα σημεία έχει κανείς την εντύπωση ότι τα πεύκα πολιορκούν το κτίριο.

Αυτή η περιήγηση είχε βαθύ αποτύπωμα καθώς αναλογιζόμουν τη φιλοδοξία του αρχικού εγχειρήματος στη δεκαετία του ’50. Στα «Επίκαιρα»της εποχής, που διασώζουν ένα λεπτό και τριάντα δευτερόλεπτα από τα εγκαίνια του «Ξενία»Καστοριάς το 1955, βλέπει κανείς το πλήθος ανάμεσα στους επισήμους: τον υπουργό Προεδρίας Γεώργιο Ράλλη, τον υπουργό Βορείου Ελλάδος Δημήτριο Μπαμπάκο, τον (επί σειρά ετών) γενικό γραμματέα του ΕΟΤ Νικόλαο Φωκά και τον πρόεδρο του ΕΟΤ Ροίκο Αγαθοκλή.

Έχει ενδιαφέρον να σημειωθεί πως το «Ξενία»Καστοριάς ακολουθούσε αρχιτεκτονικά την αναβίωση της παράδοσης, όπως διάφορα «Ξενία»τουριστικά περίπτερα, δημαρχεία ή άλλα καταστήματα δημόσιου χαρακτήρα και σε περιοχές όπως τα Ιωάννινα ή το Πήλιο. Η ίδια η πόλη της Καστοριάς είχε τότε άθικτη την αρχιτεκτονική κληρονομιά της, αυτή που μελέτησε ενδελεχώς ο Νίκος Μουτσόπουλος, και όλα τα αρχοντικά της αλλά και τα ταπεινότερα κτίσματα διασώζονταν, όπως και οι εκκλησίες της, αν και πολλές έχρηζαν άμεσης συντήρησης.

Την αρχιτεκτονική μελέτη (1952) του «Ξενία»Καστοριάς υπέγραφε ο Χαράλαμπος Σφαέλλος (1914-2004), που είχε ηγηθεί άλλωστε της πρώτης φάσης ανέγερσης των «Ξενία»στη δεκαετία του 1950. Με τον Σφαέλλο είχε συνεργαστεί η Μαρίκα Ζαγορησίου, εκλεκτή αρχιτέκτων (για την οποία έχει γράψει η Μάρω Καρδαμίτση-Αδάμη). Το έργο της είχε προβληθεί στην πρόσφατη έκθεση στο Ινστιτούτο Γκαίτε Αθηνών για το έργο γυναικών αρχιτεκτόνων. Η Καστοριά είχε τότε επιλεγεί ως τουριστική πρωτεύουσα της Δυτικής Μακεδονίας, ρόλο που θα μπορούσε να αναλάβει εκ νέου, καθώς είναι επιτακτικός ο προσανατολισμός της πόλης σε προσοδοφόρες επιλογές για την τοπική οικονομία. Οι δυνατότητες είναι τεράστιες, τόσο σε θεματικό τουρισμό (φυσιολατρικό, αθλητικό, θρησκευτικό, ιστορικό, γαστρονομικό) όσο και σε δημιουργία δικτύου πόλεων και μνημείων σε Δυτική Μακεδονία, Ήπειρο και γειτονικά κράτη.

Αλλά ο νέος ρόλος του «Ξενία»Καστοριάς ως πτέρυγας του Βυζαντινού Μουσείου της πόλης καλεί σε ενίσχυση του τεράστιου πλούτου βυζαντινής και μεταβυζαντινής τέχνης της περιοχής. Και με την ευκαιρία της επετείου των 200 ετών από την Ελληνική Επανάσταση, καλό είναι να σκεφτούμε τη συμβολή της Δυτικής Μακεδονίας από τον 18ο αιώνα στην πορεία προς την εθνική αυτοσυνειδησία και οικονομική ανάπτυξη.

Οι εικόνες του ερειπωμένου «Ξενία»Καστοριάς περνούν και αυτές στην ιστορία του. Προς το παρόν, μας υποβάλουν με την ποίηση που μπορεί να γεννήσει ένας ερειπιώνας, αλλά ταυτόχρονα μας υπενθυμίζουν πόσο πολλά οφείλουμε να κάνουμε για την πολιτιστική κληρονομιά μας.