Τάκης Θεοδωρόπουλος
Το Ισραήλ το έχω επισκεφθεί μία μόνο φορά. Ήταν το 1999 και ήμουν προσκεκλημένος στην Έκθεση Βιβλίου στην Ιερουσαλήμ. Περίοδος ειρήνης. Περνούσες χωρίς πρόβλημα στον παλαιστινιακό τομέα. Ο οδηγός του ταξί σε άφηνε στο όριο και από κει σε παρελάμβανε ένας Παλαιστίνιος συνεργάτης του για να πας στη Βηθλεέμ. Τότε συνεργαζόμουν με τον Α. Β. Γεοσούα. Είχα εκδώσει ως υπεύθυνος στον Καστανιώτη το αριστούργημά του, τον «κ. Μάνι». Μου τον είχε γνωρίσει η αγαπημένη φίλη και μεταφράστριά του Μάγκυ Κοέν, η οποία είχε υπάρξει και μαθήτριά του. Του τηλεφώνησα και του άφησα μήνυμα. Όταν επέστρεψα στο ξενοδοχείο, η κοπέλα στην Υποδοχή, εικοσάρα κατ’ εκτίμηση, με κοίταξε έμπλεη θαυμασμού και μου είπε: «You must be a VIP, sir». Αφού κοίταξα πίσω απ’ την πλάτη μου για να βεβαιωθώ ότι δεν απευθυνόταν σε κάποιον άλλον, τη ρώτησα τι εννοεί. Μου απάντησε ότι με είχε ζητήσει ο κ. Γεοσούα και μου είχε αφήσει το κινητό του. Σκέφτηκα ποιος συγγραφέας στη χώρα μου θα απολάμβανε τέτοιο σεβασμό και θαυμασμό από μια κοπέλα στην ηλικία της. Μου ήρθαν στον νου ονόματα μεγαλοεπιχειρηματιών, πολιτικών, τραγουδιστών, πάντως δεν σκέφτηκα κανέναν συγγραφέα. Είχα ρωτήσει τον ίδιο τον Γεοσούα πού οφείλεται αυτή η δημοφιλία των συγγραφέων στο Ισραήλ. Μου είχε απαντήσει απλά: Τους συγγραφείς μας τους σεβόμαστε γιατί έχουμε τη μεγάλη παράδοση των Προφητών της Βίβλου. Γι’ αυτό και οι συγγραφείς έχουν δικαίωμα να μιλούν ελεύθερα, ακόμη και να κατακρίνουν την πολιτική του κράτους κι ας είναι σε κατάσταση πολέμου. Πώς να μη σκεφθώ αυτό που έγραψε ο Αξελός: Οι Εβραίοι άκουσαν τους Προφήτες τους, εμείς γιατί δεν ακούσαμε τους ποιητές μας;
Χρόνια αργότερα, στην Εκθεση Βιβλίου της Θεσσαλονίκης καθόμουν δίπλα στον Νταβίντ Γκρόσμαν. Η Ελλάδα μόλις είχε κηρύξει πτώχευση και το Ισραήλ ήταν τιμώμενη χώρα. Ο Γκρόσμαν είχε χάσει τον γιο του στον πρόσφατο πόλεμο στον Λίβανο. Κάποια στιγμή με ρώτησε: «Ποιος εχθρός σας σάς έφερε σ’ αυτήν την κατάσταση;». Χωρίς να το πολυσκεφτώ του απάντησα: «Ο εαυτός μας». Κούνησε το κεφάλι του με κατανόηση. Τότε κανείς δεν μπορούσε να φαντασθεί ότι κάποια μέρα στο κοντινό μέλλον κάποιοι θα ακύρωναν μια εκδήλωση Ισραηλινού συγγραφέα στην ίδια έκθεση. Ας σημειώσω ότι ο «κ. Μάνι» του Γεοσούα είναι η ιστορία μιας οικογένειας σεφαραδιτών Εβραίων από τη Θεσσαλονίκη. Ομως το θέμα δεν είναι εκεί. Ή μάλλον δεν είναι μόνον εκεί. Το τσούρμο που όρμησε φωνασκώντας στην αίθουσα όπου θα μιλούσε ο Οντέντ Βολκστάιν δεν κρίνεται μόνον από τις πολιτικές απόψεις του. Είναι ενεργούμενα που δεν έχουν καμία αντίληψη της πολιτισμικής αξίας της λογοτεχνίας. Κοινώς, το μόνο που τους χαρακτηρίζει είναι το έλλειμμα πολιτισμού. Ανερμάτιστοι, αμόρφωτοι και ανιστόρητοι. Κυρίως, όμως, πολίτες μιας πνευματικής επαρχίας όπου η αξία της δημιουργίας κρίνεται από την πολιτική ένταξη των δημιουργών της. Ο καφενόβιος πιστεύει ότι οι πολιτικές απόψεις του είναι ικανές για να κρίνουν το οποιοδήποτε έργο δημιουργίας.
Υπάρχει παράδοση, βέβαια. Ας θυμίσω την ακύρωση της ομιλίας του Στεφάν Κουρτουά στη Θεσσαλονίκη, από την ΚΝΕ. Ο αμαρτωλός ήταν εκ των συγγραφέων ιστορικών της «Μαύρης Βίβλου του Κομμουνισμού». Ας θυμίσω και την επίθεση της παρ’ ημίν αλητείας στην ομιλία του καθηγητή Ουότσον στην Πάτρα. Ο αμαρτωλός είχε αποκρυπτογραφήσει το DNA και είχε το θράσος να υποστηρίξει ότι αυτό των Αφρικανών διαφέρει απ’ αυτό των Ευρωπαίων. Οι αχαρακτήριστοι δεν τον άφησαν να μιλήσει στους φοιτητές του Πανεπιστημίου Πατρών. Σε άλλες γενιές, παλαιότερες ημών, οι απαίδευτοι αντιμετώπιζαν με σεβασμό τους μορφωμένους. Κι έτσι προχώρησε η ελληνική κοινωνία. Σήμερα ζούμε την τυραννία των απαίδευτων. Αυτών που είναι υπερήφανοι για τα πέντε τσιτάτα που έχουν ακούσει απ’ τους καφενόβιους ινστρούχτορες.
Είμαστε υπερήφανοι για τα δύο Νομπέλ μας, τον Σεφέρη και τον Ελύτη. Δύο μεγάλοι ποιητές οι οποίοι διαμόρφωσαν, ο καθένας με τον τρόπο του, την ευαισθησία μας. Μη μου ζητήσετε να περιγράψω τι κρύβεται πίσω απ’ αυτόν τον πρώτο πληθυντικό διότι θα σας απογοητεύσω. Μια φενάκη είναι. Και αυτό είναι το πρόβλημα της Ελλάδας μας, η κοινότητα του αισθήματος. Την αντιμετωπίζουμε ως τουρίστες που θέλουν να απολαύσουν το ανυπέρβλητο φυσικό της κάλλος. Και αντιμετωπίζουμε ως διακοσμητική λεπτομέρεια στο μπιτσόμπαρο τις λέξεις των ποιητών μας. Δεν έχουμε καν θεσμούς για να τις υπερασπίζονται. Η δειλία με την οποία αντιμετώπισαν οι υπεύθυνοι την τραμπούκικη επίθεση κατά της ομιλίας του Βολκστάιν είναι ντροπή για όλους μας. Και δείχνει, αν μη τι άλλο, το μέτρο του πολιτισμικού μας ελλείμματος.
.jpg)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου