Ο πολιτισμός του γκραφίτι

kathimerini.gr
Άρης Αλεξανδρής

Η σύγκρουση του Δήμου Αθηναίων με το υπουργείο Τουρισμού για τα αντισημιτικά γκραφίτι στους τοίχους τής ούτως ή άλλως αγρίως βανδαλισμένης πρωτεύουσας είναι στην πραγματικότητα σύγκρουση αντίθετων πολιτισμών. Κάθε πλευρά εκκινεί από μια εντελώς διαφορετική αφετηρία και το βασικό σημείο αντίθεσης δεν είναι το πολιτικό περιεχόμενο του γκραφίτι, αλλά το ίδιο το γκραφίτι ως πράξη. Τη συμπάθειά του στην αστική αταξία ο δήμαρχος την εξέφρασε από την προεκλογική ακόμη περίοδο. Ο Χάρης Δούκας, παρά τη θεσμική του ιδιότητα, δεν αναγνωρίζει τον παράνομο χαρακτήρα της μπογιάς στα μάρμαρα, ούτε βέβαια το αντιδημοκρατικό στοιχείο που εμπεριέχει η επιβολή της αισθητικής του ενός στον δημόσιο χώρο των πολλών. Οταν ρωτήθηκε σχετικά, συνέδεσε τα γκραφίτι με την τέχνη, χωρίς καν να διακρίνει ανάμεσα στο έργο και στη μουντζούρα. Οχι ότι θα είχε κάποιο νόημα μια τέτοια διάκριση· ακριβώς επειδή ο καθένας έχει διαφορετική άποψη σχετικά με το τι θα έπρεπε να κοσμεί τον δημόσιο χώρο, η αστική αισθητική υπάγεται σε κανόνες, την τήρηση των οποίων αναθέτουμε σε δημοτικές αρχές με εκλογές. Η παρούσα αρχή έχει αποφασίσει ότι το ζήτημα δεν την ενδιαφέρει. Ξέρει ότι εξελέγη μεταξύ άλλων χάρη στην εύνοια όσων οικειοποιούνται την παρηκμασμένη πόλη προς ίδιον πολιτικόν όφελος και πάει με τα νερά τους. Θέλουν να γράφουν στους τοίχους; Η πόλη τούς ανήκει! Η καταστροφή είναι δημιουργία!

Μεθοδολογία και ατζέντα

Βέβαια, η άνευ όρων αποδοχή των φρικαλέων συνθημάτων σε κάθε πιθανή επιφάνεια της πόλης, εκτός από το ιδεολογικό, στηρίζεται και σε ένα καθαρά ωφελιμιστικό δεδομένο: στους αθηναϊκούς τοίχους δεν θα συναντήσει κανείς πολλά δεξιά συνθήματα. Αν οι τοίχοι καλύπτονταν με παρόμοιας αισθητικής, αλλά μη αριστερής πολιτικής έμπνευσης, επιγραφές, το πιθανότερο είναι πως η δημοτική αρχή θα αποκήρυσσε την αντίληψη πως η αστική συνθηματογραφία υπερφαλαγγίζει την αξία της δημόσιας και ιδιωτικής περιουσίας· δεν θα αγαπούσε το γκραφίτι όπως τώρα. Ο ενδοτισμός, επομένως, έναντι της χρήσης του αστικού περιβάλλοντος ως πεδίου προσωπικής έκφρασης δεν απορρέει από τον στρεβλό αλλά γνήσιο ρομαντισμό μιας κουλτούρας ελευθεριότητας. Αντίθετα, εξυπηρετεί συγκεκριμένους πολιτικούς σκοπούς· έχει ατζέντα, η οποία αποβλέπει στην ενίσχυση εκείνων που μετέρχονται το μέσον εις βάρος εκείνων που σέβονται τη νομιμότητα. Σταδιακά, η ανοχή στον βανδαλισμό τον μετατρέπει σε καθεστώς το οποίο διαμορφώνει προπαγανδιστικό κλίμα: ο Αθηναίος που βλέπει τα ίδια και τα ίδια συνθήματα συνεχώς μπροστά του υποθέτει ότι αντιπροσωπεύουν περισσότερους ανθρώπους απ’ όσους πραγματικά αντιπροσωπεύουν· επιπλέον, καταλήγει να θεωρεί τη μεθοδολογία φυσιολογική· βλέπει τον βανδαλισμό, αλλά δεν τον αντιλαμβάνεται ως τέτοιο.

Το μαύρο δώρο του αντισημιτισμού

Ακόμη όμως κι αν παραμερίσουμε την εγγενώς προβληματική φύση των δίχως άδεια και μέτρο γκραφίτι στην πόλη, και εστιάσουμε μόνο στο περιεχόμενό τους, δεν γίνεται να αποφύγουμε την ανάγκη της ποιοτικής διάκρισης. Υπάρχει μεγάλη διαφορά ανάμεσα στα φιλοπαλαιστινιακά συνθήματα και στα συνθήματα που ζητούν θάνατο στους Εβραίους· υπάρχει διαφορά ανάμεσα στα μηνύματα στήριξης ενός λαού και στα μηνύματα μίσους εναντίον ενός άλλου. Το ότι στους τοίχους της πόλης βλέπουμε μονίμως τη χειρότερη εκδοχή πολιτικού μηνύματος δεν είναι τυχαίο. Αυτό είναι όμως το κακό με τα λεκτικά πυροτεχνήματα, γραπτά ή μη: δεν δίνουν στην επίθεση περικείμενο, δεν διαφωτίζουν, μόνο φανατίζουν και διαιωνίζουν την έχθρα αντί να τη διαρρήξουν. Αυτή είναι βέβαια και η Ιστορία του αντισημιτισμού: η προκατάληψη, το τσουβάλιασμα και η ημιμάθεια τον θρέφουν. Κι αν ο Δήμος Αθηναίων αδυνατεί να καταλάβει πως ο αντισημιτισμός (και μάλιστα ο διά παραλείψεως νομιμοποιημένος) ρίχνει λάδι στη φωτιά του πολέμου, ίσως πρέπει να σκεφτεί πέρα από τις ιδεολογικές καθηλώσεις του δημάρχου. Το «κυνήγι» των Ισραηλινών και των μη Ισραηλινών Εβραίων στην Αθήνα μπορεί να μην ερεθίζει τα ανθρωπιστικά αντανακλαστικά της δημοτικής αρχής, αλλά δημιουργεί ένα ζοφερό προηγούμενο. Το επόμενο κύμα ρατσιστικών διώξεων ίσως να μην έχει το άλλοθι ενός πολέμου.

Οι κάπηλοι του ξυλολίου

kathimerini
Τάκης Θεοδωρόπουλος

Εν αρχή ην το ξυλόλιο. Για να είμαι ειλικρινής δεν γνώριζα την ύπαρξη του χημικού αυτού σκευάσματος, ούτε την αξία του που του επέτρεπε να γίνει αντικείμενο λαθρεμπορίου. Το ξυλόλιο που υποτίθεται ότι μετέφερε η εμπορική αμαξοστοιχία ήταν υπεύθυνο για την περίφημη πυρόσφαιρα, η οποία στοίχισε τη ζωή σε τόσα παιδιά. Πώς βρέθηκε εκεί, ποιοι το έβαλαν, από πού ξεκίνησε και ποιος ήταν ο προορισμός του ήταν άγνωστο. Κάποιοι είχαν φροντίσει για τη «συγκάλυψη» των στοιχείων. Η χημική ουσία και η συγκάλυψη που φρόντισε να εξαφανίσει την ύπαρξή της υποτίθεται ότι θα μας βοηθούσαν να αποκωδικοποιήσουμε το μυστήριο της νύχτας εκείνης. Το τραγικό δυστύχημα αναβαθμίστηκε σε «έγκλημα» με ενδεχόμενο δόλο αφού πίσω του κρύβονταν διάφορες σκοτεινές δυνάμεις. Πώς δρούσαν αυτές και ποιοι τις αποτελούσαν δεν είχε τόση σημασία. Ο καθένας μπορούσε να φτιάξει τη δική του θεωρία. Τον βοηθούσαν οι ιστοσελίδες, οι τηλεοράσεις, τα ραδιόφωνα, οι εφημερίδες με την ελάχιστη δύναμή τους και εννοείται όσοι πολιτικοί έκαναν σερφ στον αφρό των ημερών. Οι υποψίες γονιμοποιούν τη φαντασία, σε αντίθεση με τα στοιχεία της πραγματικότητας που την προσγειώνουν. Και οι Αρχές, δύο χρόνια μετά την τραγωδία, είχαν παραμελήσει την αναζήτηση των στοιχείων, με αποτέλεσμα ακόμη και ο ίδιος ο πρωθυπουργός να δηλώσει δημόσια ότι ενδέχεται να υπήρχε το περίφημο παράνομο φορτίο. Τα μεγάλα συλλαλητήρια του περασμένου Φεβρουαρίου πανικόβαλαν την κυβέρνηση. Στην περιρρέουσα ατμόσφαιρα κυριαρχούσε η πεποίθηση ότι στα Τέμπη έγινε ένα έγκλημα. Έμενε να βρεθούν τα κίνητρα και οι ένοχοι.

Εν τω μεταξύ, το ίδιο το δυστύχημα είχε ξεχαστεί. Κανείς δεν αναρωτιόταν τι ήταν αυτό που οδήγησε τους δύο συρμούς να βρεθούν ο ένας απέναντι στον άλλον και να συγκρουσθούν, με αποτέλεσμα να σκοτωθούν τόσοι άνθρωποι. Ίσως γιατί κατά βάθος το ξέραμε, ίσως επειδή κατά βάθος δεν θέλαμε να το παραδεχθούμε. Τηρουμένων όλων των δυνατών αναλογιών επρόκειτο για ένα θανατηφόρο δυστύχημα, σαν αυτά που συμβαίνουν καθημερινά στους δρόμους μας. Ένας συνδυασμός εγκληματικής αμέλειας, ανευθυνότητας, κοινής βλακείας και διαφθοράς ενός κρατικού μηχανισμού που μπορεί να σκοτώσει. Οι αιτίες που οδήγησαν στα Τέμπη δεν διαφέρουν και πολύ από αυτές που πριν από λίγα χρόνια σκότωσαν άγρια τόσους συμπολίτες μας στο Μάτι. Πότε θα παραδεχθούμε ως κοινωνία ότι οφείλουμε να αναλάβουμε τις ευθύνες απέναντι στον εαυτό μας; Να σταματήσουμε να κυνηγάμε ξυλόλια και φαντάσματα που βολεύουν τους κάπηλους του πένθους και του πόνου. Το πόρισμα του ανακριτή κ. Μπακαΐμη, που αποκλείει τις θεωρίες συνωμοσίας, πέρασε σχεδόν απαρατήρητο. Κι από την εποχή εκείνη έχουν μείνει μόνον τα κεράκια μπροστά στον Άγνωστο Στρατιώτη. Τιμούν τη μνήμη των θυμάτων ή μήπως την εκμεταλλεύονται προς όφελος των ζωντανών;

Το ελληνικό καλοκαίρι εκδικείται

kathimerini.gr

Τάκης Θεοδωρόπουλος

Ας μην αυταπατώμεθα. Το «ελληνικό καλοκαίρι», το κάποτε ένδοξο ελληνικό καλοκαίρι, έχει μετατραπεί σε μια γιγάντια ψυχαναγκαστική μηχανή. Ό,τι νεύρο και όση ένταση έχουμε συσσωρεύσει στις πόλεις θεωρούμε υποχρέωσή μας να την αδειάσουμε σε κάποιο κυκλαδίτικο νησί ή σε μια απ’ αυτές τις υπέροχες παραλίες της ηπειρωτικής Ελλάδας. «Φεύγουμε για να ξεσκάσουμε» λίγο. Ψυχαναγκασμός της ξεκούρασης και της διασκέδασης οι οποίες είναι οι υποχρεώσεις μας απέναντι στο «ελληνικό καλοκαίρι». Πόλεις στα νησιά που έχουν χάσει την ομορφιά τους, συνωστισμός στις παραλίες που έχουν πάψει πια να είναι παραλίες. Παρατηρήστε ότι ακόμη και στις πιο πολυσύχναστες παραλίες ελάχιστοι είναι αυτοί που κολυμπούν. Και εννοώ κολυμπούν, όχι κάνουν «μπάνιο» ή βουτάνε για να δροσιστούν. Η πλειονότητα επιπλέει σαν τις σημαδούρες και οι παρέες συνεχίζουν στο νερό την κουβέντα που άρχισε στην αμμουδιά και θα τελειώσει το βράδυ στην ταβέρνα. Τρέντι κουζίνα, «πειραγμένη» ελληνική. Η σοβαρή ελληνική κουζίνα είναι εξίσου δυσεύρετη με την ήσυχη παραλία. Για να βρεις μια μερίδα γεμιστά ή μουσακά της προκοπής πρέπει να κάνεις έρευνα αγοράς. Στη διάρκεια της ημέρας σε βασανίζουν τα 4Χ4, οι απαίσιες «γουρούνες», οι σέρφερ, οι τσιρίδες των γόνων που παιδιά είναι τι να κάνουμε, και τα ντούπου-ντούπου από τα μπιτσόμπαρα. Το βράδυ οι απόφοιτοι των σχολών σεφ και οι θεατές των τηλεπαιχνιδιών μαγειρικής. Αφθονο αλκοόλ και τομάτα στη χωριάτικη που μόνον γεύση τομάτας δεν έχει.

Θα μπορούσα να πω κι άλλα, όμως διακόπτω εδώ για να βγάλω το συμπέρασμά μου: όλο αυτό το πράγμα υποτίθεται ότι ονομάζεται διασκέδαση, ή εν πάση περιπτώσει είσαι υποχρεωμένος να το εκλάβεις ως διασκέδαση κι αν τολμήσεις να μην το θεωρήσεις διασκέδαση, τότε κατάπιε την κατάθλιψή σου και αποφάσισε να επισκεφθείς γιατρό. Κι ύστερα έρχεται ο καύσωνας που δεν αντέχεται με τίποτε και μετά τον καύσωνα τα μελτέμια και με τα μελτέμια οι πυρκαγιές που θα κάψουν τη μισή Ελλάδα. Η άλλη μισή είχε καεί πέρυσι και ό,τι απομείνει θα καεί του χρόνου. Πόσα μισά κάνουν ένα ολόκληρο; Φέτος στις ατραξιόν προστέθηκαν και οι παλαιστινιακές σημαίες που τις κραδαίνουν στα λιμάνια όσοι μυρίσουν αίμα Ισραηλινού τουρίστα. Για του χρόνου βλέπουμε.

Ναι, γκρινιάζω σαν τους γέροντες στο Μάπετ Σόου. Μπορεί. Και παρά τις προσπάθειες που καταβάλλουμε, η Ελλάδα κρατάει μια ομορφιά, αυτήν που είδε ο Λακαριέρ όταν έγραψε το «Ελληνικό καλοκαίρι», ο Μισέλ Ντεόν στις «Ελληνικές σελίδες» του, ακόμη και ο Χένρι Μίλερ στον «Κολοσσό του Μαρουσιού». Αυτήν που πρόλαβε η γενιά μου, υποθέτω και η αμέσως επόμενη. Τότε που ψάχναμε «ενοικιαζόμενα» με τις υποτυπώδεις υποδομές και δεν αισθανόμασταν υποχρεωμένοι να διασκεδάσουμε. Απλώς ζούσαμε τους τόπους που μας υποδέχονταν χωρίς πολλές απαιτήσεις. Όπως ο Σεφέρης που φεύγοντας από τον Πόρο σημείωσε στο ημερολόγιό του ότι τέτοια γαλήνη δεν πρόκειται να ξαναβρεί στη ζωή του – το αναφέρω από μνήμης. Τόποι γαλήνης υπάρχουν και πρέπει να τους συντηρήσουμε ως κόρην οφθαλμού. Αυτός είναι ο πραγματικός πατριωτισμός. Το ελληνικό τοπίο είναι φτιαγμένο για μικρά μεγέθη. Τα μεγαθήρια που φυτρώνουν πάνω στα βράχια του Αιγαίου σαν διαστημικοί σταθμοί βιάζουν το τοπίο. Μας ενοχλεί ο υπερτουρισμός; Μα δεν φταίει ο υπερτουρισμός. Εμείς φταίμε που φτιάξαμε τεράστιες μονάδες για να υπηρετήσουμε τη βαριά βιομηχανία της χώρας. Και τώρα εισπράττουμε τις συνέπειες. Χρειαζόμαστε μεγαλύτερους δρόμους για να αντέξουν την κίνηση και μονάδες αφαλάτωσης γιατί μας λείπει το νερό. Το σκάνδαλο του ΟΠΕΚΕΠΕ δείχνει πώς βλέπουμε την ανάπτυξη. Πόσα ξενοδοχεία χτίστηκαν από τα ψεύτικα βοσκοτόπια; Ποιος πολιτικός μπορεί να σχεδιάσει έναν διαφορετικό τύπο ανάπτυξης και με ποια κοινωνία; Φτιάξαμε μεγάλες ξενοδοχειακές μονάδες, ένα σχολείο της προκοπής όμως δεν φτιάξαμε.

Μας έχει κουράσει ο εαυτός μας. Κι αυτό το δικαιολογούμε στην καθημερινότητα της πόλης, όμως το μεταφέρουμε μέσα μας και στις στιγμές οι οποίες υπάρχουν, υποτίθεται, για να αποφορτισθούμε από την κούρασή μας. Στο περίφημο ελληνικό καλοκαίρι. Αυτό που μοιάζει περισσότερο με φαντασίωση παρά με πραγματικότητα. Αυτό που κρύβει την ομορφιά του κάτω από τα έργα μας. «Η ομορφιά θα σώσει τον κόσμο», έλεγε ο Ντοστογιέφσκι. Εμάς ποια ομορφιά θα μας σώσει; Εχουμε μάτια για να δούμε όση ομορφιά έχει σωθεί γύρω μας; Ή μήπως δεν μπορούμε να την δούμε επειδή μας τυφλώνει το αίσθημα του ψυχαναγκασμού, η υποχρέωση πως πρέπει ούτως ή άλλως να διασκεδάσουμε, έχοντας χάσει και τους τρόπους της διασκέδασης. Και μη μου πείτε ότι γκρινιάζω διότι, δυστυχώς, δεν είμαι ο μόνος. Όλοι γκρινιάζουμε. Όλοι είμαστε θυμωμένοι με κάποιον, είτε με τον διπλανό μας, είτε με τον εαυτό μας, είτε με τον σύντροφό μας. Έτοιμοι για καβγά. Η ελληνική κοινωνία είναι κουρασμένη επειδή περνάει δύσκολα. Οι περισσότεροι δεν βγάζουν τον μήνα. Και το πρώτο που τους έρχεται στο μυαλό όταν σκέφτονται το ελληνικό καλοκαίρι είναι η ακρίβεια. Η διασκέδαση γίνεται καταναγκασμός. Είναι σαν να μας εκδικείται το ελληνικό καλοκαίρι επειδή το κακοποιήσαμε.

Αυτό δεν είναι σκάνδαλο. Είναι τραγωδία

Θανάσης Μαυρίδης

Αυτό που συνέβη με την επίσημη σελίδα της Ελληνικής Πρεσβείας στο Λουξεμβούργο ξεπερνάει κι αυτή ακόμη την έννοια του σκανδάλου. Όσοι δεν το γνωρίζετε, η σελίδα διαφήμισε τις εκδηλώσεις που έλαβαν χώρα την Κυριακή στη χώρα μας από ακροαριστερές οργανώσεις εναντίον του κράτους του Ισραήλ. Όχι, δεν είναι σκάνδαλο. Είναι μια τραγωδία, μια ακόμη απόδειξη ότι το κράτος αυτό είναι ένας διαλυμένος οργανισμός. Χωρίς διαδικασίες, χωρίς δικλείδες ασφαλείας. Μιλάμε για την επίσημη σελίδα της ελληνικής πρεσβείας. Για υπαλλήλους του υπουργείου Εξωτερικών που πληρώνονται για να εκπροσωπούν τη χώρα στο εξωτερικό.

Μία δουλειά είχαν αυτοί οι άνθρωποι στο Λουξεμβούργο. Στο Λουξεμβούργο, όχι σε κάποια δύσκολη πρωτεύουσα. Ούτε στην Ουάσιγκτον, ούτε στη Μόσχα. Στο Λουξεμβούργο! Κι εκεί και τα κατάφεραν και τα έκαναν μπάχαλο. Να μας συγχωρούν, αλλά ανησυχούμε. Δεν υπάρχει κάποιος να μας διαβεβαιώσει ότι αυτά που συνέβησαν εκεί δεν θα επαναληφθούν κι αλλού. Ως προς την επιπολαιότητα ο λόγος. Αν οι υπάλληλοι σε ένα από τα πλέον νευραλγικά υπουργεία της χώρας λειτουργούν με αυτόν τον τρόπο, τι απαιτήσεις να έχουμε από τις άλλες υπηρεσίες;

Δεν μπορεί να ήταν τόσο ανόητος αυτός που έκανε τις αναρτήσεις και να μη γνώριζε ότι αυτή δεν είναι η επίσημη θέση της ελληνικής κυβέρνησης. Λίγο ακόμη ήθελε ο κύριος ή η κυρία για να ενημερώσει το κοινό στο Λουξεμβούργο για το… κοινωνικό έργο του Ρουβίκωνα. Δεν μπορεί ο επικεφαλής πρέσβης να μην ελέγχει τους υφισταμένους του. Εκτός κι αν έκανε ο ίδιος την ανάρτηση!

Να σκεφτούμε απλά ότι οι άνθρωποι αυτοί μπορεί αύριο να εκπροσωπήσουν τη χώρα σε μια κρίσιμη διάσκεψη. Να χειριστούν υποθέσεις ιδιαίτερα ευαίσθητες. Τι θα κάνουν; Θα τις χειριστούν με τον ίδιο αφελή τρόπο;

Η χώρα είναι στα πρόθυρα της διάλυσης και αυτό δεν είναι απόρροια της χρεοκοπίας. Η χρεοκοπία προέκυψε εξ αυτού του γεγονότος. Και η διαλυτική αυτή κατάσταση εξακολουθεί και υφίσταται, απειλώντας την ίδια την υπόσταση της χώρας. Επειδή ένας υπάλληλος έκανε μία ανοησία; Όχι! Επειδή ο οποιοσδήποτε μπορεί να κάνει ό,τι του κατεβαίνει. Ακόμη και να στηρίζει τη δράση περίεργων ΜΚΟ που εξυπηρετούν ύποπτα παιχνίδια στην περιοχή και σε βάρος των ελληνικών συμφερόντων. Αν κάποιος είναι υπάλληλος του υπουργείου Εξωτερικών ή των δυνάμεων ασφαλείας της χώρας και δεν μπορεί να κατανοήσει αυτά που λέμε και να δρα αναλόγως, τότε κάτι λάθος υπάρχει συνολικά στο οικοδόμημα.

Φίλος μου περιέγραφε κωμικοτραγικές καταστάσεις σε άλλες πρεσβείες και μάλιστα σε πρωτεύουσες που έχουν ιδιαίτερη σημασία για τα εθνικά μας συμφέροντα. Δεν τον πίστεψα, θεώρησα ότι οι αναφορές του ήταν υπερβολικές. Από χτες αρχίζω να πιστεύω ότι και λίγα μου είπε. Κι ότι τελικά η άγνοια είναι θείο δώρο, επειδή η αλήθεια μας κάνει να έχουμε ανήσυχο ύπνο.

Η στρατηγική του λιμού

kathimerini.gr

*Χαρίδημος Τσούκας

«Όλοι πιστεύουν στις φρικαλεότητες του εχθρού και δεν πιστεύουν σε εκείνες της δικής τους πλευράς, χωρίς ποτέ να μπουν στον κόπο να εξετάσουν τα στοιχεία».

Τζορτζ Οργουελ

Η μαζική κτηνωδία, για να διαπραχθεί επιτυχώς, απαιτεί τρία στοιχεία: τυφλό μίσος για τον δαιμονοποιημένο εχθρό, κατάλληλα τεχνικά μέσα και παραπλανητική ρητορική. Όλα είναι σημαντικά. Το πρώτο παρέχει το κίνητρο, το δεύτερο τα μέσα, το τρίτο την κατασκευασμένη νομιμοποίηση και αποδοχή. Τα παραδείγματα είναι πολλά.

Στις 22 Ιανουαρίου 1942, δεκαπέντε αξιωματούχοι της ναζιστικής γραφειοκρατίας συσκέφθηκαν σε μια βίλα στη λίμνη Βάνσι, λίγο έξω από το Βερολίνο. Πρακτικά κρατούσε ο μετέπειτα διαβόητος Αντολφ Αϊχμαν, διευθυντής του Τμήματος Εβραϊκών Υποθέσεων του υπουργείου Εσωτερικών (εκτελέστηκε στο Ισραήλ έπειτα από δίκη, το 1962). Στη σύσκεψη αυτή αποφασίστηκε επισήμως η μεθόδευση του Ολοκαυτώματος.

Αν και η γενοκτονία των Εβραίων ήδη προχωρούσε στην ανατολική Ευρώπη, η σύσκεψη του Βάνσι αποφάσισε την οργάνωσή της σε μαζική κλίμακα. Τα πρακτικά δεν αναφέρουν λέξη για την εξόντωση των Εβραίων. Χρησιμοποιήθηκαν ευφημισμοί, όπως «εκκένωση» και «τελική λύση». Όλοι, όμως, γνώριζαν περί τίνος επρόκειτο.

Αν και το Ολοκαύτωμα διατηρεί τη μοναδικότητά του, το περίγραμμα της μαζικής εξόντωσης το συναντούμε κι αλλού: στη Σρεμπρένιτσα το 1995, στην τρομοκρατική επίθεση της Χαμάς στο Ισραήλ στις 7/10/2023 και στη γενοκτονία που διαπράττει ο ισραηλινός στρατός στη Γάζα σήμερα. Εν ολίγοις: ο εχθρός είναι μισητός, τα μέσα ποικίλλουν ανάλογα με τις περιστάσεις και τις δυνατότητες, ο δράστης αρνείται ή υποβαθμίζει και σχετικοποιεί τις φρικαλεότητες. Σε περιπτώσεις που περιστατικά κτηνωδίας εντάσσονται σε διαδραστική αλληλουχία βίας (Σέρβοι – Βόσνιοι μουσουλμάνοι, Ισραηλινοί – Παλαιστίνιοι), οι ρόλοι θύτη – θύματος, με αυξομειούμενη ένταση, εναλλάσσονται – τελικά, αμφότεροι γίνονται εκδοχές του ίδιου φρικώδους ρόλου. Πόσο ποιοτικά διαφορετική είναι η κτηνωδία του Ισραήλ σήμερα από την κτηνωδία της Χαμάς στις 7/10/2023;

Η γενοκτονία στη Γάζα δεν θα μπορούσε να διαπραχθεί χωρίς τη δαιμονοποίηση των Παλαιστινίων μετά την 7/10/2023 [π.χ. «ανθρώπινα κτήνη» (Γκάλαντ, πρώην υπουργός Άμυνας), «όλοι οι κάτοικοι της Γάζας είναι υπεύθυνοι» (πρόεδρος Χέρτσογκ), κ.λπ.]. Η πεποίθηση ότι «δεν υπάρχουν αθώοι στη Γάζα» είναι διάχυτη στο Ισραήλ, ιδιαίτερα στον στρατό και στους λήπτες αποφάσεων. Η διάθεση για εκδίκηση είναι αχαλίνωτη, τροφοδοτούμενη και από την ενοχή του στρατού για τη μη αποτροπή της επίθεσης της Χαμάς.

Ο λιμός που έχει επιβάλει το Ισραήλ στη Γάζα είναι το κυριότερο μέσον της γενοκτονίας σήμερα. Τον έχουν καταγγείλει ο ΟΗΕ, όλοι οι μείζονες ανθρωπιστικοί, επισιτιστικοί και υγειονομικοί οργανισμοί, ισραηλινές οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ακόμη και φιλοϊσραηλινές κυβερνήσεις. Οι εικόνες ισοπεδωμένων πόλεων, σκελετωμένων παιδιών και κάτισχνων, τρομαγμένων ανθρώπων να εκλιπαρούν φαγητό, θα (πρέπει να) τύπτουν για πολλά χρόνια τους Ισραηλινούς και όσους άκριτα υποστηρίζουν την ακροδεξιά κυβέρνηση Νετανιάχου. Η φρίκη είναι απερίγραπτη.

Με τον λιμό, το Ισραήλ δεν στοχεύει τόσο στη μαζική θανάτωση όσο στη σαδιστική κυριαρχία επί των Παλαιστινίων της Γάζας και στη διάλυση του κοινωνικού ιστού. Μια κοινωνία που λιμοκτονεί, αποσυντίθεται.

Με τον λιμό, το Ισραήλ δεν στοχεύει τόσο στη μαζική θανάτωση όσο στη σαδιστική κυριαρχία επί των Παλαιστινίων της Γάζας και στη διάλυση του κοινωνικού ιστού. Μια κοινωνία που λιμοκτονεί, αποσυντίθεται.

Τη γενοκτονική χρήση του λιμού ανέλυσε ο Ραφαήλ Λέμκιν, Εβραιοπολωνός δικηγόρος, επινοητής του όρου «γενοκτονία», ο οποίος έχασε μεγάλο μέρος της οικογένειάς του στο Ολοκαύτωμα. Έχοντας μελετήσει τη γενοκτονία των Αρμενίων από τους Οθωμανούς, ο λιμός, για τον Λέμκιν, είναι το πιο κτηνώδες στάδιο της γενοκτονίας.

Η πείνα, θέτοντας τα μέλη μιας ομάδας σε ζωώδη ανταγωνισμό για επιβίωση, συνθλίβει την κοινωνικότητα – διαλύει αρχέγονους δεσμούς αγάπης, φιλίας και εμπιστοσύνης μεταξύ συγγενών, φίλων και συμπατριωτών.

Ο λιμός είναι εξόχως αποτελεσματική στρατηγική προκειμένου να καταστραφεί η κοινωνική ταυτότητα και η ικανότητα μιας εθνικής συλλογικότητας να λειτουργεί με συνοχή. Σε παραλλαγές, συνέβη στη ναζιστική κατοχή σε ευρωπαϊκές χώρες και στον λιμό της Ουκρανίας από τους Σοβιετικούς (1932-33). Συμβαίνει στη Γάζα σήμερα.

Το σημαντικό δεν είναι τόσο οι θάνατοι που επιφέρει ο λιμός, όσο η κατάρρευση των κοινωνικών δεσμών. Για τον Λέμκιν, η γενοκτονία δεν είναι απαραίτητα πράξη μαζικής δολοφονίας. Μπορεί να επιτευχθεί και χωρίς να χρειαστεί να πεθάνει ούτε ένας άνθρωπος, αρκεί να καταστραφούν οι συνθήκες διαμόρφωσης και αναπαραγωγής της ταυτότητας μιας συλλογικής οντότητας.

Η ισραηλινή κυβέρνηση υποκριτικά αρνείται ότι ευθύνεται για τη λιμοκτονία, παραπληροφορώντας ξεδιάντροπα τη διεθνή κοινή γνώμη. Ευθύνεται η Χαμάς, λέει, η οποία κλέβει την ανθρωπιστική βοήθεια.

Ωστόσο, έρευνα της USAID 156 περιστατικών φερόμενης κλοπής ή απώλειας ανθρωπιστικής βοήθειας από αμερικανικούς οργανισμούς, δεν βρήκε στοιχεία που ενοχοποιούν σοβαρά τη Χαμάς (Haaretz, 25/7/2025). Αντιθέτως, στα 44 από τα 156 περιστατικά οι απώλειες οφείλονταν, άμεσα ή έμμεσα, σε ισραηλινή στρατιωτική δράση.

Με τη λιμοκτονία, η ακροδεξιά κυβέρνηση του Ισραήλ υλοποιεί μεθοδικά τον διακηρυγμένο στόχο της εθνοκάθαρσης – μια Γάζα χωρίς Παλαιστινίους. Σαν τους ναζί στο Βάνσι, η γλώσσα είναι ευφημιστική – μιλάνε για «εκκένωση» και «εθελοντική μετανάστευση». Δεδομένου ότι η «εκκένωση» απαιτεί σχεδιασμό, ο επικεφαλής της Μοσάντ Ντέιβιντ Μπάρνεα έχει αναλάβει τον ρόλο του Αϊχμαν – το απαιτούμενο project management. Μικρή λεπτομέρεια: ο κ. Μπάρνεα είναι εγγονός Εβραίων που δραπέτευσαν από τη Γερμανία για να αποφύγουν τη ναζιστική εθνοκάθαρση!

*Ο κ. Χαρίδημος Κ. Τσούκας (www.htsoukas.com) είναι καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Κύπρου και ερευνητής καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Warwick.

Η κοινοτοπία της διαφθοράς

kathimerini.gr
Τάκης Θεοδωρόπουλος

Ας είμαστε ειλικρινείς. Πόσοι από εμάς πέσαμε από τα σύννεφα με το σκάνδαλο του ΟΠΕΚΕΠΕ; Ακόμη και όσοι δεν γνωρίζαμε την ύπαρξή του, όπως εγώ, δεν είπαμε «για δες, βρε παιδί μου, τι γίνεται στον κόσμο». Προστέθηκε κι αυτό στην κοινοτοπία της διαφθοράς η οποία έχει δημιουργήσει κάποιου είδους κοινωνική ανοσία. Δεν μας κάνουν εντύπωση τα εκατομμύρια ούτε το εύρος των ειδικών που εμπλέκονται στην επιχείρηση. Ειδικότητες που εκπροσωπούν όλη τη διαστρωμάτωση της ελληνικής κοινωνίας. Από κτηνοτρόφους ώς δημοσίους υπαλλήλους και πολιτικούς. Ποιος είναι ο βαθμός της ευθύνης τους αφορά την ποινική δικαιοσύνη, εισαγγελείς, δικηγόρους, τους νόμους και τις παραγράφους τους. Εμάς τους υπόλοιπους μας ενδιαφέρει το αποτύπωμα που αφήνει στην κοινή μας ζωή. Κι αν δεν ήταν ο ΟΠΕΚΕΠΕ θα ήταν κάτι άλλο. Το επόμενο. Μην ανησυχείτε. Δεν θα μας λείψει. Και μη μου πείτε ότι πολλοί απ’ αυτούς που δεν αξιοποίησαν τα ευεργετήματα που τώρα τα λέμε σκάνδαλα έχουν μετανιώσει που δεν τα κατάφεραν. Όχι, δεν είναι όλοι διεφθαρμένοι, παρά την περί του αντιθέτου άποψη του πρώην πρωθυπουργού Γεωργίου των Παπανδρέου, ο οποίος είχε ανακοινώσει ανερυθρίαστα στους Ευρωπαίους εταίρους πως έχει να κάνει με έναν διεφθαρμένο λαό. Χωρίς βέβαια να του περάσει απ’ το μυαλό, όσο διαθέτει, ότι τον ίδιο τον είχε εκλέξει αυτός ο λαός που τον θεωρούσε διεφθαρμένο.

Η κοινοτοπία της διαφθοράς δεν μας εμποδίζει βέβαια κάθε φορά που την αποκαλύπτουμε να ανακαλύπτουμε την Αμερική. Πώς αλλιώς θα δείξουμε ότι εμείς δεν είδαμε τίποτε από τη σκηνή του φόνου; Η αθωότητα σε λυτρώνει από ένα σωρό μπελάδες. Κατ’ αρχάς, για να συνεννοηθούμε, ας δούμε τι σημαίνει διαφθορά. Προέρχεται από το ρήμα διαφθείρω που σημαίνει καταστρέφω. Η διαφθορά είναι μια μορφή καταστροφής. Καταστροφής οικονομικής ενίοτε, όχι όμως πάντα, κυρίως όμως καταστροφής του συνεκτικού υλικού κάθε κοινωνίας. Κι αυτό είναι η εμπιστοσύνη. Η εμπιστοσύνη στους θεσμούς που την οργανώνουν αλλά και η απλή εμπιστοσύνη στις καθημερινές μας σχέσεις και συναλλαγές. Η κοινοτοπία της διαφθοράς, η αποδοχή της ως ένα φυσικό φαινόμενο ανάμεσα στα άλλα, υπονομεύει πριν απ’ όλα την κοινωνική συνοχή. Κι αυτό είναι πιο επικίνδυνο και πολύ περισσότερο βλαβερό από τα εκατομμύρια που περιφέρονται από χέρι σε χέρι.

Ερώτηση κρίσεως: Είναι η διαφθορά συνυφασμένη με τη δημοκρατία; Από αρχαιοτάτων χρόνων που λέμε. Ο Φειδίας δικάστηκε για τον χρυσό που χρησιμοποιήθηκε στο άγαλμα της Αθηνάς. Αθωώθηκε μεν πλην όμως το γεγονός ότι δικάσθηκε σημαίνει ότι η διαφθορά ήταν υπαρκτό φαινόμενο. Καταγγέλλουμε μετά βδελυγμίας το «πελατειακό σύστημα» στο οποίο στηρίζεται η διαφθορά. Κοινώς τις ιδιαίτερες σχέσεις που συνδέουν τους ψηφοφόρους με τους εκπροσώπους τους. Τα «κονέ» που λέμε. Ερώτηση κρίσεως νούμερο δύο: μπορεί να λειτουργήσει η δημοκρατία, άμεση ή αντιπροσωπευτική, χωρίς το λεγόμενο «πελατειακό» σύστημα; Όποιος ισχυρίζεται πως θα το καταργήσει απλώς υπεκφεύγει. Από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου, όποτε σκάει κάποιο σκάνδαλο το «πελατειακό σύστημα» πρόκειται να καταργηθεί οσονούπω ως βασική αιτία της διαφθοράς. Μην ανησυχείτε. Θα συνεχίσει να καταργείται από μεταρρυθμιστές πολιτικούς και σοφούς επιστήμονες τους οποίους έχει θρέψει το «πελατειακό σύστημα». Και βέβαια με τη συνενοχή των πελατών τους – μια από τις προσφορές στον πολιτισμό της αρχαίας Ρώμης. Ως γνωστόν, για να εκλεγείς ύπατος έπρεπε να ξοδέψεις ό,τι είχες και δεν είχες. Και μετά τη θητεία σου σού έδιναν να διοικήσεις μια επαρχία για να ανακτήσεις την περιουσία που είχες χάσει.

Και για να μην παρεξηγηθώ και οι καλοθελητές με κατηγορήσουν ότι στρέφομαι κατά της δημοκρατίας, ας πω ότι η διαφθορά και το πελατειακό σύστημα ανθούν στα ολοκληρωτικά καθεστώτα. Από τη Σοβιετική Ενωση ώς τη δική μας χούντα που φρόντισε να φτιάξει το δικό της πελατειακό σύστημα το οποίο το κληροδότησε στη δημοκρατία μας. Η διαφθορά είναι συνυφασμένη με την ύπαρξη της ανθρώπινης κοινωνίας. Το να λες ότι θα την καταργήσεις είναι σαν να λες ότι θα καταργήσεις το έγκλημα. Η «Καλλίπολη», η ιδανική πλατωνική πολιτεία δεν είναι του κόσμου τούτου, σε αντίθεση με τον κόσμο που περιγράφει ο Θουκυδίδης ή ο Αριστοφάνης.

Και για να μην παρεξηγηθώ και πάλι, όταν μιλάω για την «κοινοτοπία της διαφθοράς» δεν θέλω να υποβαθμίσω το βάρος του σκανδάλου του ΟΠΕΚΕΠΕ. Απλώς καλόν θα ήτο να μην έχουμε ψευδαισθήσεις και κυρίως να μην του δίνουν όσοι του δίνουν περισσότερο πολιτικό βάρος απ’ αυτό που μπορεί να σηκώσει. Όλ’ αυτά δεν σημαίνουν επίσης ότι οι κοινωνίες, για να επιβιώσουν, δεν οφείλουν να παράγουν αντισώματα και να αντιμετωπίζουν τη διαφθορά ως νόσο. Και η γρίπη είναι κοινότοπο νόσημα, όμως είναι νόσημα.

Σας εύχομαι καλό καύσωνα και περιμένω να τα ξαναπούμε εκεί γύρω στον Δεκαπενταύγουστο.

6+5 Μαθήματα Διοίκησης

kathimerini.gr

* Ανδρέας Γ. Δρυμιώτης

Τα έξι μαθήματα έχουν τη δική τους πλάκα, αλλά κρύβουν μεγάλες αλήθειες και τα έγραψα το μακρινό 2015. Βρίσκω, όμως, ότι είναι ακόμη επίκαιρα. Τα υπόλοιπα πέντε μαθήματα προέρχονται από τον Jensen Huang, CEO και ιδρυτή της Nvidia, μιας εξαιρετικά επιτυχημένης εταιρείας τεχνολογίας. Έτσι για την ιστορία, αν κάποιος είχε επενδύσει στην Nvidia, στις 2 Ιανουαρίου 2000, 10.000 δολάρια, θα είχε σήμερα 13,3 εκατ. δολάρια. Έτσι γίνονται οι εκατομμυριούχοι! Πριν από λίγες ημέρες η κεφαλαιοποίηση της Nvidia ξεπέρασε τα 4 τρισ. δολάρια. Κατά συνέπεια, οι συμβουλές του Jensen Huang έχουν ιδιαίτερη σημασία!

Μάθημα 1ο:

Ένας άνδρας μπαίνει στο μπάνιο μόλις η γυναίκα του έχει κάνει ντους και το κουδούνι της πόρτας χτυπά. Η γυναίκα του ρίχνει μια πετσέτα επάνω της και τρέχει στην πόρτα. Όταν ανοίγει την πόρτα βλέπει τον Γιώργο, τον γείτονα. Πριν ανοίξει το στόμα της, ο Γιώργος της λέει. «Σου δίνω 1.000 ευρώ να βγάλεις την πετσέτα και να με αφήσεις να σου χαϊδέψω τα στήθη σου». Μετά από λίγη σκέψη η γυναίκα βγάζει την πετσέτα και στέκεται γυμνή μπροστά στον Γιώργο. Αυτός την κοιτάζει για λίγο, τη χαϊδεύει, της δίνει τα 1.000 ευρώ και φεύγει. Η γυναίκα βάζει πάλι την πετσέτα και γυρνά πίσω στο μπάνιο. Ο άνδρας της τη ρωτά. «Ποιος ήταν;». «Ήταν ο Γιώργος ο γείτονας», απαντά αυτή. «Ωραία, λέει ο άνδρας, μήπως είπε τίποτα για τα 1.000 ευρώ που μου χρωστά;».

Ηθικό δίδαγμα: Εάν μοιράζεσαι έγκαιρα κρίσιμες πληροφορίες με τους συνεταίρους σου μπορεί να προλάβεις δυσάρεστες εκπλήξεις.

Μάθημα 2ο:

Ένας ιερέας μετέφερε με το αυτοκίνητό του μια νέα καλόγρια. Αυτή σταύρωσε τα πόδια της και φάνηκαν οι καλλίγραμμοι μηροί της. Ο ιερέας έχασε για λίγο τον έλεγχο του αυτοκινήτου και όταν συνήλθε έβαλε το χέρι του πάνω στο γόνατό της. Η καλόγρια είπε, «πάτερ, θυμήσου τον ψαλμό 129»! Ο ιερέας τράβηξε το χέρι του, αλλά σε λίγο ξαναέπιασε το γόνατο της καλόγριας. Η καλόγρια είπε πάλι, «πάτερ, θυμήσου τον ψαλμό 129»! Ο ιερέας απάντησε: «Συγγνώμη αδελφή, αλλά η σάρκα είναι αδύναμη». Όταν έφτασαν στο μοναστήρι των γυναικών, η καλόγρια αναστέναξε βαθιά και έφυγε. Μόλις έφτασε στην εκκλησία ο ιερέας έτρεξε να βρει τον ψαλμό 129. Ο ψαλμός έλεγε: «Να στοχεύετε πιο ψηλά, εκεί θα βρείτε την αγαλλίαση».

Ηθικό δίδαγμα: Εάν δεν είσαι καλά πληροφορημένος για την εργασία σου, μπορεί να χάσεις καλές ευκαιρίες.

Μάθημα 3ο:

Ένας υπεύθυνος πωλήσεων, ένας υπάλληλος Διοίκησης και ο διευθυντής τους πήγαιναν να γευματίσουν όταν βρήκαν ένα παλαιό λυχνάρι. Το έτριψαν και βγήκε από μέσα ένα Τζίνι. Το Τζίνι είπε: «Θα ικανοποιήσω μια ευχή από τον καθένα σας». «Εγώ πρώτος, εγώ πρώτος!», λέει ο υπάλληλος Διοίκησης. «Θέλω να είμαι στις Μπαχάμες, να οδηγώ ένα ταχύπλοο και να μη νοιάζομαι για τίποτα στον κόσμο». Παφ. Και έγινε. Εγώ μετά, εγώ μετά! Λέει ο υπεύθυνος πωλήσεων. «Θέλω να είμαι στη Χαβάη, χαλαρώνοντας στην παραλία με την προσωπική μου μασέζ και απολαμβάνοντας την αγάπη στη ζωή μου». Παφ. Και έγινε. «ΟΚ, η σειρά σου τώρα», λέει το Τζίνι στον διευθυντή. Ο διευθυντής είπε: «Θέλω αυτούς τους δύο πίσω στο γραφείο μετά το γεύμα».

Ηθικό δίδαγμα: Πάντα αφήνουμε το αφεντικό να έχει τον πρώτο λόγο.

Μάθημα 4ο:

Ένας αετός καθόταν πάνω σε ένα δένδρο χωρίς να κάνει τίποτα. Ένα μικρό κουνέλι βλέπει τον αετό και τον ρωτά: «Μπορώ να κάθομαι σαν και εσένα και να μην κάνω τίποτα;». Ο αετός απάντησε: «Βέβαια, γιατί όχι»! Το κουνέλι λοιπόν κάθισε κάτω στο έδαφος και αναπαυόταν. Ξαφνικά εμφανίζεται μια αλεπού, ορμά και τρώει το κουνέλι.

Ηθικό δίδαγμα: Για να μπορείς να κάθεσαι και να μην κάνεις τίποτα, πρέπει να βρίσκεσαι σε πολύ υψηλή θέση.

Μάθημα 5ο:

Μια γαλοπούλα συνομιλούσε με έναν ταύρο. «Θα ήθελα να μπορούσα να ανεβώ στην κορυφή αυτού του δένδρου», είπε η γαλοπούλα, «αλλά δεν έχω δυνάμεις». «Γιατί δεν δοκιμάζεις λίγο από τα περιττώματά μου;», απάντησε ο ταύρος. «Είναι πολύ θρεπτικά». Η γαλοπούλα τσίμπησε από έναν σωρό κοπριάς και διαπίστωσε ότι της έδωσε αρκετή δύναμη για να φτάσει το κατώτερο κλαδί του δένδρου. Την άλλη ημέρα, αφού έφαγε περισσότερη κοπριά, έφτασε στο δεύτερο κλαδί. Τελικά μετά από τέσσερις νύχτες η γαλοπούλα με περηφάνια σκαρφάλωσε στην κορυφή του δένδρου. Όμως, γρήγορα έγινε αντιληπτή από έναν κτηματία, που την πυροβόλησε και την έριξε κάτω από το δένδρο.

Ηθικό δίδαγμα: Με σκατά εφόδια μπορεί να ανέβεις ψηλά, αλλά για πολύ λίγο!

Μάθημα 6ο:

Ένα μικρό πουλί πετούσε νότια για να αποφύγει τον χειμώνα. Έκανε πολύ κρύο, το πουλάκι πάγωσε και έπεσε στο έδαφος σε έναν μεγάλο αγρό. Ενώ έτρεμε εκεί, ήρθε μια αγελάδα και κόπρισε επάνω του. Καθώς το παγωμένο πουλάκι ήταν μέσα στον σωρό της κοπριάς, διαπίστωσε ότι ζεστάθηκε. Η κοπριά το ξεπάγωσε. Καθώς λοιπόν ήταν ζεστό και χαρούμενο, άρχισε να κελαηδά. Μια περαστική γάτα άκουσε το κελάηδημα και έτρεξε να δει από πού προερχόταν. Ακολουθώντας τον ήχο, η γάτα βρήκε το πουλάκι στη στοίβα της κοπριάς και αμέσως το άρπαξε και το έφαγε.

Ηθικά διδάγματα:

(1) Όποιος σε χέζει δεν είναι απαραίτητα εχθρός σου.

(2) Όποιος σε βγάζει από τα σκατά δεν είναι απαραίτητα φίλος σου.

(3) Και όταν είσαι μέσα στα σκατά, είναι καλύτερο να κρατάς το στόμα σου κλειστό.

Πάμε τώρα στις σοβαρές συμβουλές του Jensen Huang.

1. Διαχειριστείτε πολλούς ανθρώπους.

Ο Huang πιστεύει ότι ένας CEO πρέπει να έχει περισσότερες άμεσες αναφορές από οποιονδήποτε άλλον σε έναν οργανισμό. Ο ίδιος, μάλιστα, έχει περισσότερους από 50 άμεσους αναφερόμενους, αριθμός που θεωρείται ασυνήθιστα υψηλός.

«Όσο περισσότερες άμεσες αναφορές έχει ο CEO τόσο λιγότερα είναι τα επίπεδα στην εταιρεία». Το ακούτε αυτό εκεί στο Δημόσιο;

2. Αποφύγετε τις συναντήσεις ένας προς έναν.

Ο Huang έχει πει ότι δεν κάνει κατ’ ιδίαν συναντήσεις με τους πολλούς άμεσους υφισταμένους του. «Σχεδόν όλα όσα λέω, τα λέω σε όλους ταυτόχρονα. Δεν πιστεύω πραγματικά ότι υπάρχει κάποια πληροφορία την οποία θα πρέπει να την ακούσουν μόνο ένας ή δύο άνθρωποι».

3. Να δίνετε feedback δημοσίως.

Στο ίδιο πνεύμα, ο Huang πιστεύει επίσης ότι πρέπει να δίνουμε σε κάποιον feedback μπροστά στους συναδέλφους του. «Με τις κατ’ ιδίαν συναντήσεις και το να κρατάμε ιδιωτικό το feedback στερεί από άλλους ανθρώπους να μάθουν κάτι». «Το feedback είναι μάθημα. Για ποιο λόγο να είναι ένας άνθρωπος αυτός που θα πάρει το μάθημα;».

Ο ίδιος πρόσθεσε ότι το να μαθαίνεις από τα λάθη των άλλων είναι «ο καλύτερος τρόπος να μάθεις. Γιατί να μαθαίνεις μόνο από τα δικά σου λάθη; Πρέπει να μαθαίνεις και από την απογοήτευση των άλλων ανθρώπων».

4. Να επικοινωνείτε συχνά, αλλά συνοπτικά.

Οι εργαζόμενοι της Nvidia λαμβάνουν πολλά e-mails από τον CEO τους. Ο Huang στέλνει στο προσωπικό του εκατοντάδες μηνύματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου τη μέρα, πολλά από τα οποία είναι μόνο λίγων λέξεων, ανέφερε πέρυσι η εφημερίδα The New Yorker. Παράλληλα αναμένει από τους υπαλλήλους του να διατηρούν τις επικοινωνίες τους μέσω e-mail εξίσου συνοπτικές.

Ένας πρώην εργαζόμενος της Nvidia δήλωσε στο Business Insider ότι «θα έμπαινες σε μπελάδες αν του έστελνες ένα μακροσκελές e-mail. Η φιλοσοφία του είναι να προσδιορίζεις αυτό που έχεις να πεις, να το στέλνεις και αν εκείνος ή άλλοι χρειάζονται περισσότερες πληροφορίες, τότε χρειάζεται να γίνει μια συνάντηση και όχι να σταλεί ένα δεύτερο e-mail».

5. Παρουσιάστε σε άλλους τη δουλειά σας.

Ο Huang πιστεύει ότι το να δείχνετε στους άλλους τις σκέψεις σας για ένα πρόβλημα είναι «δυναμωτικό». «Αναλύω στους ανθρώπους τον τρόπο σκέψης μου πάνω σε ορισμένα ζητήματα όλη την ώρα. Αν κάποιος ζητήσει τη συμβουλή μου για κάτι θα τον βοηθήσω και θα του εξηγήσω τον τρόπο σκέψης μου».

Βρίσκω τα 6+5 μαθήματα πολύ χρήσιμα για πολιτικούς και επιχειρηματίες κάθε μεγέθους.

Καλό Καλοκαίρι! Ραντεβού τον Σεπτέμβριο.

*Ο κ. Ανδρέας Γ. Δρυμιώτης είναι σύμβουλος επιχειρήσεων.

Ολοι μαζί τα φάγαμε

tovima.gr

Γιάννης Μαρίνος

Η φράση του Πάγκαλου επιβεβαιώνεται για μια ακόμα φορά με δραματικό τρόπο, ενώ και πάλι τον λογαριασμό για το φαγοπότι θα τον πληρώσουν οι τίμιοι και οι συνεπείς

Αντιγράφω το διαφωτιστικό άρθρο της Κατερίνας Παναγοπούλου από «ΤΑ ΝΕΑ» της 5ης Ιουλίου:

21 Σεπτεμβρίου 2010. Συζήτηση επί του νομοσχεδίου για την κατάργηση και συγχώνευση οργανισμών του Δημοσίου. Ο Θεόδωρος Πάγκαλος θα εκστόμιζε τη φράση που θα γραφόταν στην Ιστορία: Η απάντηση εις την κατακραυγή που υπάρχει εναντίον του πολιτικού προσωπικού «Πώς τα φάγατε τα λεφτά;» είναι αυτή: «Σας διορίσαμε. Τα φάγαμε όλοι μαζί. Μέσα στα πλαίσια μιας σχέσης πολιτικής πελατείας, διαφθοράς, εξαγοράς και εξευτελισμού της έννοιας της ίδιας της πολιτικής».

Η φράση μνημονεύτηκε αρκετές φορές το τελευταίο διάστημα με αφορμή τις αποκαλύψεις για το πάρτι διαφθοράς στον ΟΠΕΚΕΠΕ, με ψευδείς δηλώσεις στρεμμάτων από μαϊμού ή πραγματικούς αγρότες, ανύπαρκτα ζώα, τις εικονικές καλλιέργειες γης, τις δήθεν καλλιεργήσιμες εκτάσεις και τις «εξυπηρετήσεις» διαφόρων διεφθαρμένων κομματαρχών που αντιμετώπιζαν τα κοινοτικά κονδύλια ως προσωπικό τους κεφάλαιο για πολιτική εκστρατεία.

Η φράση του Πάγκαλου επιβεβαιώνεται για μια ακόμα φορά με δραματικό τρόπο, ενώ και πάλι τον λογαριασμό για το φαγοπότι θα τον πληρώσουν οι τίμιοι και οι συνεπείς. Οι ίδιοι που πληρώνουν υπέρογκους φόρους για να καλύψουν το ισοζύγιο όσων φοροδιαφεύγουν – παίρνουν μαύρα – κλέβουν το κράτος. Εκείνοι που στερούνται κάνοντας αιματηρές οικονομίες ώστε να είναι συνεπείς και κάθε τόσο βλέπουν ρυθμίσεις για κακοπληρωτές με μείωση της αρχικής οφειλής, διαγραφή των προσαυξήσεων, δόσεις.

Επιχειρήσεις που πληρώνουν στην ώρα τους και έχουν να αντιμετωπίσουν τον αθέμιτο ανταγωνισμό από τον μπαταξή επιχειρηματία, που τις ανταγωνίζεται με χαμηλότερο κόστος. Εταιρείες που χρωστούν χιλιάδες ευρώ στα ασφαλιστικά ταμεία, στην Εφορία – και σε όποιον μιλάει ελληνικά – και συνεχίζουν να λειτουργούν χωρίς καμία συνέπεια, τη στιγμή που άλλοι εργοδότες προσημειώνουν σπίτια προκειμένου να πληρώνουν μισθούς, Εφορία, ΕΦΚΑ, λογαριασμούς και τα αλλεπάλληλα χαράτσια που εμπνέεται η εκάστοτε κυβέρνηση για να καλύψει τη χασούρα από τους μπαταξήδες.

Τώρα ο έλληνας φορολογούμενος θα κληθεί να πληρώσει το πρόστιμο της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας, όσο και αν η ΑΑΔΕ διατείνεται ότι θα βρεθούν χρήματα από αλλεπάλληλες διασταυρώσεις, ώστε να απαιτηθεί η επιστροφή των αχρεωστήτως καταβληθέντων.

Μια αλυσίδα διαφθοράς με κομματάρχες – μεσάζοντες – παρανόμως ωφελούμενους αγρότες – μαϊμού ή πραγματικούς – όλοι τους λαμόγια. Τα δραματικά χρόνια της κρίσης ο δημοσιογράφος της «Liberation» Jean Catremer είχε περιγράψει πως το βασικότερο λάθος που έκανε η Τρόικα με την Ελλάδα είναι πως δεν διαπίστωσε εγκαίρως την πλήρη ανυπαρξία ελεγκτικών μηχανισμών, πως υποτίμησε – όπως περιέγραφε στο άρθρο του όπου χαρακτήριζε την Ελλάδα «τα ατίθασα νιάτα της ευρωζώνης» – τη σοβαρότητα της κατάστασής της και το βάθος των μεταρρυθμίσεων που έπρεπε να εφαρμόσει: παχύσαρκο και ελαττωματικό κράτος, ενδημική διαφθορά, γενικευμένη φοροδιαφυγή και οικονομικές δομές που αντιστοιχούν σε κράτος που βγαίνει από κομμουνιστικό καθεστώς.

Πολλά χρόνια – και μνημόνια – μετά, διαπιστώνεται και πάλι πως παρά τα βήματα που έγιναν οι γραφειοκρατικές διαδικασίες παραμένουν χαοτικές, αφήνοντας μαζί με την πολυνομία παράθυρα για υποκειμενικές ερμηνείες μέσα σε ένα σύστημα με άκρως προβληματικούς ελεγκτικούς μηχανισμούς που επιτρέπουν ένα ατέλειωτο πάρτι διαφθοράς. Από την άλλη, ας μην πέφτουμε από τα σύννεφα, κατηγορώντας απρόσωπα τους «απατεώνες του πολιτικού συστήματος» σαν να προέκυψε από παρθενογένεση.

Είναι γνωστή άλλωστε η ρήση του Τζορτζ Οργουελ πως «Οι λαοί που εκλέγουν διεφθαρμένους πολιτικούς, κλέφτες και απατεώνες, δεν είναι θύματα. Είναι συνένοχοι».

Το μεταναστευτικό είναι φυσικό φαινόμενο

kathimerini.gr

Τάκης Θεοδωρόπουλος

Αναρωτιέμαι ποια είναι η πρόταση της αριστερής αντιπολίτευσης για την αντιμετώπιση του μεταναστευτικού. Στη Βουλή καταψήφισε το νομοσχέδιο που ορίζει ότι αναστέλλονται οι αιτήσεις όσων δεν δικαιούνται να ζητήσουν άσυλο. Το ΠΑΣΟΚ, με τον σοσιαλδημοκρατικό αέρα στα πανιά του, ψήφισε «παρών». Ήξεις αφήξεις από ένα κόμμα το οποίο διεκδικεί τον ρόλο της εναλλακτικής κυβερνητικής πρότασης. Πρότεινε δε, αν κατάλαβα καλά, να εξετάζονται όλες οι αιτήσεις, πάραυτα, τάχιστα και χωρίς περιττές καθυστερήσεις. Ο ρεαλισμός στην πράξη που λένε. Κατά τον υπουργό Μετανάστευσης, τις τελευταίες ημέρες έχουμε χίλιες αφίξεις την ημέρα. Δύο χιλιάδες σε δυο μέρες, τρεις σε τρεις και πάει λέγοντας. Πού θα πάει, κάποτε θα σταματήσουν. Εν τω μεταξύ, οι αρχές θα οφείλουν να εξετάζουν μία-μία τις αιτήσεις, χίλιες την ημέρα. Μια λύση που θα πρότεινε το ΠΑΣΟΚ, αν ήταν το ΠΑΣΟΚ που όλοι αγαπήσαμε, θα ήταν να προσληφθούν αστυνομικοί, να εκπαιδευθούν τάχιστα και να δημιουργηθεί ένα σώμα «αιτήσεων». Όμως ούτε αυτό πρότεινε. Απλώς ψήφισε «παρών». Κοινώς κάντε ό,τι νομίζετε και μη μας μπλέκετε επειδή θέλετε να τραβήξετε την προσοχή μας από το σκάνδαλο του ΟΠΕΚΕΠΕ. Και τι έχετε να μας πείτε για τη γενοκτονία στη Γάζα; Εδώ μπαίνουμε στα χωρικά ύδατα της υπόλοιπης Αριστεράς, κοινώς των υπολειμμάτων της. Γι’ αυτούς η μετανάστευση είναι δικαίωμα, όπως οι καταλήψεις στα πανεπιστήμια. Όποιος τολμήσει να προστατεύσει τα σύνορά του είναι απλώς ακροδεξιός, ρατσιστής, ξενόφοβος. Ο καθείς και ο κόσμος του. Και ο δικός τους δεν υπάρχει χωρίς κάποιας μορφής προλεταριάτο το οποίο αφού χάθηκε από τον δυτικό κόσμο το αναζητά στην περιφέρεια.

Και τώρα πίσω στην πραγματικότητα. Οι μετανάστες που έρχονται στην Κρήτη δεν είναι πρόσφυγες. Είναι μετανάστες, στην πλειονότητά τους Αιγύπτιοι. Ελάχιστες γυναίκες και παιδιά ανάμεσά τους. Η συντριπτική πλειονότητα είναι άνδρες στις ηλικίες που αποκαλούμε ενεργό πληθυσμό. Με άλλα λόγια είναι οικονομικοί μετανάστες. Στις ακτές της Λιβύης υπολογίζεται ότι αυτήν τη στιγμή είναι συγκεντρωμένοι 3 εκατομμύρια άνθρωποι που περιμένουν να περάσουν τη Μεσόγειο. Η Μάλτα και η Ιταλία φαίνεται ότι έχουν βρει τρόπο να συνεννοηθούν με την περίπου χώρα που λέγεται Λιβύη. Μένει ο δρόμος της Ελλάδας. Υποτίθεται την συνέδεαν δεσμοί φιλίας με τον φύλαρχο Χαφτάρ κι αυτός τώρα της στέλνει για δώρο καραβιές με ταλαίπωρους. Εμαθε προφανώς ότι από την Ελλάδα λείπουν εργατικά χέρια, κυρίως στον πρωτογενή τομέα, και γενναιόδωρος όπως είναι, μας στέλνει όσο μπορεί περισσότερους. Χρειάζεται η Ελλάδα εργατικά χέρια; Και βέβαια χρειάζεται. Μόνον που είναι δικαίωμά της να αποφασίσει πόσα χρειάζεται και πώς θα τα αποκτήσει. Τα υπόλοιπα είναι εκβιασμός, ασύμμετρη απειλή, είτε από τους Λίβυους πειρατές είτε από τους εγχώριους ανθρωπιστές.

Η μετανάστευση είναι φυσικό φαινόμενο. Η μετάφραση της κλιματικής αλλαγής στο ανθρώπινο τοπίο. Και ως τέτοιο οφείλουμε να το αντιμετωπίσουμε. Το να λες ότι είσαι «υπέρ» ή «κατά» των μεταναστών είναι σαν να λες ότι είσαι «υπέρ» ή «κατά» των σεισμών ή των τυφώνων. Είναι ένα φαινόμενο το οποίο αλλάζει τη σύσταση των κοινωνιών της Δύσης κυρίως που αντιμετωπίζονται ως καταφύγιο της ανθρώπινης δυστυχίας. Η Ευρώπη άργησε να το καταλάβει. Το 2015 η Μέρκελ κατήργησε στην ουσία τα σύνορά της και άνοιξε τις αγκάλες της για να υποδεχθεί τη δυστυχία όλου του κόσμου. Αδιακρίτως. Η Γερμανία το πληρώνει ακόμη με την άνοδο της νεοναζιστικής ακροδεξιάς. Την ίδια χρονιά ο δικός μας Τσίπρας, με την πολιτική διορατικότητα που διέκρινε την πολιτεία του, δήλωνε ότι η θάλασσα δεν έχει σύνορα. Πήρε κατά γράμμα αυτό που είχε πει η Μέρκελ προσδοκώντας ενδεχομένως ανταλλάγματα τα οποία ποτέ δεν ήρθαν. Κέρδισε βέβαια τη συμπάθεια της Γερμανίδας καγκελαρίου, όμως η χώρα πνίγηκε στους πρόσφυγες και τους μετανάστες. Περαστικοί οι περισσότεροι, όμως όσοι έμειναν ήσαν αρκετοί για να πνίξουν τα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου και να υποβαθμίσουν ακόμη περισσότερο περιοχές του κέντρου της Αθήνας. Η Αριστερά έχει μείνει στις ένδοξες εκείνες ημέρες του 2015. Ομως το 2025 δεν είναι 2015. Η Ευρώπη έχει ήδη υποστεί τις συνέπειες του φυσικού φαινομένου που λέγεται μετανάστευση και έχει επηρεάσει την πολιτική της αλλά και την ίδια της την υπόσταση. Μην ξεχνάμε τον ρόλο που έπαιξε στο Brexit. Η Ελλάδα, η πιο ευάλωτη ίσως χώρα απέναντι στο φαινόμενο, έχει αντιληφθεί τη σημασία του και η κυβέρνηση δείχνει γρήγορα αντανακλαστικά. Το φυσικό φαινόμενο δεν μπορείς να το καταργήσεις. Οφείλεις όμως να βρεις τρόπους για να το διαχειρισθείς. Είναι αποτελεσματικά τα μέτρα που ορίζει το νομοσχέδιο; Θα φανεί. Εξάλλου το φαινόμενο διαθέτει τη δική του δυναμική, η οποία απαιτεί συνεχή αναπροσαρμογή του τρόπου αντιμετώπισής του. Το μόνο που δεν επιτρέπεται είναι η ακινησία που προτείνει η αντιπολίτευση. Αυτή η ακινησία που την έχει καταδικάσει να φυτοζωεί στο περιθώριο των εξελίξεων

kathimerini.gr

*Τάσος Σακελλαρόπουλος

Στις ιδιαιτέρως ταραγμένες ημέρες των πολιτικών συγκρούσεων στη Βουλή στο πρώτο εξάμηνο του 1989, εν τω μέσω μεγάλης πολιτικής ρευστότητας, της βαρύτατης ασθένειας του πρωθυπουργού Ανδρέα Παπανδρέου και του σφύζοντος σκανδάλου με την Τράπεζα Κρήτης, ο Α. Παπανδρέου αντεπιτίθεται στον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη, επικαλούμενος τον ρόλο του τελευταίου στην κρίση του Ιουλίου 1965 και ορίζοντας τα Ιουλιανά (Αποστασία τα αποκάλεσε) ως αφετηρία της οδού προς τη χούντα του 1967.

Είκοσι τέσσερα χρόνια μετά το 1965 και δεκαπέντε χρόνια μετά την πτώση της δικτατορίας, ο λαοπρόβλητος ηγέτης της «Αλλαγής» του 1981, ο Αντρέας του 1964, επιλέγει να αμυνθεί της παράταξής του, που βρισκόταν στα «σχοινιά» του πολιτικού ρινγκ, με την αναφορά στην «αποστασία» και με το να κλείσει τον λόγο του με την καταληκτική φράση, απευθυνόμενος απαξιωτικά στον Κ. Μητσοτάκη, «Καληνύχτα σας».

Τι ήταν εκείνο που έδινε ακόμη και το 1989 στην «αποστασία» ένα τέτοιο καθοριστικό βάρος, που να θεωρείται από τον κεντρώο και τον κεντροαριστερό χώρο ως το σημείο καμπής για τη μετεμφυλιακή (αρνητική) τύχη της Ελλάδας; Το βάρος οφειλόταν στην άρρηκτη σύνδεση που αποδόθηκε στην «αποστασία» και στην πτώση της κυβέρνησης Γ. Παπανδρέου, με την αστάθεια που ακολούθησε και στα σταδιακά βήματα προς την καταστροφική δικτατορία του 1967.

Ευφυώς και τεκμηριωμένα, ο Αλέξης Παπαχελάς, στο ιδιαιτέρως ουσιαστικό ντοκιμαντέρ «Σκοτεινή δεκαετία 1964-1974», τοποθετεί την αφετηρία της χούντας και της τραγωδίας της Κύπρου από το 1964.

Το έτος εκείνο επέρχεται η μεγάλη ανατροπή του μετεμφυλιακού κατεστημένου με τη δυσκολότατη εκλογική νίκη της Ενώσεως Κέντρου στις 16 Φεβρουαρίου 1964. Νίκη με 52,72% και 171 βουλευτές που όμως συνάντησε ανυπέρβλητες δυσκολίες στην κάθε κυβερνητική εφαρμογή, λόγω της άρνησης στην αποδοχή της εναλλαγής στην εξουσία (μέσω εκλογών βεβαίως) από το παγιωμένο έως τότε κυβερνητικό πλαίσιο των ανακτόρων.

Δημόσιος τομέας, οικονομική πολιτική, στρατός και η πολιτική του παρέμβαση, αστυνομία, χωροφυλακή και η βίαιη καταστολή από αυτές, κοινωνική πολιτική, παιδεία, δικαιοσύνη, εκπαίδευση, δημοτική γλώσσα, συνδικαλισμός, ήταν ένα μέρος των επισήμων και ανεπισήμων πεδίων όπου η Ενωση Κέντρου σκόπευε να εφαρμόσει μεταρρυθμίσεις, για την εξαγγελία των οποίων προφανώς ψηφίστηκε.

Ψηφίστηκε για να δοθούν περιθώρια πολιτικής έκφρασης και σε όσους ήταν ιστορικά συνδεδεμένοι με τον πολυπληθή δημοκρατικό χώρο, εκτός του κυρίαρχου φιλοβασιλικού πλαισίου. Ψηφίστηκε γιατί το μετεμφυλιακό κράτος, ως «ιδιοκτήτης» των πάντων και ως συνεργάτης του παρακράτους, «τσουβάλιαζε» κάθε κεντρώα φωνή που έκανε κριτική στη βαριά και άδικη πολιτική καταστολή, ως ενισχυτικό στοιχείο του υποτιθέμενου κομμουνιστικού κινδύνου.

Όταν αναλαμβάνει (θεωρητικά) την εξουσία η Ένωση Κέντρου ήταν απούσες οι πολιτικές προσωπικότητες που έδιναν, ως αντίβαρα, μια σταθερότητα και περιόριζαν την ακραία συγκρουσιακότητα των δύο αστικών παρατάξεων.

Απών ήταν ως αυτοεξόριστος ο Κωνσταντίνος Καραμανλής μετά την ήττα της ΕΡΕ τον Νοέμβριο 1963, νεκρός ο Σοφοκλής Βενιζέλος στις 7 Φεβρουαρίου 1964, μία εβδομάδα πριν από τις εκλογές, νεκρός και ο βασιλιάς Παύλος 6 Μαρτίου 1964, τρεις εβδομάδες μετά τις εκλογές.

Μια νέα μεταρρυθμιστική κυβέρνηση, με μια δυναμική νεολαία στο πλευρό της, μια τραυματισμένη αντιπολίτευση χωρίς τον φυσικό πολιτικό και χωρίς τον πολιτειακό της ηγέτη, ένα κυρίαρχο παρακράτος και ένας βασιλιάς είκοσι τεσσάρων ετών που επέλεγε να κινηθεί κυρίως κοσμικά και καταστροφικά συνωμοτικά, χωρίς ίχνος, τελικά, σεβασμού στη λαϊκή ετυμηγορία που έφερε θριαμβευτικά το αποκλεισμένο έως τότε, άλλο αστικό κόμμα, ως νικητή των εκλογών.

Εκτός όμως της σύγκρουσης μεταξύ των εύλογων επιθυμιών και αναγκών των ακυρωμένων κεντρώων πολιτών για μεταρρυθμίσεις και των σκληρών αντιδράσεων του κατεστημένου, η καταστροφή και η ανατροπή επήλθαν από τις ευάλωτες ισορροπίες στο εσωτερικό της Ενώσεως Κέντρου. Στους μόλις δεκαοκτώ μήνες της δύσκολης διακυβέρνησης (Φεβρουάριος 1964 – Ιούλιος 1965) η κεντρώα κυβέρνηση προχώρησε σε επιτυχημένες μεταρρυθμίσεις. Μεταξύ άλλων στην εκπαίδευση με τις προτάσεις του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου και στην αποστολή της «κρυφής» ελληνικής μεραρχίας στην Κύπρο για την ενίσχυση του εκεί ελληνικού πλαισίου. Η επιλογή αυτών των δύο άσχετων φαινομενικά κυβερνητικών πρωτοβουλιών ορίζει το εύρος των αναγκών αλλά και το θάρρος των μεταρρυθμίσεων.

Ωστόσο η απουσία του Σοφοκλή Βενιζέλου και η απελευθέρωση φιλοδοξιών στο βενιζελικό πλαίσιο του κόμματος επέτρεπαν σε ισχυρές προσωπικότητες όπως ο Κων. Μητσοτάκης να υπολογίζουν και όχι άδικα, ότι αποτελούσαν τη διάδοχη κατάσταση στην ηγεσία του Γ. Παπανδρέου.

Σε αυτό το πολυπαραγοντικό κομματικό πλαίσιο συμμετέχει με δυναμικό τρόπο και ο Ανδρέας Παπανδρέου. Γιος του πρωθυπουργού, φρέσκος έπειτα από δεκαετίες ακαδημαϊκής καριέρας στις ΗΠΑ, ανατρεπτικός και συγκρουσιακός στις προτάσεις του, συσπειρώνει γύρω του το πολιτικά ανικανοποίητο, που υποχρεωτικά θα δημιουργούσαν τα εμπόδια που το κατεστημένο έθετε στην κεντρώα κυβέρνηση.

Εάν θέταμε τη ρίζα του κακού της «αποστασίας» και όσων ακολούθησαν μόνο στη φιλοδοξία των δύο πρωταγωνιστών της κεντρώας κυβέρνησης, θα παραβλέπαμε την κατάφωρη παραβίαση της νωπής λαϊκής εντολής εκ μέρους όσων βουλευτών τελικά εγκατέλειψαν την κυβερνητική πλειοψηφία.

Οι τριάντα εννέα βουλευτές επί των εκατόν εβδομήντα ενός, που προκάλεσαν την πτώση και που μαζί με τους βουλευτές της ΕΡΕ στήριξαν αδύναμες και μη νομιμοποιημένες πολιτικά λύσεις, δεν απηλλάγησαν από τη βαριά ευθύνη της ανατροπής της ελπιδοφόρου κυβέρνησης, που θα τους απέδιδε σταθερά το Κέντρο και η Κεντροαριστερά.

Κρίκος λοιπόν τα Ιουλιανά στα μετεμφυλιακά αδιέξοδα ή η αρχή της πορείας προς τη δικτατορία. Ηταν και τα δύο. Κυρίως όμως αποτέλεσαν την ακύρωση της δημοκρατικής εξέλιξης, επιβεβαιώνοντας ότι η πολιτική δεν αφορά τη διαχείριση της εξουσίας αλλά τις ανάγκες των πολιτών. Η απαξίωση αυτού οδηγεί σε καταστροφές.

*Ο κ. Τάσος Σακελλαρόπουλος είναι ιστορικός, υπεύθυνος του Ιστορικού Αρχείου του Μουσείου Μπενάκη.

Πολιτική κουζίνα

kathimerini

*Ανδρέας Δρυμιώτης

Δεν πρόκειται για λάθος. Για πολιτική κουζίνα και όχι για πολίτικη κουζίνα θα μιλήσουμε σήμερα. Ο πρώτος διδάξας ήταν ο μέγας πολιτικός Winston Churchill. Μάλιστα, υπάρχει ένα εξαιρετικό βιβλίο «Dinner with Churchill» όπου περιγράφεται με γλαφυρότητα η πονηριά του Churchill να χρησιμοποιεί τη χαλαρότητα ενός δείπνου με άφθονο κρασί, ουίσκι, κονιάκ, καλό φαγητό και πούρα για να περνάει την πολιτική του.

Φαίνεται ότι κάποιοι στην Ελλάδα θέλησαν να τον μιμηθούν. Μέχρι πρόσφατα η κυρία Κατσέλη ήταν ταυτισμένη με δύο θέματα: «Λεφτά υπάρχουν» και τον διαβόητο «Νόμο Κατσέλη». Για τα λεφτά που υπάρχουν την πλήρωσε ο ευκολόπιστος ΓΑΠ. Το πίστεψε, και αφού μοίρασε απλόχερα ένα ολόκληρο δισεκατομμύριο ευρώ και επρόκειτο να δώσει άλλο ένα, ξαφνικά πήγε στο Καστελλόριζο και ανακοίνωσε ότι έχουμε ουσιαστικά πτωχεύσει και τρέχουμε στο ΔΝΤ για δανεικά. Δύσκολο να τον πιστέψει ο πολύς κόσμος.

Τον Νόμο Κατσέλη τον πλήρωσαν οι συστημικές τράπεζές μας, αλλά και πολλοί δανειολήπτες. Ήταν που ήταν μισοπεθαμένες με τα ομόλογα του πτωχευμένου ελληνικού κράτους που είχαν στην κατοχή τους, ήρθε και ο Νόμος και τους έδωσε τη χαριστική βολή. Οι δανειολήπτες άρχισαν να μην πληρώνουν τα στεγαστικά δάνειά τους και οι τράπεζες έμειναν ταπί. Και οι δανειολήπτες που νόμιζαν ότι θα τη γλιτώσουν βρέθηκαν να χρωστάνε περισσότερα γιατί δεν πλήρωναν τις δόσεις τους. Να μην το ξεχάσω. Αυτός ο Νόμος τροποποιήθηκε εφτά φορές, αν δεν κάνω λάθος, για να δείτε τι καλός που ήταν.

Πρόσφατα πληροφορηθήκαμε ότι η κυρία Κατσέλη έκανε ένα δείπνο με 25 καλεσμένους, για την ανασύσταση της κεντροαριστεράς «προοδευτικής» παράταξης (αυτό το «προοδευτικής» με τρελαίνει). Βρε, βρε, τι θυμήθηκα και μειδίασα. Ένας άλλος πολιτικός μεγάλου διαμετρήματος, ο Νικόλαος Μπίστης, τέως ΠΑΣΟΚ και ακολούθως Σύριζα, έγραψε ένα άρθρο στο blog TVXS του Στέλιου Κούλογλου στις 30/6/2021, με τίτλο: «Σύριζα-Προοδευτική Συμμαχία, ΚΙΝΑΛ, ΚΚΕ και ΜέΡα25. Αθροίζονται;». Κοιτάξτε σύμπτωση! Δύο χρόνια πριν από τις προγραμματισμένες εκλογές του 2023, όπως και σήμερα. Πραγματικά, αυτό μου αρέσει στην Αριστερά: Το Planning! «Των φρονίμων τα παιδιά πριν πεινάσουν μαγειρεύουν».

Το ερώτημα του τίτλου το απαντάει ο ίδιος και σας παραθέτω την αρχή του κειμένου του σαν εισαγωγή:

«Αριθμητικά, προφανώς. Πολιτικά, πολύ δύσκολο. Δύσκολο αλλά όχι απραγματοποίητο. Γιατί το ενδιαφέρον και μαγευτικό στην πολιτική είναι οι απότομες αλλαγές και επιταχύνσεις, που όμως προϋποθέτουν αριθμούς, δηλαδή την εκφρασμένη διά της κάλπης βούληση των πολλών.

Αν, δηλαδή, οι πολίτες αξιοποιώντας και το σύστημα της απλής αναλογικής δώσουν τη δυνατότητα στις παραπάνω δυνάμεις να σχηματίσουν κυβέρνηση, τότε αμφιβολίες, ενστάσεις και εντάσεις μετατρέπονται κάτω από τη σιδερένια λογική των αριθμών σε διάθεση συνεργασίας και η κατηγορηματική άρνηση σε ψήφο ανοχής. Γιατί και το βάρος του τορπιλισμού της δυνατότητας να φύγει η Ν.Δ. από τη διακυβέρνηση θα είναι μεγάλο για τις περισσότερες από αυτές τις δυνάμεις, όταν μάλιστα θα συνοδεύεται από τον παράλληλο τορπιλισμό της απλής αναλογικής.[…]».

Η συνέχεια είναι γνωστή. Το όνειρο του Νικόλαου Μπίστη δεν πραγματοποιήθηκε και η «προοδευτική» παράταξη συνετρίβη τον Μάιο και τον Ιούνιο του 2023. Έχω διατυπώσει την άποψη ότι οι πολιτικοί μας δεν τα πάνε καθόλου καλά με την αριθμητική. Και ξέρετε, αυτό είναι μεγάλο μειονέκτημα, γιατί όπως είπε πριν από πολλά χρόνια o 36ος πρόεδρος των ΗΠΑ, Lyndon B. Johnson: «Πολιτική είναι η τέχνη να ξέρεις να μετράς». Με την απλή αναλογική, για να σχηματιστεί κυβέρνηση με οριακή πλειοψηφία 151 βουλευτών χρειάζεται ένα 46%+ και κάτι άλλες προϋποθέσεις. Πόσο εφικτό ήταν αυτό το όνειρο; Μάλλον όνειρο απατηλό ήταν.

Σήμερα ισχύει ένας άλλος εκλογικός νόμος, που κάνει τα πράγματα πιο ευνοϊκά. Για μια οριακή πλειοψηφία 151 χρειάζεται, υπό προϋποθέσεις, 37%+. Ας υποθέσουμε ότι αυτό είναι εφικτό. Υπάρχει όμως μια άλλη προϋπόθεση: Πρέπει όλοι μαζί να κατέβουν σαν ένα κόμμα και όχι σαν συνασπισμός κομμάτων. Πόσο εφικτό σάς φαίνεται αυτό; Είναι γεγονός ότι πριν από τις εκλογές του 2015 όλα τα κόμματα της Αριστεράς ενώθηκαν και κατέβηκαν στις εκλογές σαν Σύριζα, υπό την ηγεσία του «χαρισματικού» Αλέξη Τσίπρα, ο οποίος μάλιστα κατά την άποψη ορισμένων «έπιανε πουλιά στον αέρα». Σήμερα, από όλους που παραβρέθηκαν στο δείπνο της απελπισίας, βλέπετε κάποιον που να εμπνέει, πρώτον σαν ηγέτης και δεύτερον και κυριότερο να τον αποδέχονται οι υπόλοιποι;

Μια και το έφερε η κουβέντα, ελάτε να δούμε ποιοι ήταν παρόντες σ’ αυτό το δείπνο, για να δούμε τους πιθανούς «ηγέτες». Αντιγράφω από το iefimerida.gr:

«[…] Ειδικότερα, το εν λόγω δείπνο έλαβε χώρα στο σπίτι της πρώην υπουργού στις 8 του Μάη όπου συγκεντρώθηκαν περίπου 25 στελέχη της Κεντροαριστεράς για να συζητήσουν το μέλλον του χώρου και τις δυνατότητες ανασυγκρότησής του. Στη συνάντηση συμμετείχαν μεταξύ άλλων η Μαριλίζα Ξενογιαννακοπούλου, η Εφη Αχτσιόγλου, ο Πέτρος Κόκκαλης, ο Διονύσης Τεμπονέρας, στελέχη του «παπανδρεϊκού» ΠΑΣΟΚ, καθώς και πρώην βουλευτές που ανήκουν στο περιβάλλον της Κατσέλη, όπως ο Χρήστος Κοκκινοβασίλης και ο Δημήτρης Πιπεργιάς. Σύμφωνα με πληροφορίες, εκεί ειπώθηκε πως σχεδιάζεται το επόμενο διάστημα η δημιουργία ενός πολιτικού φορέα με τη συμμετοχή ενδεχομένως και των παρισταμένων, χωρίς όμως να έχει υπάρξει συγκεκριμένη αναφορά στο όνομα του ανθρώπου που θα ηγηθεί της προσπάθειας».

Ιδιαίτερη μνεία πρέπει να γίνει για την παρουσία του στελέχους του ΣΥΡΙΖΑ Γιάννη Μαντζουράνη, ο οποίος απευθυνόμενος στους παρευρισκομένους υπενθύμισε, χρησιμοποιώντας μια ρήση του αείμνηστου Αντώνη Λιβάνη, πως για τη δημιουργία ενός κόμματος χρειάζονται τρία πράγματα: «ταμείο, αρχείο και αρχηγός». Εμένα μου φαίνεται ότι τους λείπουν και τα τρία πράγματα, που σημαίνει ότι μάλλον πρέπει να ξαναμαζευτούν με άλλη σύνθεση. Ελπίζω το φαγητό να ήταν καλό, ώστε κάτι να έμεινε από την εκδήλωση.

Αλήθεια, αυτοί οι αριστεροί πρέπει να είναι διαφορετικοί άνθρωποι από εμάς τους υπολοίπους. Πρώτα τσακώνονται και χωρίζουν και μετά αρχίζουν να συζητάνε πώς να ξαναενωθούν για να… χωρίσουν ξανά! Σας φαίνονται λογικά πράγματα αυτά, ώστε να τους εμπιστευθούμε και τη διακυβέρνηση της χώρας; Το κάναμε μια φορά και ακόμα πληρώνουμε τον ερασιτεχνισμό τους.

Αλλά και τα πρόσωπα που συμμετείχαν δεν φαίνεται να έχουν σοβαρές πιθανότητες επιτυχίας. Στις πρόσφατες ευρωεκλογές, όπου ο κόσμος ψηφίζει πιο χαλαρά, δεν σημείωσαν ιδιαίτερες επιδόσεις που να προδικάζουν ένα λαμπρό πολιτικό μέλλον. Εξηγούμαι. Η Εφη Αχτσιόγλου που έφυγε από τον Σύριζα και μαζί με άλλους δημιούργησαν τη Νέα Αριστερά, πήρε μόλις 2,45%. Ο δε Πέτρος Κόκκαλης με δικό του κόμμα πήρε κι αυτός 1,08%. Να μην παραλείψω και τη Μαριλίζα, που κατάφερε να πάρει 18.001 σταυρούς από τους 67.266 που πήρε το κόμμα της στην περιφέρεια.

Καλά τα είπε ο Lyndon Johnson, ότι στην πολιτική πρέπει να ξέρεις να μετράς. Αυτοί φαίνεται ότι ακόμα δεν έμαθαν να μετράνε. Ετσι, πέρα από τις προϋποθέσεις του Αντώνη Λιβάνη, η άγνοια στο μέτρημα εγγυάται την πλήρη αποτυχία του εγχειρήματος.

Από τον Αντώνη Λιβάνη, με τον οποίο περάσαμε πολλές εκλογικές νύχτες στο υπουργείο Εσωτερικών, έμαθα πολλά πράγματα. Θυμάμαι μια φορά όταν είμαστε μαζί με τον καλό μου φίλο, αλλά δυστυχώς μακαρίτη, Ηλία Νικολακόπουλο, μας εξομολογήθηκε μια ιστορία. Μας αποκάλυψε ότι την πρώτη φορά που ανακατεύτηκε με εκλογές σαν σύμβουλος του Γέρου της Δημοκρατίας, Γεωργίου Παπανδρέου, είχε κάνει λάθος στην εκτίμησή του. Και κατέληξε: «Αν δεν κάνεις λάθος σε εκλογές δεν μαθαίνεις».

Θα κλείσω με ένα χαριτωμένο επεισόδιο. Μια εκλογική βραδιά κουβεντιάζαμε για τα πιθανά αποτελέσματα πριν αρχίσει η μετάδοση από την τηλεόραση. Σε κάποια στιγμή μπαίνει φουριόζος ένας από τους παρατρεχάμενους που βρίσκονται στα κόμματα εξουσίας και έχουν μοναδική αποστολή (ελλείψει άλλων προσόντων) να κολακεύουν τον εκάστοτε αρχηγό – και όχι μόνο. Κρατούσε τα αποτελέσματα από δύο εκλογικά τμήματα και είπε στον Λιβάνη κάτι τέτοιο: «Πάμε για μεγάλη νίκη, να κάνουμε σκληρή ανακοίνωση». Ο Λιβάνης τον ρώτησε: «Από πού είναι τα τμήματα;». «Από τον Κίσσαμο», απάντησε περήφανα ο «βούρτσας». Τη συνέχεια τη φαντάζεστε.

Είχαμε και τις πλάκες μας στις εκλογικές νύχτες!

ΥΓ. Από τον φίλο Στέφανο Κασιμάτη έμαθα (ΝΕΑ 29/5/2025) ότι δεν επρόκειτο για δείπνο, αλλά για… κουλουράκια. Τόσο το χειρότερο για τους καλεσμένους. Νηστικοί μείνανε, τόσο από υλική όσο και από πνευματική τροφή!

*Ο κ. Ανδρέας Γ. Δρυμιώτης είναι σύμβουλος επιχειρήσεων.

Εθνικό Απολυτήριο: η επιστροφή του λυκείου

kathimerini.gr

*Τάσος Αβραντίνης

Υπάρχει μια αλήθεια που όλοι ψιθυρίζουν, αλλά ελάχιστοι τολμούν να εκφράσουν: το λύκειο αποτελεί τη «μαύρη τρύπα» του εκπαιδευτικού μας συστήματος. Έχει μετατραπεί σε έναν προθάλαμο τριετούς αναμονής για τις Πανελλαδικές Εξετάσεις, ένα «προπαρασκευαστικό» στάδιο που δεν εκπαιδεύει μαθητές, αλλά και δεν τους προετοιμάζει για την ενηλικίωσή τους και την ένταξή τους στην κοινωνία και την αγορά εργασίας. Τα αποτελέσματα των ίδιων των Πανελλαδικών, με την πλειονότητα των μαθητών σε βασικά μαθήματα –όπως τα Μαθηματικά και η Ιστορία– να γράφει κάτω από τη βάση, καθώς και αυτά διεθνών ερευνών –όπως η έρευνα PISA– τεκμηριώνουν τα παραπάνω. Πρόκειται για έναν «εικονικό» χώρο μάθησης, όπου οι μαθητές προσποιούνται ότι παρακολουθούν και διαβάζουν, οι καθηγητές ότι διδάσκουν και αξιολογούν και το κράτος ότι παρέχει εκπαίδευση.

Η θεσμοθέτηση του Εθνικού Απολυτηρίου είναι μια από τις πιο σημαντικές εξαγγελίες της κυβέρνησης για τον χώρο της εκπαίδευσης, η οποία εάν πραγματοποιηθεί θα αποτελέσει μια σημαντική μεταρρύθμιση.

Με το υφιστάμενο σύστημα, το απολυτήριο λυκείου δεν πιστοποιεί τίποτα περισσότερο από την ενδεχόμενη φυσική τριετή παρουσία του μαθητή στο σχολείο. Είναι άλλωστε χαρακτηριστικό ότι ξένα ΑΕΙ κύρους δεν δέχονται τους βαθμούς του Ελληνικού Απολυτηρίου Λυκείου, αλλά μόνον τους βαθμούς των Πανελλαδικών Εξετάσεων. Οι προφορικοί βαθμοί διογκώνονται, οι τελικές εξετάσεις είναι τυπικές και το σύστημα επιτρέπει τη μαζική προαγωγή με μηδενική προσπάθεια. Αυτός ο βαθμολογικός πληθωρισμός έχει κατ’ αντιστοιχία το ίδιο αποτέλεσμα με τον πληθωρισμό χρήματος: απαξιώνει πλήρως τις βαθμολογικές επιδόσεις. Έτσι δημιουργήσαμε γενιές μαθητών που έχουν εθιστεί στη λογική της ήσσονος προσπάθειας. Τα φροντιστήρια, σε ό,τι αφορά την επιδίωξη της εισαγωγής στο πανεπιστήμιο, ανέλαβαν και κάλυψαν με επάρκεια τον ρόλο που εγκατέλειψε το σχολείο, με επιπλέον ετήσιο κόστος περίπου 580 εκατ. ευρώ για τις οικογένειες.

Το Εθνικό Απολυτήριο, αντιθέτως, εάν σχεδιαστεί σωστά, όπως λ.χ. συνέβη με τον νόμο για τα μη κρατικά νομικά πρόσωπα πανεπιστημιακής εκπαίδευσης, θα μπορούσε να σταματήσει αυτόν τον φαύλο κύκλο της εκπαιδευτικής υποκρισίας και να συνεισφέρει σημαντικά στη συνολική αναβάθμιση της ποιότητας των λυκειακών σπουδών και κατ’ επέκταση του κύρους του απολυτηρίου του λυκείου.

Ποιες θα έπρεπε να είναι οι κύριες κατευθύνσεις της μεταρρύθμισης:

• Αξιολόγηση με αυστηρότερους όρους: Όλα τα θέματα των τελικών εξετάσεων ανά τάξη να προέρχονται από αναβαθμισμένη Τράπεζα Θεμάτων, εξασφαλίζοντας διαφάνεια και συγκρίσιμα αποτελέσματα σε όλα τα σχολεία. Τα νέα θέματα να είναι γνωστά εκ των προτέρων στους μαθητές και προσανατολισμένα στην ανάπτυξη κριτικής και δημιουργικής σκέψης, μακριά από την τυποποιημένη λογική του φροντιστηρίου·

• Σταδιακή αύξηση βαρύτητας τάξεων: Ο τελικός βαθμός του απολυτηρίου να προκύπτει από τον μέσο όρο των επιδόσεων και στις τρεις τάξεις του λυκείου, με αυξανόμενο συντελεστή βαρύτητας·

• Διόρθωση βαθμολογιών: Σε περίπτωση απόκλισης άνω των 3-5 μονάδων μεταξύ προφορικών και γραπτών αποτελεσμάτων, η προφορική βαθμολογία, εάν είναι υψηλότερη, να προσαρμόζεται στο γραπτό αποτέλεσμα·

• Κατάργηση συγχωνεύσεων μαθημάτων: Κάθε μάθημα να έχει την ίδια βαρύτητα, χωρίς να εντάσσεται σε ευρύτερες κατηγορίες που διευκολύνουν την εύκολη προαγωγή.

Η μεγαλύτερη τομή της πρότασης για Εθνικό Απολυτήριο, πέρα από τις τεχνικές προδιαγραφές, είναι κυρίως η αλλαγή εκπαιδευτικής φιλοσοφίας: η αξιολόγηση δεν θα είναι πια έρμαιο των ισορροπιών των τοπικών κοινωνιών και διαπροσωπικών σχέσεων στα σχολεία ή της ανέλεγκτης βούλησης κάποιου εκπαιδευτικού. Εφόσον όλα τα θέματα προέρχονται από κοινή βάση με διαβαθμισμένη δυσκολία, οι βαθμοί υπόκεινται σε στατιστικό έλεγχο και οι αποκλίσεις μεταξύ των προφορικών και γραπτών αποτελεσμάτων συγκλίνουν προς τα δεύτερα, τότε οι μαθητές γνωρίζουν ότι το αποτέλεσμα έχει αξία. Μικρές αλλαγές με μεγάλο συμβολισμό, οι οποίες δείχνουν ότι το σχολείο παύει να είναι χώρος χαλαρότητας και γίνεται χώρος ουσιαστικής προσπάθειας.

Εξίσου σημαντικό: η επιτυχής εφαρμογή του Εθνικού Απολυτηρίου θα επιτρέψει σε μικρό χρονικό ορίζοντα την κατάργηση του αποτυχημένου θεσμού των Πανελλαδικών Εξετάσεων. Η εισαγωγή στο πανεπιστήμιο θα γίνεται με τον βαθμό του απολυτηρίου, σε συνδυασμό με τα επιμέρους κριτήρια κάθε σχολής. Αναγκαία είναι όμως η σταδιακή και όχι η άμεση μετάβαση.

Η ελληνική κοινωνία γερνάει, οι υποψήφιοι για τα ΑΕΙ λιγοστεύουν και οι προκλήσεις της νέας ψηφιακής εποχής απαιτούν νέες δεξιότητες. Ένα σχολείο που απλώς αναπαράγει παλιές συνήθειες δεν έχει θέση σε αυτό το περιβάλλον. Αν θέλουμε πολίτες ικανούς να σταθούν σε μια παγκόσμια αγορά εργασίας, με τις συγκλονιστικές προκλήσεις της εποχής της τεχνητής νοημοσύνης, πρέπει να αρχίσουμε να τους εκπαιδεύουμε ως τέτοιους.

Το Εθνικό Απολυτήριο δεν είναι πανάκεια. Αλλά για την ανάκτηση μιας χαμένης κρίσιμης εκπαιδευτικής βαθμίδας, όπως είναι το λύκειο, είναι ένα πρώτο βήμα προς τη σοβαρότητα.

*Ο κ. Τάσος Αβραντίνης είναι νομικός, πρόεδρος του Ινστιτούτου Δημοσιονομικών και Οικονομικών Μελετών.

Σταύρος Θεοδωράκης: Τα χρυσόψαρα, τα πρακτικά και ο Πούτιν

Όσα συνέβησαν την 6η Ιουλίου 2015 κατά τις κρίσιμες ώρες του συμβουλίου των πολιτικών αρχηγών στο Προεδρικό Μέγαρο

Δεν τα ξέρουμε όλα για τα έμβια όντα.

Λέμε, ας πούμε, ότι η μνήμη των χρυσόψαρων κρατάει μόνο λίγα δευτερόλεπτα. Πειράματα όμως έδειξαν ότι κι αυτά τα ψαράκια μπορούν να συνδέσουν χρώματα, ακόμη και ήχους, με τη ρίψη της τροφής τους.

Μη δίνετε λοιπόν και πολλή σημασία στους τίτλους των τελευταίων ημερών, που επιβεβαιώνουν ή διαψεύδουν ότι «oι Eλληνες είναι χρυσόψαρα» και ακούστε πώς έχουν τα γεγονότα.

Από τη σύσκεψη των πολιτικών αρχηγών της Δευτέρας 6ης Ιουλίου του 2015 δεν υπάρχουν επίσημα πρακτικά. Τελεία.

Eκείνη την ημέρα, αλλά και όλες τις επόμενες, οι αρχηγοί δεν υπογράψαμε κανένα σχετικό κείμενο. Ούτε βέβαια είχαμε πουθενά υπογραφές πρακτικογράφων. Και δεν θα μπορούσαμε να έχουμε καθότι οι τέσσερις υπάλληλοι της Βουλής, που ήταν εντεταλμένοι να καταγράψουν την κρίσιμη διαβούλευση, αποχώρησαν.

«Γιατί αποχώρησαν; Τι δεν θέλατε εσείς οι αρχηγοί να καταγραφεί;»

Αποχώρησαν γιατί δεν ήταν καιρός για συγκρούσεις. Το χρονόμετρο έτρεχε. Κάποιοι όμως μέσα στην αίθουσα δεν έλεγαν να το συνειδητοποιήσουν. Ο κ. Καμμένος, ας πούμε, ήταν ακόμη στο mood των νυχτερινών πανηγυρισμών στο Σύνταγμα. ΑΝΕΛίτες και Συριζαίοι τραγουδούσαν αγκαλιασμένοι το «Bella Ciao» των Παρτιζάνων και «Η ζωή τραβά την ανηφόρα» του Μίκη – χωρίς προφανώς να υποψιάζονται τις δραματικές ώρες που περνούσαν οι «καθοδηγητές τους».

«Ο λαός είπε ΟΧΙ στους δανειστές, που μας ήθελαν γονατιστούς για να τα πάρουν όλα κοψοχρονιά»… ήταν το μοτίβο του κ. Καμμένου. Οταν το παράκανε, πήρα την πρωτοβουλία να ζητήσω από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας να φύγουν οι πρακτικογράφοι μήπως και σταματήσουν οι λαϊκίστικες κορώνες. Ο Μεϊμαράκης υπερθεμάτισε, ο Τσίπρας συμφώνησε και ο Προκόπης Παυλόπουλος είπε στους πρακτικογράφους να αποχωρήσουν.

«Και τότε, όλα αυτά τα χαρτιά που βγαίνουν τι είναι αν δεν είναι πρακτικά;»

Είναι αποσπάσματα από τη σύσκεψη των αρχηγών.

«Όταν λες αποσπάσματα;»

Το 1/3 με το 1/4 της όλης συζήτησης. Το υπολόγισα με βάση τις σημειώσεις μου –ναι, οι δημοσιογράφοι έχουν τη δυνατότητα και να συζητούν και να σημειώνουν ταυτόχρονα–, καθώς κι από το γεγονός ότι η σύσκεψη κράτησε περισσότερες από έξι ώρες. Ξεκίνησε στις δέκα το πρωί και τελείωσε λίγο πριν από τις πέντε το απόγευμα, με ένα διάλειμμα μισής ώρας. Εξι ώρες συζήτησης είναι 350 με 450 σελίδες. Δεν χωρούν δηλαδή με κανέναν τρόπο σε 110 σελίδες – τόσες είναι οι σελίδες που βρέθηκαν αυτές τις μέρες στα χέρια των δημοσιογράφων.

«Να δεχθούμε λοιπόν ότι είναι αποσπάσματα, πώς δημιουργήθηκαν αφού οι πρακτικογράφοι έφυγαν;»

Η σωστή απορία! Φεύγοντας άρον άρον οι πρακτικογράφοι, άφησαν το μαγνητόφωνο να γράφει. Προσοχή! Δεν μιλάμε για υποκλοπή. Οι πρακτικογράφοι, στενογράφοι για την ακρίβεια, πάντα –και στη Βουλή– μαγνητοφωνούν τις συζητήσεις για να μπορούν να επανέλθουν σε κάτι που πιθανόν τους έχει ξεφύγει.

«Υπάρχει λοιπόν ηχητικό;»

Προφανώς υπήρξε ηχητικό. Το θέμα είναι αν υπάρχει ακόμη. Και ο καθ’ ύλην αρμόδιος απ’ ό,τι φαίνεται δεν μπορεί να μας δώσει απάντηση. Και δεν εννοώ τον τότε Πρόεδρο της Δημοκρατίας, αλλά τον γενικό γραμματέα της Προεδρίας. Αυτός έχει τη θεσμική υποχρέωση να φυλάει στο χρηματοκιβώτιο της Προεδρίας πρακτικά (γραπτά και ηχητικά) και άλλα σημαντικά έγγραφα. Oμως, λίγους μήνες μετά –το φθινόπωρο του ’15–, όταν προσπάθησα να μάθω αν διασώθηκε το ηχητικό από το συμβούλιο των αρχηγών, και πού είναι, πληροφορήθηκα ότι ο Γεώργιος Γεννηματάς, ο τότε γ.γ. της Προεδρίας, είχε εγγράφως δηλώσει ότι ποτέ δεν παρέλαβε από τους «αρμόδιους της καταγραφής», «ούτε ηχητικά ούτε γραπτά πρακτικά».

Το ηχητικό –και θα επιμείνω!– θα πρόσφερε μεγάλη υπηρεσία στην αλήθεια, από τη στιγμή μάλιστα που δεν υπάρχουν υπογεγραμμένα πρακτικά.

Σελίδες μπορείς να αφαιρέσεις –ή να προσθέσεις– όσες θέλεις από έναν φάκελο. Να ηρωοποιήσεις τους «δικούς» σου, να υποβιβάσεις τον ρόλο των «αντιπάλων» σου – όλα γίνονται αν μιλάμε για σκόρπιες σελίδες Α4. Στο ηχητικό, όμως, οι προσθαφαιρέσεις, το μοντάζ δηλαδή μπορεί να εντοπισθεί πλέον τεχνικά πολύ εύκολα.

«Μήπως όμως παρατράβηξε αυτή η συζήτηση; Μήπως δεν έχει αξία να κοιτάμε πίσω;»

Όχι! Το παρελθόν δεν είναι ποτέ μόνο παρελθόν. Και η μνήμη είναι το πρόπλασμα για τις επόμενες αποφάσεις μας.

Τι έχει λοιπόν χαραχτεί στη μνήμη μας από εκείνες τις ημέρες του δημοψηφίσματος; Πριν και μετά. Τα ταμεία ήταν άδεια, όπως και πολλά ράφια στα σούπερ μάρκετ. Δεν υπήρχαν λεφτά για μισθούς, οι τράπεζες ήταν κλειστές και οι συνταξιούχοι λιποθυμούσαν στις ουρές για να πάρουν από τα ΑΤΜ 60 ευρώ! Και ο υπερυπουργός των Οικονομικών να προτείνει –όπως αποκάλυψε αργότερα στο βιβλίο του– «να σφραγίσουμε τα ευρώ που έχει το Νομισματοκοπείο και να δημιουργήσουμε άμεσα ένα εναλλακτικό νόμισμα».

Ο κ. Τσίπρας δεν έχει ποτέ απαντήσει γιατί μετείχε μέχρι τέλους σε αυτές τις παρασκηνιακές συζητήσεις με τους κάθε είδους «δραχμιστές». Ήθελε να είναι αρεστός ακόμη και στους ψεκασμένους; Νόμιζε ότι θα τρομοκρατήσει την Ευρωπαϊκή Τράπεζα; Τον Ντράγκι ή τον δράκο Σόιμπλε; Ή χαιρόταν να αναστατώνει τους εταίρους μας; Αυτό ναι, όντως το πέτυχε!

Η σύσκεψη των αρχηγών δεν έγινε γιατί ο κ. Τσίπρας ήθελε να συμβουλευτεί τους πολιτικούς του αντιπάλους. Εγινε γιατί την απαίτησαν οι εταίροι μας. Ως μια τελευταία προσπάθεια να σωθεί η Ελλάδα. Το τελεσίγραφο ήταν σαφές και κομιστής του ήταν ο ίδιος ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας. «Θέλουμε να μας διαβεβαιώσουν από κοινού ο Τσίπρας και οι αρχηγοί της φιλοευρωπαϊκής αντιπολίτευσης ότι η Ελλάδα θέλει να παραμείνει στο ευρώ». Και ο Φρανσουά Ολάντ, ο πρόεδρος της Γαλλίας –εκπροσωπώντας όλους, και την κ. Μέρκελ– έδωσε προθεσμία λίγων ωρών στον κ. Παυλόπουλο για να τον ενημερώσει ότι οι πολιτικοί αρχηγοί συζητάνε –δεν σφάζονται– και θα ταχθούν υπέρ μιας τελευταίας διαπραγμάτευσης.

Αυτός ήταν κι ο λόγος που ο κ. Παυλόπουλος, αλλά και ο Μεϊμαράκης κι εγώ κοιτούσαμε συνεχώς το ρολόι μας σ’ εκείνη την κρίσιμη συνάντηση. Οι φίλοι μας, ο καθένας είχε τους δικούς τους φίλους στους Θεσμούς –εγώ είχα τον Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ και τον Ζίγκμαρ Γκάμπριελ τον σοσιαλδημοκράτη αντικαγκελάριο της Γερμανίας–, είχαν όλοι την ίδια αγωνία. Οι Έλληνες αποφάσισαν όντως να αυτοκτονήσουν και να βγουν από την Ευρωζώνη;

Ακόμη και ο αντιευρωπαϊστής κ. Κουτσούμπας είχε αισθανθεί την κρισιμότητα των στιγμών. Και έμεινε μέχρι το τέλος στη σύσκεψη, λέγοντας ότι «δεν φεύγεις με αυτόν τον τρόπο από την Ευρωπαϊκή Ένωση».

Αλλά και από τον κ. Τσίπρα ούτε λέξη δεν ειπώθηκε στη συνάντηση για «το ΟΧΙ της αντίστασης και το ΝΑΙ της υποτέλειας». Και ενταφίασε μαζί με τον κυβερνητικό του εταίρο το (νάιλον) αντιμνημονιακό λάβαρο που κράδαινε από τον Ιανουάριο. Η «τρόικα εσωτερικού» –έτσι αποκαλούσαν μέχρι τότε την αντιπολίτευση– είχε γίνει «σύμμαχος… για τη λύση».

Και έτσι επετεύχθη η υπογραφή του κοινού ανακοινωθέντος – κυβέρνησης και φιλοευρωπαϊκής αντιπολίτευσης. Και άνοιξε ξανά η πόρτα της διαπραγμάτευσης για την Ελλάδα. Η ανάγνωση και μόνο αυτού του ανακοινωθέντος μαρτυρά ποιοι ηγήθηκαν της προσπάθειας να κρατηθεί η χώρα στην Ευρωζώνη και ποιοι ακολούθησαν ασθμαίνοντας:

«Κοινός στόχος είναι η επιδίωξη λύσης η οποία θα διασφαλίζει:

– Την επαρκή κάλυψη των χρηματοδοτικών αναγκών της χώρας.

– Αξιόπιστες μεταρρυθμίσεις με κριτήριο τη δίκαιη κατανομή των βαρών και τις κατά το δυνατόν λιγότερες υφεσιακές επιπτώσεις.

– Ισχυρό εμπροσθοβαρές αναπτυξιακό πρόγραμμα, πρωτίστως για την καταπολέμηση της ανεργίας και την ενθάρρυνση της επιχειρηματικότητας.

– Δέσμευση για την έναρξη ουσιαστικής συζήτησης ως προς την αντιμετώπιση του προβλήματος της βιωσιμότητας του ελληνικού δημόσιου χρέους.

– Άμεση προτεραιότητα αποτελεί η αποκατάσταση της ρευστότητας στο χρηματοπιστωτικό σύστημα σε συνεννόηση με την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα».

Διακρίνει κανείς έστω και μια φράση από αυτές τις πύρινες που ξεστόμιζαν οι ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ στις λαοσυνάξεις τους;

Όχι! Το «αντιστασιακό μέτωπο» είχε καταρρεύσει. Και το τελευταίο οχυρό έπεσε με την τηλεφωνική συνομιλία Τσίπρα – Πούτιν. Την ξέρετε την ιστορία… Ο κ. Λαφαζάνης μπούκαρε στο Προεδρικό κομίζοντας λύση εκ Ρωσίας. Ο Πούτιν θα μας έδινε όσα χρειαζόμασταν, εκτιμούσε ο κ. Λαφαζάνης. «Αρκεί ο Τσίπρας να μιλήσει τώρα (!) με τον Πούτιν». Ο Τσίπρας μίλησε, αλλά όπως είπε μόλις προχθές ο κ. Παππάς –που συνόδευε τότε τον κ. Τσίπρα στο Προεδρικό– τελικά… «απείχε πολύ από την πραγματικότητα αυτή η εκτίμηση»!

Πόσο δηλαδή απείχε;

Κι αν ο Πούτιν ήταν πιο γαλαντόμος και είχε όρεξη να μοιράσει ρούβλια;