Κρατώντας τις σχολικές τσάντες «ομήρους»

kathimerini.gr

ΘΟΔΩΡΗΣ ΓΕΩΡΓΑΚΟΠΟΥΛΟΣ

Άλλοι βρίσκουν πιο ενδεικτικές τις δηλώσεις του τύπου "η αριστεία είναι εγωκεντρική". Άλλοι θεωρούν πιο αντιπροσωπευτική την απόφαση για την ανάδειξη σημαιοφόρων για τις παρελάσεις με κλήρωση. Άλλοι πάλι αντιλαμβάνονται ως εμβληματικές τις επιθέσεις σε πρυτάνεις την επαύριο επεισοδίων σε πανεπιστήμια από ιδεολογικά συγγενείς μπαχαλάκηδες, ή τις δηλώσεις περί "ρωμαλέου φοιτητικού κινήματος" που οφείλει να αντιμετωπίσει μόνο του το πρόβλημα της εγκληματικότητας στα ερείπια των ελληνικών ΑΕΙ. Ή το καινούριο, τις “πενταμελείς επιτροπές” με οκτώ μέλη. Είναι τόσα πολλά, δεν ξέρει κανείς τι να πρωτοδιαλέξει.

Ωστόσο, κατά τη γνώμη μου κανένα από αυτά δεν είναι το αντιπροσωπευτικότερο δείγμα γραφής της κυβέρνησης στον τομέα της παιδείας.

Το πιο αντιπροσωπευτικό μέτρο, αυτό που κατά την ταπεινή μου γνώμη δείχνει πιο γλαφυρά το όραμα και την οπτική των κυβερνώντων σήμερα, είναι κάτι που αρχίζει να υλοποιείται στα δημοτικά σχολεία όλης της χώρας από αυτό το μήνα και που ελάχιστοι έχουν πάρει χαμπάρι. Πρόκειται για μια “δράση” (έτσι την αποκαλούν) που περιγράφεται στην εγκύκλιο 7/219218/Δ1 της 13/12/2017 από το Υπουργείο Παιδείας. Η δράση ονομάζεται “Η τσάντα στο σχολείο”, και ουσιαστικά επιβάλλει σε όλα τα παιδάκια της χώρας να αφήνουν την τσάντα τους με τα βιβλία και τα πράγματά τους στο σχολείο για ένα Σαββατοκύριακο κάθε μήνα. Ή, για να το πούμε με άλλα λόγια, το Υπουργείο απαγορεύει στα παιδάκια του δημοτικού να πάρουν την τσάντα τους μαζί στο σπίτι τους μία Παρασκευή κάθε μήνα. Εκ πρώτης όψεος ακούγεται παλαβό κι ακατανόητο, όπως, ξέρω γω, η φράση “Υφυπουργός Παιδείας Κώστας Ζουράρις”. Δε βγάζει νόημα. Αλλά η εγκύκλιος περιέχει και εκτενή αιτιολόγηση της δράσης, μια αιτιολόγηση που την κάνει να μοιάζει λιγότερο παλαβή και περισσότερο ύποπτη. “Η παραμονή της τσάντας στο σχολείο”, λέει η εγκύκλιος, “δεν αποτελεί μια συμβολική παρέμβαση, αλλά επιδιώκεται οι μαθητές και οι μαθήτριες να μην ασχολούνται με την προετοιμασία μαθημάτων κατά τη διάρκεια αυτού του Σαββατοκύριακου”. Και παρακάτω τονίζεται ότι “η δράση υλοποιείται με σεβασμό στις ανάγκες της παιδικής ηλικίας, με γνώμονα την πολύπλευρη ανάπτυξη των παιδιών της σχολικής ηλικίας (συναισθηματική, κοινωνική και ψυχοκινητική) και με σκοπό να υποστηρίξει ουσιαστικά τον μειωμένο χρόνο δημιουργικής επαφής και επικοινωνίας γονέων – παιδιών” και επιπλέον “η συγκεκριμένη δράση συμβάλλει σε μια γενικότερη επανεκτίμηση της σημασίας και του ρόλου των εργασιών στο σπίτι σε σχέση με τον ελεύθερο χρόνο των μαθητών και των μαθητριών”.

Με άλλα λόγια, η συγκεκριμένη δράση δεν αποσκοπεί στο να κρατήσει τσάντες κλειδωμένες στα σχολεία ένα Σαββατοκύριακο, αλλά στο να απαγορεύσει στα παιδάκια να διαβάσουν μαθήματα το συγκεκριμένο Σαββατοκύριακο. Και δεν αρκείται στην καθοδήγηση προς τους δασκάλους, για παράδειγμα, να μην δώσουν εργασίες στα παιδάκια εκείνο το συγκεκριμένο Σαββατοκύριακο. Αυτό δεν είναι αρκετό. Η τσάντα κρατείται στο σχολείο ως όμηρος, ώστε κι αν ακόμη περάσει από το μυαλό κανενός παιδιού η ιδέα να ανοίξει ένα βιβλίο έτσι, από μόνο του, ή να πάρει ξέρω γω μια γόμα από την κασετίνα, να μη μπορεί.

Αυτό το αλλοπρόσαλλο μέτρο είναι κατά τη γνώμη μου χαρακτηριστικότερο δείγμα γραφής του Υπουργείου Παιδείας από άλλα, καθώς συνδυάζει μια σειρά από χαρακτηριστικά (προχειρότητα, έλλειψη σχεδιασμού και στρατηγικής, αφηρημένη ιδεοληψία, αβάσιμη αίσθηση αυθεντίας, νοοτροπία κρατισμού και επιβολής, ψήγματα αγαθών προθέσεων, αφέλεια) που φαίνονται και στα υπόλοιπα δείγματα γραφής του συγκεκριμένου Υπουργείου τα τελευταία χρόνια, αλλά πιο αποσπασματικά.

Θα προσέξατε ίσως ότι μέσα στην παρένθεση από πάνω έχω και τις “αγαθές προθέσεις”. Η ισορροπία του ελεύθερου χρόνου για τα παιδιά είναι πράγματι πολύ σημαντικό θέμα. Σε άλλες χώρες ο σεβασμός του ελεύθερου χρόνου των παιδιών είναι προτεραιότητα του εκπαιδευτικού συστήματος, αλλά εξασφαλίζεται από τον προσεκτικό σχεδιασμό του προγράμματος σπουδών, και όχι από την επιβολή υποχρεωτικού ελεύθερου χρόνου ή την 48ωρη απαγωγή κασετίνων. Αλλά το σημαντικότερο είναι η πεποίθηση που προκύπτει από αυτή τη μικρή, ταπεινή δράση: πως ολόκληρη η ανάπτυξη των παιδιών, ακόμα και εκτός σχολείου, ακόμα και η διαχείριση του ελεύθερου χρόνου τους, είναι αρμοδιότητα του Υπουργείου Παιδείας. Η αντίληψη ότι το κράτος δεν έχει λόγο μόνο στο τι θα μαθαίνουν τα παιδιά στο σχολείο, αλλά και στο πότε θα τα μαθαίνουν, καθώς και στο πότε δεν θα μαθαίνουν. Αυτή η νοοτροπία που αφ’ ενός θεωρεί a priori ανίκανους τους γονείς να ρυθμίσουν το τι κάνουν, πότε και πόσο παίζουν τα παιδιά τους και αφ’ ετέρου θεωρεί ότι αυτή η ανικανότητα δεν αντιμετωπίζεται, ας πούμε, με ενημερωτικό υλικό ή δράσεις επιμόρφωσης των γονέων, αλλά με την απαγωγή της σχολικής τσάντας, των βιβλίων, των ντοσιέ και της κασετίνας των παιδιών για δυο ημέρες.

Βεβαίως δεν είναι μια πάρα πολύ σημαντική δράση, γι’ αυτό και πολύς κόσμος δεν την έχει πάρει χαμπάρι. Είναι ένα μικρό πραγματάκι, το οποίο έρχεται και προστίθεται όμως σε μυριάδες άλλα μικρά πραγματάκια που ενισχύουν και μπαλώνουν από παντού το διαχρονικό, στρεβλό, ελληνικό κάντο-μόνος-σου κρατικοδίαιτο μοντέλο.

Πάντως ως δείγμα γραφής, μαζί και με τα υπόλοιπα, έχει μια χρησιμότητα. Τα θέματα της παιδείας αποτελούν μερικές από τις ελάχιστες ενδείξεις για το τι είναι πραγματικά αυτή η κυβέρνηση, το ποιο είναι πραγματικά το στίγμα της. Σε άλλους τομείς της αρμοδιότητάς της το μόνο που κάνει είναι να υλοποιεί (καθυστερημένα, με γκρίνια, σανό και ψέματα, αλλά κατά γράμμα) ό,τι γράφουν μέσα τα μνημόνια που ψηφίζει. Το πρόγραμμα πολιτικής που υλοποιεί στην οικονομία, την περιβαλλοντική προστασία, την κοινωνική πολιτική, τη δημόσια διοίκηση και σε κάμποσα άλλα θέματα δεν είναι δικό της. Είναι το μνημόνιο. Οπότε δεν μπορεί να ξέρει κανείς τι καπνό φουμάρει κοιτάζοντας μόνο αυτά. Αλλά στην παιδεία το μνημόνιο δεν έχει και πολλά πράγματα να πει, μόνο κάτι προαπαιτούμενα για τα τεχνικά λύκεια, λεπτομέρειες. Εκεί η κυβέρνηση έχει πεδίο δράσης, ελεύθερο χώρο να σχεδιάσει και να υλοποιήσει πολιτική δικιάς της έμπνευσης. Εκεί μπορεί κάποιος να καταλάβει περί τίνος πρόκειται, τι σόι κυβέρνηση είναι αυτή. Και τα σημάδια, από το “ρωμαλέο φοιτητικό κίνημα” μέχρι τις απαγωγές κασετίνων στα δημοτικά είναι, ομολογουμένως, γλαφυρά.

Η εγκύκλιος