Όταν το «Οχι» γίνεται «Ναι»

kathimerini.gr

ΤΑΚΗΣ ΘΕΟΔΩΡΟΠΟΥΛΟΣ

Σ​​τη διάρκεια του πρώτου αιώνα πριν από τον Χριστό, στα χρόνια των εμφυλίων που οδήγησαν στο τέλος της ρωμαϊκής δημοκρατίας, οι Αθηναίοι, σε απόλυτη πολιτική παρακμή, έπεφταν μονίμως έξω στις επιλογές τους. Τάχθηκαν με τον Πομπήιο ο οποίος ηττήθηκε από τον Ιούλιο Καίσαρα στα Φάρσαλα. Μετά έστησαν δύο ανδριάντες του Βρούτου και του Κράσσου, των δολοφόνων του Καίσαρα, οι οποίοι ηττήθηκαν στους Φιλίππους από τις δυνάμεις του Οκταβιανού και του Μάρκου Αντωνίου. Παρά ταύτα δεν τιμωρήθηκαν για τις επιλογές τους από τους νικητές. Στη σκιά του Παρθενώνα ήκμαζαν ακόμη οι φιλοσοφικές σχολές και η πόλη διατηρούσε την πνευματική της αίγλη. Υποδέχθηκαν τον Αντώνιο με την πρέπουσα δουλοπρέπεια και τις συνήθεις υπερβολές, ο δε Καίσαρ, μετά τα Φάρσαλα, είπε το ιστορικό: «Αθηναίοι, ώς πότε θα σας σώζουμε χάρη στο κλέος των προγόνων σας;».

Στη διάρκεια του εικοστού αιώνα η Ελλάδα τις κρίσιμες στιγμές βρέθηκε στην πλευρά των νικητών. Εκανε τις σωστές επιλογές. Μία εξ αυτών εορτάζουμε με την επέτειο του «Οχι». Γνωρίζω τις ενστάσεις. Είμαστε η μόνη ευρωπαϊκή χώρα που τιμά την αρχή και όχι το τέλος του πολέμου. Λογικόν. Το τέλος υπήρξε καταστροφικό, εξαιτίας της κομμουνιστικής ανταρσίας και του εμφύλιου πολέμου που ακολούθησε. Ο πατριωτισμός που ξεσήκωσε το «Οχι» διελύθη εις τα εξ ων συνετέθη.

Πώς κατάφερε ο Ιωάννης Μεταξάς, δικτάτορας που είχε εξουδετερώσει και εξορίσει τους πολιτικούς του αντιπάλους, να εμπνεύσει έναν ολόκληρο λαό ο οποίος τον αντιμετώπιζε τουλάχιστον με καχυποψία; Ακόμη και ο Ζαχαριάδης τον υπερασπίστηκε στην αρχή, παρότι ο ηγέτης του, ο Στάλιν, είχε συμμαχήσει τότε με τον Χίτλερ. Ο ενθουσιασμός που προκάλεσε η απόφασή του σίγουρα δεν ήταν πολιτικός. Ηταν ένα ρεύμα που παρέσυρε και τις πολιτικές συγκρούσεις και τις ταξικές διαφορές και τις προσωπικές αντιπαλότητες, αυτό που κάποτε ονομάζαμε «πατριωτισμό», λέξη σχεδόν απαγορευμένη στο σημερινό μας λεξιλόγιο. Πίσω από το «Οχι» κρυβόταν μια κατάφαση, το «Ναι» στην πατρίδα.

Τα ιστορικά «αν» είναι άκυρα, όμως ποιος θα μπορούσε να πει πώς θα ήταν η Ελλάδα εάν ο Μεταξάς δεν είχε ταχθεί στο πλευρό των Βρετανών τον Οκτώβριο του 1940; Και πώς να μην υπολογίσεις το βάρος του «Οχι» στα όσα ακολούθησαν, στο γεγονός ότι η Ελλάδα γλίτωσε από το Σιδηρούν Παραπέτασμα και έπειτα από μία ακόμη δικτατορία έγινε δεκτή στον πανίσχυρο όμιλο της Ευρώπης;

Οπως όλες οι λέξεις έτσι κι αυτή έχει φθαρεί από την πολυχρησία και έχει χάσει τη σημασία της. Και η πραγματική σημασία του «Οχι» είναι το «Ναι» που το ακολουθεί. Αρνείσαι κάτι γιατί επέλεξες κάτι άλλο. Εκτός κι αν είσαι «αγανακτισμένος» ή πονεμένος ή αισθάνεσαι αδικημένος, οπότε λες «Οχι» χωρίς να σε ενδιαφέρει ποια κατάφαση θα πάρει τη θέση της άρνησης. Αυτό συνέβη στην ελληνική κοινωνία τα χρόνια του πανικού. Το «Οχι» προήχθη σε φετίχ, πολιτικό, κοινωνικό και, πολύ φοβούμαι, πολιτισμικό. Είναι ο καταλύτης της κατεστημένης ανομίας και του κυνισμού της πολιτικής εξουσίας.

Αδυνατούμε να βρούμε την κατάφαση, δεν μπορούμε να συμφωνήσουμε τι θέλουμε να κάνουμε με την κοινή μας ζωή και συμπεριφερόμαστε σαν φοβισμένα ενεργούμενα μιας μοίρας που μας υπερβαίνει. Μας λείπει η έμπνευση του πατριωτισμού. Και γι’ αυτό μετατρέψαμε την ανάμνηση του ηρωισμού που καταθέτει το «Οχι» των πατεράδων μας και των παππούδων μας σε κοινό πολιτικό τσαμπουκά.

Έντυπη Έκδοση