Συγνώμη και συγχώρεση

mindthetrap.gr
Σοφία Ρεννέ

Συγγνώμη, μια λέξη που φαίνεται εξίσου δύσκολο να την προφέρεις ενώ είναι ακόμη δυσκολότερο να την εννοείς. Όταν ζητάς συγγνώμη, στην ουσία αναλαμβάνεις την ευθύνη για ό,τι έκανες ή είπες σε βάρος κάποιου άλλου.

Από παιδί «εκπαιδεύεσαι» να την ξεστομίσεις στο φίλο, στην αδερφή, στη μαμά, στο δάσκαλό σου τόσο συχνά, που σκέφτεσαι ότι και τσίχλα να ήταν κάποια στιγμή θα την έφτυνες… Κάποιοι, ίσως και να πιστεύουν ότι η ανάληψη αυτής της ευθύνης, το να ζητήσεις συγγνώμη, συνδέεται με το αίσθημα της αδυναμίας, πράγμα εντελώς λανθασμένο. Αντιθέτως, υποδηλώνει εσωτερική δύναμη αφού προϋποθέτει να ξεπεράσεις τον εαυτό σου, να έρθεις στη θέση του άλλου και να δείξεις ευαισθησία. Ενσυναίσθηση σημαίνει αυτό και αποτελεί θεμελιώδη ανθρώπινη δεξιότητα. Εννοείται βέβαια, ότι ζητάμε συγγνώμη όταν πραγματικά μας ενδιαφέρει η σχέση μας με τον άλλον και απαιτείται ειλικρίνεια, διαφορετικά δε θα έχει καμία σημασία αν εξακολουθήσουμε να λειτουργούμε με τον ίδιο τρόπο, να μην αναγνωρίζουμε τις πράξεις μας και τον αντίκτυπό τους στο εμπλεκόμενο πρόσωπο.

Είναι δύσκολο ή εύκολο να ζητήσει κανείς αυτή την πολυπόθητη συγγνώμη; Η καθημερινή εμπειρία δείχνει ότι είναι αρκετά δύσκολο, θεωρώντας πως κάτι τέτοιο είτε αποτελεί ένδειξη αδυναμίας, είτε δεν αναγνωρίζουμε τα δικά μας συναισθήματα, είτε νιώθουμε ενοχή και κατ’ επέκταση δε μας αφήνει να επανορθώσουμε, είτε υπάρχει και το ενδεχόμενο να μην έχουμε αντιληφθεί τις συνέπειες των πράξεών μας, που είναι και το σημαντικότερο.

Η άλλη πλευρά, η εύκολη, είναι να ζητάς μονίμως συγγνώμη χωρίς να σκέφτεσαι τι λες ή τι κάνεις χωρίς καμία τύψη, φόβο, ντροπή ή ενοχή για το πώς θα νιώσει ο άλλος κοινώς όποιον πάρουν τα σκάγια. Τι θα έλεγες να μην έπραττες αυτό για το οποίο έφτασες στο σημείο να απολογείσαι; Μήπως από τότε που βγήκε η συγγνώμη χάθηκε το φιλότιμο; Μήπως, η πλειοψηφία χρησιμοποιεί αυτή τη μαγική λεξούλα ως δικαιολογία για την απώλεια ευαισθησίας και ανθρωπιάς προς το διπλανό της;

Έρευνα από το πανεπιστήμιο του Maryland έδειξε πως υπάρχουν 3 μορφές συγγνώμης, που η καθεμία είναι αποτελεσματική ανάλογα με το άτομο στο οποίο απευθύνεται. Η πρώτη περιέχει την έννοια της επανόρθωσης και είναι πιο αποτελεσματική με όσους είναι ατομιστές και υλιστές, η δεύτερη της κατανόησης και του συμμερισμού και αφορά ανθρώπους που ορίζουν τον εαυτό τους, κυρίως μέσα από τις σχέσεις τους και η τρίτη της αναγνώρισης παραβίασης κανόνων με όσους ορίζουν τον εαυτό τους ως μέλη μιας ομάδας.

Όσον αφορά το στάδιο της συγχώρεσης. Πολλοί πιστεύουμε ότι είναι κάτι που οφείλουμε να κάνουμε όταν αυτός που μας πλήγωσε τη ζητάει. Όμως, πρόκειται για μια υπόθεση πολύ προσωπική, δεν έχει να κάνει με τον άλλο αλλά με εμάς, με τη δική μας ανάγκη να αποφορτιστούμε, να απαλλαγούμε από κάθε αρνητικό συναίσθημα και να ξανακερδίσουμε την εσωτερική μας γαλήνη. Δεν πρόκειται για πράξη τιμωρίας, αν δηλαδή πλήρωσε το τίμημα ο «θύτης» ή όχι.

Για πράξη λύτρωσης πρόκειται, πρωτίστως για εμάς τους ίδιους, για ανακούφιση και εξιλέωση, χωρίς αυτό απαραίτητα να σημαίνει ότι αφού συγχωρήσαμε, ξεχάσαμε. Συγχωρώ σημαίνει χωράω κατά μία βαθύτερη έννοια ότι με πλήγωσε, ασχολούμαι με αυτό, το αγκαλιάζω και το αφήνω πίσω…. χρειάζεται θέληση, χρόνο και αμέριστη προσπάθεια για να συγχωρήσεις. Αν το αρνείσαι, αυτομάτως στερείς από τον εαυτό σου τη δυνατότητα να εξελιχθεί, να πάει παρακάτω, να εστιάσει σε πράγματα που θα βελτιώσουν την ζωή σου, δεν μπορείς να χαρίσεις την ενέργεια σου σε κάτι πιο εποικοδομητικό, συσσωρεύεις αρνητική ενέργεια και φθείρεσαι, δεν χαίρεσαι την ίδια την ζωή. Δεν είναι δυνατόν να συνεχίσουμε σε υγιείς βάσεις, όταν αρνούμαστε να αποδεσμευτούμε από ένα παρελθόν που μας βαραίνει σαν ταφόπλακα, που διατηρούμε ζωντανό μέσα από σκέψεις εκδίκησης και οργής.

Εν κατακλείδι, οι πράξεις και όχι τα λόγια είναι αυτές που δίνουν ισχύ και βαρύτητα στο μήνυμά τους και αν θέλεις να απελευθερωθείς και να προχωρήσεις με τη ζωή σου, οφείλεις να αναγνωρίσεις τον τρόπο με τον οποίο επηρεάζεσαι από τα όποια αρνητικά συναισθήματα κρατάς μέσα σου, και να μάθεις να ζητάς συγγνώμη και να συγχωρείς .

‘Αλλωστε, όπως είπε και ο Alexander Pope, άγγλος ποιητής του 18ου αιώνα, «το να κάνεις λάθος είναι ανθρώπινο, το να συγχωρείς θεϊκό.»