«Συνωστισμός» στον ακαδημαϊκό χάρτη

«κάθε πόλη και στάδιο, κάθε χωριό και γυμναστήριο»!

kathimerini.gr

ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΛΑΚΑΣΑΣ

Πλήγμα στην ακαδημαϊκή οντότητα ελληνικών πανεπιστημίων, που υπό τις δύσκολες συνθήκες καταφέρνουν να διαπρέπουν, επιφέρει ο υπουργός Παιδείας Κώστας Γαβρόγλου. Υιοθετώντας και επαυξάνοντας μικροκομματικές τακτικές κυβερνήσεων των δύο τελευταίων δεκαετιών, έχει «ξεχειλώσει» ακόμη περισσότερο τον χάρτη της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, ιδρύοντας τμήματα ακόμη και σε μικρές, περιφερειακές πόλεις. Η Ελλάδα έχει πάρα πολλά ΑΕΙ για τον πληθυσμό της. Διαθέτουμε 23 πανεπιστήμια και ένα ΤΕΙ, με 430 τμήματα. Ενα μέτρο σύγκρισης είναι η Ολλανδία· έχοντας περίπου 50% περισσότερους κατοίκους και με το ένα τρίτο της έκτασης της Ελλάδας, αλλά και τετραπλάσιο σχεδόν ΑΕΠ, έχει μόλις δεκατρία πανεπιστήμια. Ο ακαδημαϊκός χάρτης της Ελλάδας, που παρουσιάζει σήμερα η «Κ», είναι αποκαλυπτικός. Συνολικά 55 πόλεις –πρωτεύουσες νομών και μικρές πόλεις– διαθέτουν ένα τουλάχιστον πανεπιστημιακό τμήμα. Μάλιστα, ο κ. Γαβρόγλου, σε μια παλαιοκομματικής αντίληψης τακτική, αποφάσισε να δημιουργηθούν τα επόμενα χρόνια άλλα 38 νέα τμήματα, προσθέτοντας στον ακαδημαϊκό χάρτη έξι πόλεις.

Ειδικότερα, μετά τον –αποτυχημένο, κατά τους περισσότερους– ανασχεδιασμό της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης το 2012-2013 με το σχέδιο «Αθηνά», ο κ. Γαβρόγλου με πρόδηλη μικροκομματική στόχευση μετέτρεψε τα ΤΕΙ σε πανεπιστήμια, ενώ δημιούργησε και νέα πανεπιστημιακά τμήματα. Βεβαίως, ενώ τα προηγούμενα χρόνια υπήρξαν πιέσεις βουλευτών και τοπικών αρχόντων –ακόμη και μητροπολιτών– «για ένα τμήμα στην πόλη μας», αλλά και απορρίψεις αιτημάτων (π.χ. το Αργος επί χρόνια περίμενε ένα τμήμα), αυτή τη φορά ο υπουργός Παιδείας Κώστας Γαβρόγλου αποφάσισε να τα... δώσει όλα για να μη μείνει ουδείς παραπονούμενος. Ετσι έγιναν δεκτές όλες οι εκπρόθεσμες τροπολογίες βουλευτών του ΣΥΡΙΖΑ, στον τελευταίο νόμο 4610/19.

Μερικά από τα στατιστικά –τραγελαφικά και παράδοξα– του νέου χάρτη ΑΕΙ:

• Σε 15 πόλεις υπάρχει μόνον ένα τμήμα. Ακόμη, σε έξι πόλεις προβλέπεται να λειτουργήσει ένα τμήμα από το 2020-2021 και μετά.

• Σε 7 πόλεις υπάρχουν δύο τμήματα.

• Υπάρχουν τμήματα σε πόλεις που ανήκουν σε άλλη περιφέρεια από εκείνη του πανεπιστημίου τους. Ενδεικτικά, το τμήμα στο Καρπενήσι της Στερεάς Ελλάδος ανήκει στο Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Αντιθέτως, το τμήμα στη Λαμία (επίσης Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδος) ανήκει στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας. Ετσι, ακυρώνεται το επιχείρημα Γαβρόγλου για ισχυρούς ακαδημαϊκούς πόλους ανά περιφέρεια. Πληροφορίες αποδίδουν την απόφαση στο ότι απερχόμενος περιφερειάρχης Στερεάς Ελλάδος είναι ο νέος δήμαρχος Αθηναίων Κώστας Μπακογιάννης...

• Τα τμήματα ΤΕΙ που αναβαθμίστηκαν σε πανεπιστημιακά δημιουργούν απορίες για την ακαδημαϊκότητά τους και το αντικείμενό τους. Ενδεικτικά, υπάρχει πανεπιστημιακό Τμήμα Δημιουργικού Σχεδιασμού και Ενδυσης στο Κιλκίς (ο επιθετικός προσδιορισμός προκαλεί σκωπτικά σχόλια) και Τμήμα... Περιβάλλοντος στη Ζάκυνθο.

Η Ελλάδα, διά χειρός Γαβρόγλου και ΣΥΡΙΖΑ, αποτελεί εξαίρεση στη διεθνή πραγματικότητα. Ενδεικτικά, όπως εξήγησε μιλώντας στην «Κ» για το θέμα ο κ. Αναστάσιος Περράκης, διευθυντής Ερευνών στο Ολλανδικό Ινστιτούτο για τον Καρκίνο, το Ινστιτούτο Oncode, και καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Ουτρέχτης, «στην Ολλανδία τα πανεπιστήμια προσφέρουν ένα συνεκτικό ακαδημαϊκό περιβάλλον, που ευνοεί ενεργά επιστημονικές και τεχνολογικές συνεργασίες, απαραίτητες για υψηλής ποιότητας έρευνα. Η ποιότητα της έρευνας εξασφαλίζει την εξίσου υψηλής ποιότητας εκπαίδευση – θεωρητική και πρακτική. Συγχρόνως, τα δεκάδες “ΑΤΕΙ” –είναι πάνω από 50 και βρίσκονται σε αρκετές πόλεις– και οι δεκάδες επαγγελματικές σχολές παρέχουν υψηλής κατάρτισης εκπαίδευση σε επαγγέλματα. Δημιουργείται έτσι ένας κύκλος έρευνας και καινοτομίας με διακριτούς ρόλους και έντονη αλληλεπίδραση. Ολα μαζί καθιερώνουν την Ολλανδία ως πρωτοπόρο χώρα στην οικονομία της γνώσης, με αξιοπρόσεκτη ακαδημαϊκή παραγωγή (δημοσιεύσεις, πατέντες), αλλά και εκατοντάδες καινοτόμες εταιρείες με υψηλής ποιότητας στελέχη». 

Κλειδί για τη λειτουργία του ολλανδικού συστήματος είναι, σύμφωνα με τον κ. Περράκη, η αυτονομία όλων των ΑΕΙ. Οι αποφάσεις για τα πτυχία (δεν υπάρχει αντιστοίχιση τμήματος και πτυχίου: πολλά πτυχία δίνονται συνεργατικά, π.χ. το πτυχίο στις Μοριακές Επιστήμες Ζωής στην Ουτρέχτη είναι συνεργασία των τμημάτων Χημείας και Βιολογίας) αλλά και για τα μεταπτυχιακά είναι θέματα που ξεκινούν από το πανεπιστήμιο, και όχι από το υπουργείο. Ο ρόλος του περιορίζεται στην τυπική έγκριση νέων προγραμμάτων σπουδών. Η αυτονομία φυσικά έρχεται μαζί με την ανάληψη ευθύνης: συνεχιζόμενη αδυναμία προσέλκυσης φοιτητών καταλήγει σε απώλεια εσόδων, και τη συνεπακόλουθη κατάργηση προγραμμάτων σπουδών.

Από την πλευρά της, η κ. Νικολέτα Παϊσίδου, καθηγήτρια της Νομικής ΑΠΘ και πρώην πρόεδρος της Αρχής Διασφάλισης και Πιστοποίησης της Ποιότητας στην Ανώτατη Εκπαίδευση (ΑΔΙΠ), μιλώντας στην «Κ» για το θέμα τόνισε: «Κρίνοντας εκ του αποτελέσματος, φαίνεται ότι το στρατήγημα της ηγεσίας του υπουργείου Παιδείας ήταν η εξαφάνιση των ΤΕΙ. Δεν θα ήταν ορθολογικότερο, διαφανέστερο και αποτελεσματικότερο να είχε τεθεί ως πρόταση και να είχε υλοποιηθεί σε επιστημονική βάση; Θα πρέπει τώρα, μετά τον αγώνα έγκρισης συλλήβδην της κοσμογονικής αυτής αλλαγής, να μετρήσουμε τις συνέπειες, οι οποίες γίνονται αντιληπτές και με την κοινή λογική».

Εκκρεμότητες

Οι υποψήφιοι των φετινών Πανελλαδικών Εξετάσεων για την τριτοβάθμια εκπαίδευση καλούνται να επιλέξουν προγράμματα σπουδών που υπάρχουν μόνον στα χαρτιά, δηλαδή στον πρόσφατο νόμο 4610/19. Σύμφωνα με την πρώην πρόεδρο της ΑΔΙΠ Νικολέτα Παϊσίδου, που μίλησε στην «Κ», υπάρχουν κρίσιμα ζητήματα που πρέπει να επιλυθούν άμεσα. Ενδεικτικά, ερώτημα είναι η ύπαρξη του απαραίτητου προσωπικού. «Ποιο προσωπικό θα διδάξει στα νέα τμήματα από τον Οκτώβριο; Το προσωπικό των ΤΕΙ, που δεν επαρκούσε να καλύψει ούτε τις ανάγκες των προγραμμάτων των ΤΕΙ, τα οποία εξακολουθούν να λειτουργούν μέχρι να αποφοιτήσει και ο τελευταίος; Ας μην αγνοείται ότι στα 430 προγράμματα του μηχανογραφικού θα προστεθούν και τα περίπου 120 υφιστάμενα των ΤΕΙ. Η απλή αριθμητική βγάζει ότι το υφιστάμενο προσωπικό των πανεπιστημίων και ΤΕΙ θα πρέπει να καλύψει τις ανάγκες 550 προγραμμάτων σπουδών».

Ερώτημα επίσης είναι σε ποιες υποδομές (αίθουσες, εργαστήρια, εξοπλισμός, βιβλιοθήκες) και διοικητικό προσωπικό καλούνται τα πανεπιστήμια να λειτουργήσουν άλλα 125 νέα προγράμματα σπουδών από τον προσεχή Οκτώβριο, τη στιγμή που οι υφιστάμενες δεν επαρκούσαν ούτε για αυτά που ήδη λειτουργούσαν.

Οπως τονίζει η κ. Παϊσίδου, «οι τίτλοι των προγραμμάτων σπουδών προδίδουν σωρεία επικαλύψεων επιστημονικών αντικειμένων σε επίπεδο ιδρύματος, ενώ σε επίπεδο χώρας η κατάσταση προσλαμβάνει απογοητευτικές διαστάσεις. Εξάλλου, και μόνον από τους τίτλους προκύπτουν απίθανοι συνδυασμοί άσχετων μεταξύ τους επιστημονικών αντικειμένων, όπως “Πολιτισμού και δημιουργικών μέσων και βιομηχανιών”».

Στο πλαίσιο αυτό εξάλλου ένα από τα πιο κρίσιμα ερωτήματα είναι ποια θα είναι τα ακαδημαϊκά και επαγγελματικά προσόντα αυτών των πτυχιούχων