«Οι διακοπές σας, το βάσανό μου»

kathimerini.gr

Μαρία Κατσουνάκη

«Δεν βλέπεις έναν πίνακα. Βλέπεις κινητά. Βλέπεις αγκώνες. Νιώθεις ζέστη. Και μετά σε σπρώχνουν έξω».

Η δήλωση μιας 28χρονης τουρίστριας που πέταξε από τη Σεούλ στο Παρίσι για να δει τη Μόνα Λίζα είναι η πιο διαφωτιστική και βιωματική περιγραφή για την εικόνα που παρουσιάζει η επίσκεψη σε έναν δημοφιλή προορισμό («Κ», 16/6). Μέσα Ιουνίου το Λούβρο διέκοψε για μία μέρα τη λειτουργία του γιατί οι εργαζόμενοι κήρυξαν απεργία, διαμαρτυρόμενοι τόσο για τη δική τους κατάρρευση όσο και του μουσείου, που αποδίδουν στον υπερτουρισμό.

Το μουσείο υποδέχθηκε 8,7 εκατ. επισκέπτες πέρυσι – περισσότερο από το διπλάσιο της χωρητικότητας για την οποία είχε σχεδιαστεί. Ακόμη και με ημερήσιο όριο 30.000 ατόμων, οι εργαζόμενοι λένε ότι η εμπειρία έχει καταντήσει καθημερινός αγώνας αντοχής, με ανεπαρκείς χώρους ξεκούρασης, περιορισμένες τουαλέτες και θερινή ζέστη που επιδεινώνεται από το «φαινόμενο θερμοκηπίου» της γυάλινης πυραμίδας. Το Λούβρο έχει γίνει πλέον σύμβολο της παγκόσμιας κρίσης του υπερτουρισμού.

Κάθε χρόνο και χειρότερα. Χιλιάδες κάτοικοι δημοφιλών προορισμών (Μαγιόρκα, Βενετία, Λισσαβώνα) βγαίνουν στους δρόμους με συνθήματα όπως «Οι διακοπές σας, το βάσανό μου». Στη Βαρκελώνη, ακτιβιστές έβρεξαν με νεροπίστολα τουρίστες, ενώ πρόσφατα στη Βενετία, όταν ανακοινώθηκε η τριήμερη «κατάληψη» της πόλης (26-28 του μηνός) για τον γάμο του δισεκατομμυριούχου ιδρυτή της Amazon, Τζεφ Μπέζος, πολίτες συγκεντρώθηκαν για να διαμαρτυρηθούν.

Οι αντοχές μουσείων, τόπων και ανθρώπων έχουν φτάσει –και ξεπεράσει– το σημείο θραύσης. Σε αυτήν την ιστορία, όμως, γνωστή και συζητημένη, υπάρχει το εξής παράδοξο: ένα μέρος από τους διαμαρτυρόμενους δεν είναι και οι ίδιοι ταξιδιώτες; Εμείς, για παράδειγμα, που στραβοκοιτάμε τους τουρίστες στα «δικά μας» νησιά ή στην Αθήνα, δεν μετακινούμαστε καθόλου στο εξωτερικό; Δεν σχεδιάζουμε ένα ολιγοήμερο πέρασμα από τη Ρώμη, το Παρίσι, το Λονδίνο, τη Βαρκελώνη; Πρόκειται ή όχι για αντίφαση; Μπορούμε να «σκοτώσουμε» τον ταξιδιώτη μέσα μας; Γιατί εδώ που έχουν φτάσει τα πράγματα, ο μερικός περιορισμός δεν αρκεί. Θα πρέπει όλοι να κάνουμε την αυτοκριτική μας. Άβολο.

Μέτρα εξαγγέλλονται (εισιτήρια εισόδου / τουριστικοί φόροι) αλλά δεν πτοούν και, προφανώς, δεν επαρκούν. Η επιθυμία, που εξελίχθηκε σε βουλιμία και, σε συνάρτηση με άλλους παράγοντες, ευκολία στις μετακινήσεις, σαρώνει πολλές περιοχές του πλανήτη. Οι κυβερνήσεις μπορούν να πάρουν μέτρα; Οι ίδιοι οι κάτοικοι μπορούν να κηρύξουν τους υπεράριθμους επισκέπτες ανεπιθύμητους, επηρεάζοντας τη λήψη αποφάσεων; Ό,τι έχει ξεχειλώσει μπορεί να ξαναβρεί τις πραγματικές διαστάσεις του; Και τι σημαίνει πλέον «πραγματικό»;

Σε έναν κόσμο που ζει και κινείται «σα να μην υπάρχει αύριο», η έννοια της ξεκούρασης ή της αναψυχής συνδέεται κυρίως με τη βουλιμική συσσώρευση εικόνων. «Εικόνων» διαμεσολαβημένων, όχι χαλαρής παρατήρησης. Ένας ορίζοντας καλυμμένος από κινητά και χέρια υψωμένα. Όπως παρατηρεί και η νεαρή τουρίστρια, δεν βλέπεις καν τον πίνακα για τον οποίο έχεις, υποτίθεται, ταξιδέψει.

Το «βάσανο» που επικαλείται το σύνθημα για να αποδώσει το χάσμα ανάμεσα στον κάτοικο και στον ξένο επισκέπτη δεν είναι απολύτως ακριβές. Ο ένας μπορεί να είναι εξοργισμένος, αλλά και ο άλλος δεν περνάει καλά – αν επιτρέψει στον εαυτό του να είναι ειλικρινής. Στριμώχνεται, του αναλογούν όλο και λιγότερα τετραγωνικά για να κινηθεί και να «αναπνεύσει», αποκτούν όλα γύρω του το μέγεθος μιας φωτογραφίας. Ζει περιχαρακωμένος. Όλο και περισσότερο το ταξίδι συρρικνώνεται στην επιθυμία να βρίσκεται εντός του κάδρου. Λες κι «άλλα δεν έχει να σε δώσει πια»…