Ολοι μαζί τα φάγαμε

tovima.gr

Γιάννης Μαρίνος

Η φράση του Πάγκαλου επιβεβαιώνεται για μια ακόμα φορά με δραματικό τρόπο, ενώ και πάλι τον λογαριασμό για το φαγοπότι θα τον πληρώσουν οι τίμιοι και οι συνεπείς

Αντιγράφω το διαφωτιστικό άρθρο της Κατερίνας Παναγοπούλου από «ΤΑ ΝΕΑ» της 5ης Ιουλίου:

21 Σεπτεμβρίου 2010. Συζήτηση επί του νομοσχεδίου για την κατάργηση και συγχώνευση οργανισμών του Δημοσίου. Ο Θεόδωρος Πάγκαλος θα εκστόμιζε τη φράση που θα γραφόταν στην Ιστορία: Η απάντηση εις την κατακραυγή που υπάρχει εναντίον του πολιτικού προσωπικού «Πώς τα φάγατε τα λεφτά;» είναι αυτή: «Σας διορίσαμε. Τα φάγαμε όλοι μαζί. Μέσα στα πλαίσια μιας σχέσης πολιτικής πελατείας, διαφθοράς, εξαγοράς και εξευτελισμού της έννοιας της ίδιας της πολιτικής».

Η φράση μνημονεύτηκε αρκετές φορές το τελευταίο διάστημα με αφορμή τις αποκαλύψεις για το πάρτι διαφθοράς στον ΟΠΕΚΕΠΕ, με ψευδείς δηλώσεις στρεμμάτων από μαϊμού ή πραγματικούς αγρότες, ανύπαρκτα ζώα, τις εικονικές καλλιέργειες γης, τις δήθεν καλλιεργήσιμες εκτάσεις και τις «εξυπηρετήσεις» διαφόρων διεφθαρμένων κομματαρχών που αντιμετώπιζαν τα κοινοτικά κονδύλια ως προσωπικό τους κεφάλαιο για πολιτική εκστρατεία.

Η φράση του Πάγκαλου επιβεβαιώνεται για μια ακόμα φορά με δραματικό τρόπο, ενώ και πάλι τον λογαριασμό για το φαγοπότι θα τον πληρώσουν οι τίμιοι και οι συνεπείς. Οι ίδιοι που πληρώνουν υπέρογκους φόρους για να καλύψουν το ισοζύγιο όσων φοροδιαφεύγουν – παίρνουν μαύρα – κλέβουν το κράτος. Εκείνοι που στερούνται κάνοντας αιματηρές οικονομίες ώστε να είναι συνεπείς και κάθε τόσο βλέπουν ρυθμίσεις για κακοπληρωτές με μείωση της αρχικής οφειλής, διαγραφή των προσαυξήσεων, δόσεις.

Επιχειρήσεις που πληρώνουν στην ώρα τους και έχουν να αντιμετωπίσουν τον αθέμιτο ανταγωνισμό από τον μπαταξή επιχειρηματία, που τις ανταγωνίζεται με χαμηλότερο κόστος. Εταιρείες που χρωστούν χιλιάδες ευρώ στα ασφαλιστικά ταμεία, στην Εφορία – και σε όποιον μιλάει ελληνικά – και συνεχίζουν να λειτουργούν χωρίς καμία συνέπεια, τη στιγμή που άλλοι εργοδότες προσημειώνουν σπίτια προκειμένου να πληρώνουν μισθούς, Εφορία, ΕΦΚΑ, λογαριασμούς και τα αλλεπάλληλα χαράτσια που εμπνέεται η εκάστοτε κυβέρνηση για να καλύψει τη χασούρα από τους μπαταξήδες.

Τώρα ο έλληνας φορολογούμενος θα κληθεί να πληρώσει το πρόστιμο της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας, όσο και αν η ΑΑΔΕ διατείνεται ότι θα βρεθούν χρήματα από αλλεπάλληλες διασταυρώσεις, ώστε να απαιτηθεί η επιστροφή των αχρεωστήτως καταβληθέντων.

Μια αλυσίδα διαφθοράς με κομματάρχες – μεσάζοντες – παρανόμως ωφελούμενους αγρότες – μαϊμού ή πραγματικούς – όλοι τους λαμόγια. Τα δραματικά χρόνια της κρίσης ο δημοσιογράφος της «Liberation» Jean Catremer είχε περιγράψει πως το βασικότερο λάθος που έκανε η Τρόικα με την Ελλάδα είναι πως δεν διαπίστωσε εγκαίρως την πλήρη ανυπαρξία ελεγκτικών μηχανισμών, πως υποτίμησε – όπως περιέγραφε στο άρθρο του όπου χαρακτήριζε την Ελλάδα «τα ατίθασα νιάτα της ευρωζώνης» – τη σοβαρότητα της κατάστασής της και το βάθος των μεταρρυθμίσεων που έπρεπε να εφαρμόσει: παχύσαρκο και ελαττωματικό κράτος, ενδημική διαφθορά, γενικευμένη φοροδιαφυγή και οικονομικές δομές που αντιστοιχούν σε κράτος που βγαίνει από κομμουνιστικό καθεστώς.

Πολλά χρόνια – και μνημόνια – μετά, διαπιστώνεται και πάλι πως παρά τα βήματα που έγιναν οι γραφειοκρατικές διαδικασίες παραμένουν χαοτικές, αφήνοντας μαζί με την πολυνομία παράθυρα για υποκειμενικές ερμηνείες μέσα σε ένα σύστημα με άκρως προβληματικούς ελεγκτικούς μηχανισμούς που επιτρέπουν ένα ατέλειωτο πάρτι διαφθοράς. Από την άλλη, ας μην πέφτουμε από τα σύννεφα, κατηγορώντας απρόσωπα τους «απατεώνες του πολιτικού συστήματος» σαν να προέκυψε από παρθενογένεση.

Είναι γνωστή άλλωστε η ρήση του Τζορτζ Οργουελ πως «Οι λαοί που εκλέγουν διεφθαρμένους πολιτικούς, κλέφτες και απατεώνες, δεν είναι θύματα. Είναι συνένοχοι».

Οι αρκούδες είναι μέσα στα σπίτια μας... Ρεπορτάζ της Καθημερινής για την περιοχή της Καστοριάς

Η «Κ» μίλησε με κατοίκους, οργανώσεις και τους αρμόδιους φορείς και κατέγραψε το πρόβλημα

kathimerini.gr

Νίνα Μαρία Πασχαλίδου

ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ Η ΠΡΩΤΗ ΦΟΡΑ που ο Κώστας Σουλτανίδης συναντά αρκούδα. Τον τελευταίο καιρό όμως η «κυρα-Μάρω», όπως την έχει βαφτίσει, επισκέπτεται την αυλή του στο Νεστόριο της Καστοριάς, σχεδόν καθημερινά, πρωί, μεσημέρι, βράδυ. Αφορμή οι μηλιές που αποτελούν βασική πηγή της τροφής της. Όπως διηγείται ο ίδιος στην «Κ», «δύο μικρές μηλιές γεμάτες μήλα, τις έφαγε όλες». Ψύχραιμος, ο κύριος Κώστας μετακόμισε στον πρώτο όροφο του κτίσματος «για καλό και για κακό» όπως μας λέει, ενώ μας δείχνει φωτογραφία με την τελευταία επίσκεψη της «κυρα-Μάρως». 

«Είμαι ιδιαίτερα προσεχτικός, δεν μπορώ να κάνω κάτι διαφορετικό».

Η αρκούδα φαίνεται να έχει πλέον εξοικειωθεί με την παρουσία του «οικοδεσπότη» της, γεγονός που του δημιουργεί ανησυχία. «Η επιβίωση είναι το βασικό ένστικτο που καθοδηγεί τη συμπεριφορά της «κυρα-Μάρως». Όμως και η ανθρώπινη συμπεριφορά στηρίζεται στο βασικό ένστικτο της επιβίωσης. Είναι μια περίεργη ισορροπία όταν η αρκούδα στέκεται ένα μέτρο μακριά σου. Δεν ξέρεις τι να κάνεις», λέει στην «Κ» για να δώσει την εικόνα του προβλήματος που ταλανίζει την περιοχή τα τελευταία χρόνια. Όλο και περισσότερες αρκούδες πλησιάζουν τις κατοικημένες περιοχές της Δυτικής Μακεδονίας, με βασικούς άξονες τον νομό Καστοριάς, Αργους Ορεστικού, Εορδαίας και Κοζάνης, με βασικό σκοπό την αναζήτηση τροφής.

H «κυρα-Μάρω», η αρκούδα που επισκέπτεται συχνά το σπίτι του Κώστα Σουλτανίδη.

ΠΑΙΡΝΟΥΝ ΤΑ ΟΠΛΑ ΣΤΑ ΧΕΡΙΑ ΤΟΥΣ

Αν και οι περισσότεροι κάτοικοι έχουν πλέον μάθει να συμβιώνουν με το άγριο ζώο, το οποίο είναι στη λίστα των προστατευόμενων ειδών στη χώρα μας αλλά και στην Ευρώπη, δεν είναι όλοι ψύχραιμοι. Καθώς τα όρια μεταξύ κατοικημένων περιοχών και άγριας ζωής γίνονται ολοένα και πιο θολά, οι κάτοικοι της Καστοριάς, αλλά και της ευρύτερης περιοχής της Δυτικής Μακεδονίας «αισθάνονται απειλή από τις αρκούδες μέσα και γύρω από τις πόλεις», όπως λένε στην «Κ». Και έχουν φτάσει στα όριά τους.

Άνθρωποι και αρκούδες «συμβιώνουν» στην περιοχή της Καστοριάς, με τις προκλήσεις αυτής της συνύπαρξης να είναι πολλές.

Μερικοί από αυτούς δεν αρκούνται στο να παίρνουν τηλέφωνο στο δασαρχείο, το οποίο είναι αρμόδιο για τα ζώα, ή να ειδοποιούν τις τοπικές περιβαλλοντικές οργανώσεις. Παίρνουν τα όπλα στα χέρια τους και τις σκοτώνουν. Ρίχνουν ακόμη και φόλες μέσα σε μέλι, προκειμένου να μειώσουν τον πληθυσμό τους. Σύμφωνα με τον Αρκτούρο, η παρουσία της καφέ αρκούδας περιορίζεται πλέον στην βόρεια Πίνδο και την κεντρική Ροδόπη. Ο πληθυσμός της δεν ξεπερνά τα 750 άτομα, ενώ αποτελεί το νοτιότερο τμήμα του βαλκανικού πληθυσμού της καφέ αρκούδας που δεν ξεπερνά τα 2.500 άτομα. Ωστόσο ο αριθμός αυτός αμφισβητείται από τους ντόπιους, καθώς επίσημη καταγραφή δεν έχει γίνει τα τελευταία χρόνια. Και οι κάτοικοι παίρνουν τον νόμο στα χέρια τους.

Ήδη μέσα στο 2025, βρέθηκαν τέσσερις σκοτωμένες αρκούδες, οι τρεις από πυροβολισμούς, ενώ το 2024, καταμετρούνται άλλες τέσσερις, σύμφωνα με τον Αρκτούρο. Σύμφωνα με την Καλλιστώ, περιβαλλοντική οργάνωση για την άγρια ζωή και τη φύση, που δραστηριοποιείται στην περιοχή, είναι δεκάδες και τα περιστατικά από πυροβολισμούς που δεν καταμετρούνται. Ο συνολικός αριθμός νεκρών αρκούδων μέσα στο 2024 ανέρχεται σε 15 συνολικά, από τροχαία, δηλητηριασμένα δολώματα και πυροβόλα όπλα.

Γεωφυσικά χαρακτηριστικά του βιοτόπου της αρκούδας στην ευρύτερη ΠΕ Καστοριάς με τους τρεις κύριους ορεινούς όγκους που περιβάλλουν τη λεκάνη απορροής της λίμνης Καστοριάς. 

Πηγή: «Καλλιστώ»Mέλη της οργάνωσης «Καλλιστώ» εντοπίζουν κολλάρο GPS που είχε τοποθετηθεί σε αρκούδα για την παρακολούθησή της.

Mέλη της οργάνωσης «Καλλιστώ» εντοπίζουν κολλάρο GPS που είχε τοποθετηθεί σε αρκούδα για την παρακολούθησή της.

«ΘΑ ΓΙΝΕΙ ΤΟ ΚΑΚΟ»

«Παίρνω τηλέφωνο την κουνιάδα μου. Λέω η αρκούδα. Την είδα και εγώ μου λέει και έφυγα τρέχοντας. Μετά πήρα μια κατσαρόλα και άρχισα να τη χτυπάω, και αυτές φοβούνται. Φοβάμαι να βγω στην αυλή μου», αφηγείται τη δική της εμπειρία με αρκούδα η Λίτσα Σωτηρίου, κάτοικος Μαυροχωρίου Καστοριάς. «Βγαίνω έξω στο μπαλκόνι να δω πρώτα αν είναι εκεί η αρκούδα, Καλλιστώ την ονόμασα τη δικιά μου. Γύρω είναι χωράφι και έχουμε φυτέψει πιπεριές, φυτά. Όλο το χωριό είναι ένας κάμπος με μηλιές, γι’ αυτό και έρχονται να φάνε. Έχουμε γεμίσει αρκούδες», περιγράφει. Στο χωριό της το οποίο είναι πεδινό, το πρόβλημα με τις αρκούδες έχει προκαλέσει ανησυχία σε όλους τους κατοίκους.

«Πολλές φορές έχουν και τα μωρά τους. Αυτές είναι επικίνδυνες φυσικά. Και όχι μόνο εδώ στο δικό μου το χωριό, και στα γύρω χωριά. Η πόλη της Καστοριάς έχει τουλάχιστον πέντε αρκούδες με δύο, τρία αρκουδάκια η καθεμία. Το έχουμε συνηθίσει πλέον. Να φοβόμαστε να βγούμε έξω τη νύχτα. Φανταστείτε, ρίχνω πρώτα τα φώτα γύρω γύρω, λέω θα βρω αρκούδα», λέει γελώντας. «Με ακούτε που γελάω, γιατί είναι τραγελαφικό. Να σε περιμένει αρκούδα στο σπίτι σου. Ήρθαν και από την οργάνωση, μου είπαν θα ξαναέρθουν, αλλά λύση δεν βλέπουμε».

«Τα πράγματα είναι σοβαρά. Τις προάλλες στο διπλανό χωριό μια γιαγιά πήρε το εγγονάκι της να το πάει στη μαμά του. Πετάγεται αρκούδα, το παιδί άρχισε να ουρλιάζει, να κλαίει. Και η γιαγιά τι να κάνει; Σε χωριό ζούμε, δεν είχαμε φόβο. Τώρα έχουμε. Και φυσικά δεν θέλουμε να σκοτώνονται οι αρκούδες, είναι λάθος αυτό. Αλλά πρέπει να μας πάρουν στα σοβαρά, κάτι πρέπει να γίνει».

«Δεν είναι ότι τις συναντάμε στα βουνά, όταν πάμε μια βόλτα για περπάτημα. Οι αρκούδες έχουν πλέον κατέβει στις πόλεις. Παρατηρείται μεγάλη έξαρση τα τελευταία πέντε χρόνια σε όλη τη Δυτική Μακεδονία, αν και το μεγαλύτερο πρόβλημα το έχει η Καστοριά. Είναι μέσα στα σπίτια μας πλέον. Υπάρχουν οι οργανώσεις φυσικά, ωστόσο ο ρόλος τους δεν είναι και τόσο αποτελεσματικός γιατί δεν γίνεται απολύτως τίποτα», λέει στην «Κ» ο αντιδήμαρχος Καστοριάς, Θεόδωρος Λιάμης. «Πρέπει να ληφθούν τα απαραίτητα μέτρα. Για να πραγματοποιηθεί η άμεση απομάκρυνση. Να επιστρέψει το ζώο στο δάσος, στο βουνό. Να τοποθετηθούν ταΐστρες και ποτίστρες ώστε να μπορεί να κάτσει το ζώο εκεί, να βρίσκει τροφή και να μην αναγκάζεται να κατεβαίνει σε μποστάνια, σε αυλές με μηλιές και με κερασιές για να φάει».

Περιφραγμένα μελίσσια στην περιοχή της Καστοριάς. Η λήψη αποτρεπτικών μέτρων είναι πολύ σημαντική ώστε να κρατηθούν οι αρκούδες μακριά από τις κατοικημένες περιοχές.

Για τους κατοίκους της Καστοριάς και των γύρω χωριών, η συνεύρεση με την αρκούδα είναι καθημερινή. Τις συναντάει κανείς ακόμη και μέσα σε παιδικές χαρές, μέσα σε προαύλια σχολείων. «Κάθε μέρα βλέπουμε τα ζώα στον δρόμο. Δεν είναι κάτι ασυνήθιστο για εμάς. Το θέμα είναι ότι οι πολίτες παίρνουν τα όπλα και τις σκοτώνουν. Αυτό το καταδικάζουμε όλοι μας. Δεν είναι λύση αυτό το πράγμα. Αλλά να σας πω και το άλλο. Ο άνθρωπος που έχει πέντε προβατάκια και περνάει την ώρα του και δίνει την ψυχή του σε αυτό, και πάει μια μέρα και τα βρίσκει όλα ψόφια. Tι θα κάνει όταν η πολιτεία του έχει γυρίσει την πλάτη, και οι οργανώσεις και η περιφέρεια και το Δασαρχείο που είναι υπεύθυνοι; Διότι ο Δήμος δεν είναι υπεύθυνος για τις αρκούδες», συμπληρώνει ο αντιδήμαρχος.

«Ωστόσο βλέπουμε τακτικές που δεν λειτουργούν. Βλέπουμε μια αρκούδα κοντά σε μια παιδική χαρά και πηγαίνουν και τη διώχνουν με κροτίδες. Και η άποψη μου, αν και δεν είμαι ειδικός, αυτό είναι λάθος. Δεν μπορείς να πετάς κροτίδες μέσα σε κατοικημένη περιοχή. Το ζώο θα τρομάξει και κάποια στιγμή θα πέσει πάνω σε άνθρωπο ή θα πέσει πάνω σε ένα αμάξι. Και θα γίνει το κακό», τονίζει ο κ. Λιάμης. 

Μέλος της ομάδας άμεσης επέμβασης του Αρκτούρου σε περιστατικό με πυροβολημένο αρκουδάκι.

Παρόμοια είναι και η κατάσταση στον Δήμο Άργους Ορεστικού, όπου πρόσφατα μια αρκούδα εμφανίστηκε στο Κέντρο Υγείας της πόλης, αναστατώνοντας τους κατοίκους. Όπως λέει στην «Κ» ο δήμαρχος Αργους Ορεστικού Παναγιώτης Κεπαπτσόγλου, «οι αρκούδες είναι μέσα στην πόλη. Δεν τολμάει κανένας να βγει έξω. Έχουμε τους οικολόγους και τους φιλόζωους που λένε ότι η αρκούδα είναι ένα καλό ζωάκι το οποίο δεν κάνει κακό. Ο κόσμος όμως έχει κουραστεί και η κατάσταση έχει εκτροχιαστεί. Και κανείς δεν κάνει μια σωστά καταμέτρηση, να δούμε ποιος είναι ο αριθμός των αρκούδων και αν τον αντέχουμε».

ΠΟΙΟΣ ΕΧΕΙ ΤΗΝ ΕΥΘΥΝΗ;

Είναι γεγονός πως πολλοί ρίχνουν την ευθύνη στις περιβαλλοντικές οργανώσεις για την ανεξέλεγκτη κατάσταση. Αλλά για τις οργανώσεις που δραστηριοποιούνται στην περιοχή η κατάσταση αποτελεί μια διαρκή πρόκληση. «Εμείς προσπαθούσαμε να κρούσουμε τον κώδωνα του κινδύνου λέγοντας ότι έχουμε μια αδράνεια από την πλευρά της πολιτείας, την οποία την πληρώνουν και οι πολίτες», λέει στην «Κ» ο Πάνος Στεφάνου, υπεύθυνος επικοινωνίας του Αρκτούρου. «Σε πολλές περιπτώσεις που συναντάται αρκούδα σε κατοικημένες περιοχές, υπάρχει ο κίνδυνος να έχουν κάποιο περιστατικό τραυματισμού ή ενδεχομένως και κάτι χειρότερο. Ξέρουμε βέβαια ότι το ζώο δεν είναι επιθετικό. Ωστόσο είναι ένα απρόβλεπτο και άγριο ζώο. Και από την άλλη πλευρά φυσικά και την πληρώνουν και οι αρκούδες, οι οποίες γίνονται θύματα αυτής της κατάστασης που δεν ευνοεί κανέναν».

Σε ειδικό υπόμνημα που εξέδωσε ο Αρκτούρος, επισημαίνονται μερικά βασικά σημεία που μπορούν να βοηθήσουν στην επίλυση του προβλήματος. Όπως το γεγονός πως το υφιστάμενο νομικό πλαίσιο, η ΚΥΑ του 2014 και το Πρωτόκολλο Μέτρων του 2024, είναι επαρκές για την αντιμετώπιση του φαινομένου, αλλά δεν εφαρμόζεται ορθά στην πράξη. Η δε διαχείριση ανήκει θεσμικά και νομικά αποκλειστικά στο κράτος και τις δημόσιες υπηρεσίες, και όχι στις εξειδικευμένες περιβαλλοντικές οργανώσεις. Ανάμεσα στα μέτρα που προτείνει ο Αρκτούρος, είναι η ενεργοποίηση πλήρως στελεχωμένων Ομάδων Άμεσης Επέμβασης καθημερινά και σε 24ωρη βάση, με εξοπλισμό και τεχνογνωσία.

'Οσο για τον «υπερπληθυσμό» για τον οποίο κάνουν λόγο οι ντόπιοι αλλά και οι δήμοι, ο κύριος Στεφάνου υπογραμμίζει ότι δεν τεκμηριώνεται επιστημονικά. «Η αποτελεσματική διαχείριση του φαινομένου προσέγγισης αρκούδων σε κατοικημένες περιοχές δεν απαιτεί ως προϋπόθεση την καταμέτρηση του πληθυσμού του είδους», τονίζει προσθέτοντας ότι όλες οι δράσεις του Αρκτούρου γίνονται με ίδιους πόρους, χωρίς κρατική χρηματοδότηση.

Διάσωση και ραδιοσήμανση με GPS αρκούδας που είχε παγιδευτεί σε παράνομη θηλειά με τη συνδρομή της οργάνωσης «Καλλιστώ».

Ο Σπύρος Ψαρούδας, διευθυντής της Περιβαλλοντικής Οργάνωσης «Καλλιστώ» εξηγεί πως δεν πρόκειται για ένα φαινόμενο της Καστοριάς ή της Δυτικής Μακεδονίας μόνο. «'Εχουμε ανάκαμψη των πληθυσμών των μεγάλων σαρκοφάγων σε όλη την Ευρώπη. Οι λόγοι είναι ότι σταμάτησε να ασκείται μια πολιτική εξόντωσης αυτών ζώων. Αντιλήφθηκαν οι κοινωνίες και ωρίμασαν, αν θέλετε ενισχύθηκε η περιβαλλοντική συνείδηση. Όμως έφυγαν οι άνθρωποι από τα ορεινά, και αυτό έχει ως αποτέλεσμα να κατέβει η αρκούδα στα πεδινά. Γιατί δεν βρίσκει πια τροφή, αφού ένα μέρος της τροφής της είναι οι ανθρωπογενείς τροφές. Αν λοιπόν είναι εύκολο να πάει σε έναν κάδο σκουπιδιών όπου έχουμε ανάμεικτα οργανικά απορρίμματα, θα πάει. Οπότε εφόσον ζεις σε μια τέτοια περιοχή, πρέπει να πάρεις μέτρα».

Ποια είναι τα μέτρα αυτά; «Υπάρχουν πολλά», λέει ο κ. Ψαρούδας. «Από ηλεκτροφόρες περιφράξεις μέχρι ειδικά απωθητικά οπτικά και αποτρεπτικά. Και χρειάζεται και ειδική ενημέρωση και εκπαίδευση για το τι πρέπει να κάνεις αν πλησιάσει αρκούδα. Τα ζώα έχουν χάσει τον φυσικό τους φόβο για τον άνθρωπο. Πρέπει να ανατραπεί αυτή η συμπεριφορά. Και είναι εξίσου επικίνδυνο για τους ανθρώπους. Εννοείται πως όταν κάποιος τρομάξει θα πάρει ένα δίκαννο να τη σκοτώσει. Αυτός που θα σκοτώσει όμως ένα ζώο και μάλιστα με τέτοιον ειδεχθή τρόπο, που θα σκοτώσει τη θηλυκιά η οποία δεν τον πείραξε ή το αρκουδάκι το οποίο πυροβόλησε εξ επαφής στο κεφάλι, δεν ξέρουμε τι άλλο μπορεί να κάνει. Ακούμε να μιλάνε για μείωση του πληθυσμού. Απάντηση στο πρόβλημα όμως δεν είναι να σκοτώσουμε τα ζώα, αλλά να βρεθεί μια λύση για όλους, και για τα ζώα που είναι απροστάτευτα».

Φωτογραφία από επιχείριση μετατόπισης μιας αρκούδας που περιφερόταν στη χερσόνησο της λίμνης της Καστοριάς. Οι μετατοπίσεις αρκούδων, όπως λέει στην «Κ» ο ειδικός τεχνικός πεδίου Γιάννης Τσακνάκης, είναι στην πλειοψηφία τους ανεπιτυχείς. Για να είναι επιτυχείς το ζώο πρέπει να μετατοπιστεί τουλάχιστον 500 χιλιόμετρα μακριά.

O Γιάννης Τσακνάκης, μέλος της ομάδας άμεσης επέμβασης για την αρκούδα της περιβαλλοντικής οργάνωσης «Καλλιστώ», είναι από τους πρώτους που φτάνουν στο πεδίο όταν εμφανίζεται αρκούδα μαζί με την ομάδα του Δασαρχείου. «Από τον Μάιο ως τον Ιούλιο κυρίως, αλλάζει η ζωή των κατοίκων σε χωριά και περιαστικές περιοχές που επισκέπτονται οι αρκούδες, ενώ πάντα υπάρχει και η πιθανότητα να συμβεί κάποιο σοβαρό ατύχημα», λέει στην «Κ». «Είναι επίσης απόλυτα αναγκαίο οι ομάδες άμεσης επέμβασης των κατά τόπους δασαρχείων που ασχολούνται με τη διαχείριση τέτοιων περιστατικών, να εξοπλιστούν κατάλληλα ώστε να γίνουν πιο αποτελεσματικές, πιθανώς εντάσσοντας την εμπλοκή και ενεργό συμμετοχή και άλλων φορέων. Στην Ιταλία για παράδειγμα, στην επαρχία του Τρέντο, όπου αντιμετωπίζουν ένα παρόμοιο πρόβλημα, οι ομάδες αυτές στελεχώνονται με εξήντα άτομα, από επιστήμονες μέχρι και ψυχολόγους. Εδώ οι ομάδες αυτές έχουν ελάχιστα άτομα».

«Υπάρχει διάχυτη η παρανόηση ότι οι περιβαλλοντικές οργανώσεις είναι υπεύθυνες στην διαχείριση και στην λήψη αποφάσεων αναφορικά με την προσέγγιση αρκούδων σε κατοικημένες περιοχές, την στιγμή που ο ρόλος μας είναι καθαρά επικουρικός, εκπαιδευτικός και συμβουλευτικός, αλλά και θεσμικά κατοχυρωμένος» λέει στην Κ. Επίσης ως «Καλλιστώ», ζητούμε εδώ και χρόνια να γίνει νέα εκτίμηση του πληθυσμού και της κατανομής του είδους, από επιστημονικό φορέα εκτός περιβαλλοντικών οργανώσεων, ώστε να μην αμφισβητούνται τα αποτελέσματα και με βάση τα δεδομένα αυτά να παρθούν και τα κατάλληλα διαχειριστικά μέτρα».

Ο κ. Τσακνάκης τονίζει επίσης πως υπάρχει άμεση ανάγκη για καλύτερη φύλαξη και στα ορεινά μέρη. «Θα ήθελα να δω τη δημιουργία και κρατικής θηροφυλακής, πέραν αυτής που λειτουργεί από την κυνηγητική ομοσπονδία, ώστε να υπάρχει καλύτερη φύλαξη. Έτσι οι ορεινές περιοχές, κατεξοχήν κυνηγότοποι, θα είναι περισσότερο ασφαλείς για την άγρια ζωή, περιορίζοντας φαινόμενα λαθροθηρίας».

ΣΤΑ ΟΡΙΑ

«Η δική μας εκτίμηση είναι ότι υπάρχει υπερπληθυσμός», λέει από πλευράς του ο Μιχάλης Ζούπας, ένας από τους διαχειριστές της ομάδας πολιτών«Δεν ζούμε μαζί με την αρκούδα» στο facebook και κάτοικος της περιοχής. «Αυτή τη στιγμή έχουμε καθημερινά περίπου 10 εμφανίσεις αρκούδας μέσα σε πόλεις και σε χωριά. Έχουμε μεγάλες υλικές ζημιές, επιθέσεις στα ζώα μας, τρώνε τα φρούτα, ρίχνουν στέγες, πέρα από τους κινδύνους που ενέχει η συνάντηση με το ζώο. Επιπλέον τα τροχαία που έχουμε είναι δεκάδες. Μπορεί να τρακάρεις με αρκούδα και να τραυματιστείς σοβαρά. Οι οργανώσεις τρέχουν τα προγράμματα, αρμόδιο λένε είναι το κράτος, αλλά εμείς που δεν είμαστε ειδικοί, είμαστε τελικά εκείνοι που προτείνουμε και λαμβάνουμε τα μέτρα. Και δεν λέμε να σκοτώσουμε την αρκούδα. Κανένας δεν είναι υπέρ του να σκοτώσουμε την αρκούδα. Αλλά αν αυτή είναι η ύστατη λύση, δυστυχώς θα πρέπει να γίνει. Η κατάσταση δεν είναι ευχάριστη ούτε για την αρκούδα ούτε για εμάς. Έχουμε φτάσει στα όριά μας», καταλήγει.

Στην ομάδα «Δεν ζούμε μαζί με την αρκούδα» οι ιστορίες είναι αμέτρητες. Τα βίντεο δείχνουν ζώα να μπαίνουν σε κήπους, να σκαρφαλώνουν φράκτες, να τριγυρίζουν σε σχολεία. Στις συνομιλίες όμως που είχε η «Κ» με ανθρώπους της περιοχής κάποιοι μετέφεραν και μια διαφορετική αφήγηση. Σύμφωνα με τα λεγόμενά τους, όταν εμφανίζεται μια αρκούδα οι κάτοικοι βγάζουν ακόμη και selfie… Μια ιστορία λέει πως πριν από έναν χρόνο 50 κάτοικοι είχαν στριμώξει μια αρκούδα πίσω από ένα κτίριο, για να τη δουν και να τη βγάλουν φωτογραφία. Όταν η ειδική ομάδα επέμβασης βρήκε το ζώο, εκείνο έτρεμε σαν άνθρωπος.

Το Άργος Ορεστικό τιμά και γιορτάζει την πολιούχο του, ΑΓΙΑ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ

"Ἁγία ἔνδοξε ὁσιομάρτυς Παρασκευή, χάριζε καί σʼ ἐμᾶς δύναμη καί ὑπομονή, γιά νά δίνουμε πάντοτε καί παντοῦ μαρτυρία Χριστοῦ!"

Μεγάλη η Χάρη της! Χρόνια Πολλά!!

Η Ελλάδα δεν συζητά με την Τουρκία ζητήματα κυριαρχίας

Από τη συνέντευξη του Πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη στο κεντρικό δελτίο ειδήσεων του τηλεοπτικού σταθμού ΣΚΑΪ και στη δημοσιογράφο Σία Κοσιώνη:

• Θέλω να είμαι απολύτως ξεκάθαρος: ζητήματα κυριαρχίας η Ελλάδα δεν συζητά με την Τουρκία. Η Ελλάδα δεν πρόκειται να αποδεχθεί ποτέ καμία θεωρία γκρίζων ζωνών και δεν πρόκειται ποτέ να δεχθεί από την Τουρκία να της υποδείξει το τι θα κάνουμε ή το τι δεν θα κάνουμε εντός περιοχών ελληνικής κυριαρχίας.
• Εγώ προσωπικά και κανείς Έλληνας Πρωθυπουργός δεν θα το δεχόταν αυτό. Η διαφορά, όμως, με το παρελθόν είναι ότι, σε αντίθεση με μια πολιτική άλλων κυβερνήσεων η οποία παθητικά παρακολουθούσε τα τετελεσμένα να «ριζώνουν», αυτή η κυβέρνηση έχει αποφασίσει να ακολουθήσει μια διαφορετική και πολύ πιο ενεργητική πολιτική.
• Στα εθνικά δεν πρέπει να υπάρχει πεδίο αντιπαράθεσης, αλλά για να κριθούμε αυτοτελώς. Να απαριθμήσω συνολικά τις πρωτοβουλίες που η κυβέρνησή μας έχει αναλάβει.

- Επέκταση των χωρικών υδάτων στο Ιόνιο στα 12 ναυτικά μίλια, συμφωνία Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης με την Ιταλία και την Αίγυπτο, στρατηγικές συμφωνίες με τις Ηνωμένες Πολιτείες, πενταετή, και με τη Γαλλία.

- Θαλάσσιος χωροταξικός σχεδιασμός, οικόπεδα νοτίως της Κρήτης, στα οποία εκκινεί η διαδικασία και για τα οποία επέδειξε ενδιαφέρον η Chevron, θαλάσσια πάρκα με τα οποία ασκούμε όχι κυριαρχικά δικαιώματα αλλά κυριαρχία στο πεδίο, ενίσχυση των Ενόπλων Δυνάμεων, απόκρουση της μεταναστευτικής εισβολής στον Έβρο - Όλα αυτά έγιναν τα τελευταία έξι χρόνια.

• Αντιπαρέρχομαι τη θεωρία της ακινησίας και της αποδοχής τετελεσμένων με μια ενεργητική εξωτερική πολιτική, η οποία προφανώς προκαλεί και αντιδράσεις. Εμείς μόνο το 2025 πήραμε τρεις αποφάσεις: θαλάσσια πάρκα, θαλάσσιος χωροταξικός σχεδιασμός, οικόπεδα νοτίως της Κρήτης, που καμία κυβέρνηση δεν τις είχε πάρει μέχρι σήμερα.
• Θα μου θυμίσετε μεταξύ του 2004 και του 2009 ποια σημαντική πρωτοβουλία ανελήφθη στα ελληνοτουρκικά; Γιατί εγώ δεν θυμάμαι κάποια.
• Είναι εύκολη η διπλωματία του Twitter. Αυτοί οι οποίοι έχουν ασκήσει εξωτερική πολιτική και δεν έχουν να δείξουν κάτι συγκεκριμένο ως αποτέλεσμα αυτής της δικής τους πορείας, θα συνιστούσα εν προκειμένω να είναι λίγο πιο προσεκτικοί

Δραστικές μειώσεις σε τραπεζικές χρεώσεις και προμήθειες

Κωστής Χατζηδάκης: Με αφορμή την πώληση κάποιων ATM εμφανίστηκε και πάλι το φαινόμενο των χρεώσεων και πολύ σωστά η κυβέρνηση δήλωσε ότι δεν δέχεται τέτοια κόλπα. Δεν είμαστε λαϊκιστές να θεωρούμε ότι υπεύθυνες για όλα τα δεινά είναι οι τράπεζες, αλλά από την άλλη πλευρά πρέπει και αυτές να αντιληφθούν ότι υπάρχουν κάποια όρια και ότι δεν μπορεί να βγάζουν και “από τη μύγα ξύγκι”. Οι τράπεζες πήγαν γυρεύοντας και η παρέμβαση της κυβέρνησης ήταν σωστή και δίκαιη.

Ο Υπουργός Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών, κ. Κυριάκος Πιερρακάκης, ανακοίνωσε στη Βουλή την κατάθεση τροπολογίας που φέρνει σημαντικές ελαφρύνσεις για τους πολίτες όσον αφορά τις χρεώσεις από τράπεζες και παρόχους ΑΤΜ. Η τροπολογία θα ενταχθεί στο υπό ψήφιση σχέδιο νόμου για τον Εθνικό Τελωνειακό Κώδικα και θα τεθεί σε ψηφοφορία στην Ολομέλεια την Πέμπτη.

Οι πέντε βασικές αλλαγές που εισάγονται είναι οι εξής:

• Κατάργηση προμηθειών για πελάτες τραπεζών από ΑΤΜ άλλων τραπεζών που είναι μέλη της ΔΙΑΣ. Καταργείται πλήρως η προμήθεια (1,50–2,00 ευρώ) που επιβαρύνει μέχρι σήμερα τους καταθέτες, όταν πραγματοποιούν αναλήψεις από ΑΤΜ όχι απλά της τράπεζας τους, αλλά και από ΑΤΜ κάθε άλλης τράπεζας που είναι μέλος της ΔΙΑΣ.
• Καμία προμήθεια για αναλήψεις από ΑΤΜ παρόχου, με τον οποίο η τράπεζα έχει μετοχική σύνδεση για τους πελάτες της συγκεκριμένης τράπεζας. Εφόσον η τράπεζα στην οποία ο πολίτης διατηρεί τον λογαριασμό του έχει μετοχική σύνδεση με πάροχο ΑΤΜ (ATM operator), οι αναλήψεις στα ΑΤΜ του παρόχου ,δεν θα υπόκεινται σε οποιαδήποτε επιβάρυνση.
• Πλαφόν προμήθειας 1,50 ευρώ για οποιαδήποτε άλλη χρέωση της τράπεζας σε ΑΤΜ (π.χ. ξένες τράπεζες που δεν συμμετέχουν στη ΔΙΑΣ), είτε χρεώσεις τρίτων παρόχων. Ορίζεται ανώτατο όριο προμήθειας 1,50 ευρώ. Σήμερα, για τέτοιες συναλλαγές, οι χρεώσεις μπορούν να φθάσουν ή και να ξεπεράσουν τα 5 ευρώ.
• Δωρεάν αναλήψεις σε περιοχές με ένα μόνο διαθέσιμο ΑΤΜ είτε για τράπεζες , είτε για παρόχους. Σε όλες τις δημοτικές κοινότητες όπου λειτουργεί μόνο ένα ΑΤΜ (είτε τραπεζικό είτε παρόχου), οι αναλήψεις μετρητών θα πραγματοποιούνται χωρίς καμία προμήθεια, ανεξαρτήτως ιδιοκτησίας του ΑΤΜ. Δηλαδή, επεκτείνεται η ήδη ισχύουσα ρύθμιση για τις τράπεζες και σε τρίτους παρόχους.
• Δωρεάν ερωτήσεις υπολοίπου και εναρμόνιση παρόχων με τις χρεώσεις των τραπεζών για τα εμβάσματα. Καταργούνται πλήρως οι χρεώσεις για ερωτήσεις υπολοίπου σε ΑΤΜ, είτε αυτά ανήκουν σε τράπεζες είτε σε παρόχους. Επιπλέον, οι πάροχοι ΑΤΜ εντάσσονται στο ίδιο ρυθμιστικό πλαίσιο που ισχύει για τις τράπεζες όσον αφορά τα εισερχόμενα και εξερχόμενα εμβάσματα, με εφαρμογή πλαφόν χρέωσης στο 0,50 ευρώ.

Όπως χαρακτηριστικά είπε ο κ. Πιερρακάκης, επιπλέον, για πρώτη φορά θεμελιώνεται νομοθετικά και η μηδενική χρέωση για αναλήψεις από την τράπεζα στην οποία ένας πολίτης διατηρεί το λογαριασμό του, ώστε να υπάρξει θεσμική κατοχύρωση και στο μέλλον.

Η δέσμη μέτρων αποσκοπεί στην ενίσχυση της διαφάνειας, τη μείωση του κόστους βασικών τραπεζικών υπηρεσιών και την αποκατάσταση της ισορροπίας στην πρόσβαση των πολιτών σε μετρητά και απλές τραπεζικές συναλλαγές.

Το μεταναστευτικό είναι φυσικό φαινόμενο

kathimerini.gr

Τάκης Θεοδωρόπουλος

Αναρωτιέμαι ποια είναι η πρόταση της αριστερής αντιπολίτευσης για την αντιμετώπιση του μεταναστευτικού. Στη Βουλή καταψήφισε το νομοσχέδιο που ορίζει ότι αναστέλλονται οι αιτήσεις όσων δεν δικαιούνται να ζητήσουν άσυλο. Το ΠΑΣΟΚ, με τον σοσιαλδημοκρατικό αέρα στα πανιά του, ψήφισε «παρών». Ήξεις αφήξεις από ένα κόμμα το οποίο διεκδικεί τον ρόλο της εναλλακτικής κυβερνητικής πρότασης. Πρότεινε δε, αν κατάλαβα καλά, να εξετάζονται όλες οι αιτήσεις, πάραυτα, τάχιστα και χωρίς περιττές καθυστερήσεις. Ο ρεαλισμός στην πράξη που λένε. Κατά τον υπουργό Μετανάστευσης, τις τελευταίες ημέρες έχουμε χίλιες αφίξεις την ημέρα. Δύο χιλιάδες σε δυο μέρες, τρεις σε τρεις και πάει λέγοντας. Πού θα πάει, κάποτε θα σταματήσουν. Εν τω μεταξύ, οι αρχές θα οφείλουν να εξετάζουν μία-μία τις αιτήσεις, χίλιες την ημέρα. Μια λύση που θα πρότεινε το ΠΑΣΟΚ, αν ήταν το ΠΑΣΟΚ που όλοι αγαπήσαμε, θα ήταν να προσληφθούν αστυνομικοί, να εκπαιδευθούν τάχιστα και να δημιουργηθεί ένα σώμα «αιτήσεων». Όμως ούτε αυτό πρότεινε. Απλώς ψήφισε «παρών». Κοινώς κάντε ό,τι νομίζετε και μη μας μπλέκετε επειδή θέλετε να τραβήξετε την προσοχή μας από το σκάνδαλο του ΟΠΕΚΕΠΕ. Και τι έχετε να μας πείτε για τη γενοκτονία στη Γάζα; Εδώ μπαίνουμε στα χωρικά ύδατα της υπόλοιπης Αριστεράς, κοινώς των υπολειμμάτων της. Γι’ αυτούς η μετανάστευση είναι δικαίωμα, όπως οι καταλήψεις στα πανεπιστήμια. Όποιος τολμήσει να προστατεύσει τα σύνορά του είναι απλώς ακροδεξιός, ρατσιστής, ξενόφοβος. Ο καθείς και ο κόσμος του. Και ο δικός τους δεν υπάρχει χωρίς κάποιας μορφής προλεταριάτο το οποίο αφού χάθηκε από τον δυτικό κόσμο το αναζητά στην περιφέρεια.

Και τώρα πίσω στην πραγματικότητα. Οι μετανάστες που έρχονται στην Κρήτη δεν είναι πρόσφυγες. Είναι μετανάστες, στην πλειονότητά τους Αιγύπτιοι. Ελάχιστες γυναίκες και παιδιά ανάμεσά τους. Η συντριπτική πλειονότητα είναι άνδρες στις ηλικίες που αποκαλούμε ενεργό πληθυσμό. Με άλλα λόγια είναι οικονομικοί μετανάστες. Στις ακτές της Λιβύης υπολογίζεται ότι αυτήν τη στιγμή είναι συγκεντρωμένοι 3 εκατομμύρια άνθρωποι που περιμένουν να περάσουν τη Μεσόγειο. Η Μάλτα και η Ιταλία φαίνεται ότι έχουν βρει τρόπο να συνεννοηθούν με την περίπου χώρα που λέγεται Λιβύη. Μένει ο δρόμος της Ελλάδας. Υποτίθεται την συνέδεαν δεσμοί φιλίας με τον φύλαρχο Χαφτάρ κι αυτός τώρα της στέλνει για δώρο καραβιές με ταλαίπωρους. Εμαθε προφανώς ότι από την Ελλάδα λείπουν εργατικά χέρια, κυρίως στον πρωτογενή τομέα, και γενναιόδωρος όπως είναι, μας στέλνει όσο μπορεί περισσότερους. Χρειάζεται η Ελλάδα εργατικά χέρια; Και βέβαια χρειάζεται. Μόνον που είναι δικαίωμά της να αποφασίσει πόσα χρειάζεται και πώς θα τα αποκτήσει. Τα υπόλοιπα είναι εκβιασμός, ασύμμετρη απειλή, είτε από τους Λίβυους πειρατές είτε από τους εγχώριους ανθρωπιστές.

Η μετανάστευση είναι φυσικό φαινόμενο. Η μετάφραση της κλιματικής αλλαγής στο ανθρώπινο τοπίο. Και ως τέτοιο οφείλουμε να το αντιμετωπίσουμε. Το να λες ότι είσαι «υπέρ» ή «κατά» των μεταναστών είναι σαν να λες ότι είσαι «υπέρ» ή «κατά» των σεισμών ή των τυφώνων. Είναι ένα φαινόμενο το οποίο αλλάζει τη σύσταση των κοινωνιών της Δύσης κυρίως που αντιμετωπίζονται ως καταφύγιο της ανθρώπινης δυστυχίας. Η Ευρώπη άργησε να το καταλάβει. Το 2015 η Μέρκελ κατήργησε στην ουσία τα σύνορά της και άνοιξε τις αγκάλες της για να υποδεχθεί τη δυστυχία όλου του κόσμου. Αδιακρίτως. Η Γερμανία το πληρώνει ακόμη με την άνοδο της νεοναζιστικής ακροδεξιάς. Την ίδια χρονιά ο δικός μας Τσίπρας, με την πολιτική διορατικότητα που διέκρινε την πολιτεία του, δήλωνε ότι η θάλασσα δεν έχει σύνορα. Πήρε κατά γράμμα αυτό που είχε πει η Μέρκελ προσδοκώντας ενδεχομένως ανταλλάγματα τα οποία ποτέ δεν ήρθαν. Κέρδισε βέβαια τη συμπάθεια της Γερμανίδας καγκελαρίου, όμως η χώρα πνίγηκε στους πρόσφυγες και τους μετανάστες. Περαστικοί οι περισσότεροι, όμως όσοι έμειναν ήσαν αρκετοί για να πνίξουν τα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου και να υποβαθμίσουν ακόμη περισσότερο περιοχές του κέντρου της Αθήνας. Η Αριστερά έχει μείνει στις ένδοξες εκείνες ημέρες του 2015. Ομως το 2025 δεν είναι 2015. Η Ευρώπη έχει ήδη υποστεί τις συνέπειες του φυσικού φαινομένου που λέγεται μετανάστευση και έχει επηρεάσει την πολιτική της αλλά και την ίδια της την υπόσταση. Μην ξεχνάμε τον ρόλο που έπαιξε στο Brexit. Η Ελλάδα, η πιο ευάλωτη ίσως χώρα απέναντι στο φαινόμενο, έχει αντιληφθεί τη σημασία του και η κυβέρνηση δείχνει γρήγορα αντανακλαστικά. Το φυσικό φαινόμενο δεν μπορείς να το καταργήσεις. Οφείλεις όμως να βρεις τρόπους για να το διαχειρισθείς. Είναι αποτελεσματικά τα μέτρα που ορίζει το νομοσχέδιο; Θα φανεί. Εξάλλου το φαινόμενο διαθέτει τη δική του δυναμική, η οποία απαιτεί συνεχή αναπροσαρμογή του τρόπου αντιμετώπισής του. Το μόνο που δεν επιτρέπεται είναι η ακινησία που προτείνει η αντιπολίτευση. Αυτή η ακινησία που την έχει καταδικάσει να φυτοζωεί στο περιθώριο των εξελίξεων

kathimerini.gr

*Τάσος Σακελλαρόπουλος

Στις ιδιαιτέρως ταραγμένες ημέρες των πολιτικών συγκρούσεων στη Βουλή στο πρώτο εξάμηνο του 1989, εν τω μέσω μεγάλης πολιτικής ρευστότητας, της βαρύτατης ασθένειας του πρωθυπουργού Ανδρέα Παπανδρέου και του σφύζοντος σκανδάλου με την Τράπεζα Κρήτης, ο Α. Παπανδρέου αντεπιτίθεται στον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη, επικαλούμενος τον ρόλο του τελευταίου στην κρίση του Ιουλίου 1965 και ορίζοντας τα Ιουλιανά (Αποστασία τα αποκάλεσε) ως αφετηρία της οδού προς τη χούντα του 1967.

Είκοσι τέσσερα χρόνια μετά το 1965 και δεκαπέντε χρόνια μετά την πτώση της δικτατορίας, ο λαοπρόβλητος ηγέτης της «Αλλαγής» του 1981, ο Αντρέας του 1964, επιλέγει να αμυνθεί της παράταξής του, που βρισκόταν στα «σχοινιά» του πολιτικού ρινγκ, με την αναφορά στην «αποστασία» και με το να κλείσει τον λόγο του με την καταληκτική φράση, απευθυνόμενος απαξιωτικά στον Κ. Μητσοτάκη, «Καληνύχτα σας».

Τι ήταν εκείνο που έδινε ακόμη και το 1989 στην «αποστασία» ένα τέτοιο καθοριστικό βάρος, που να θεωρείται από τον κεντρώο και τον κεντροαριστερό χώρο ως το σημείο καμπής για τη μετεμφυλιακή (αρνητική) τύχη της Ελλάδας; Το βάρος οφειλόταν στην άρρηκτη σύνδεση που αποδόθηκε στην «αποστασία» και στην πτώση της κυβέρνησης Γ. Παπανδρέου, με την αστάθεια που ακολούθησε και στα σταδιακά βήματα προς την καταστροφική δικτατορία του 1967.

Ευφυώς και τεκμηριωμένα, ο Αλέξης Παπαχελάς, στο ιδιαιτέρως ουσιαστικό ντοκιμαντέρ «Σκοτεινή δεκαετία 1964-1974», τοποθετεί την αφετηρία της χούντας και της τραγωδίας της Κύπρου από το 1964.

Το έτος εκείνο επέρχεται η μεγάλη ανατροπή του μετεμφυλιακού κατεστημένου με τη δυσκολότατη εκλογική νίκη της Ενώσεως Κέντρου στις 16 Φεβρουαρίου 1964. Νίκη με 52,72% και 171 βουλευτές που όμως συνάντησε ανυπέρβλητες δυσκολίες στην κάθε κυβερνητική εφαρμογή, λόγω της άρνησης στην αποδοχή της εναλλαγής στην εξουσία (μέσω εκλογών βεβαίως) από το παγιωμένο έως τότε κυβερνητικό πλαίσιο των ανακτόρων.

Δημόσιος τομέας, οικονομική πολιτική, στρατός και η πολιτική του παρέμβαση, αστυνομία, χωροφυλακή και η βίαιη καταστολή από αυτές, κοινωνική πολιτική, παιδεία, δικαιοσύνη, εκπαίδευση, δημοτική γλώσσα, συνδικαλισμός, ήταν ένα μέρος των επισήμων και ανεπισήμων πεδίων όπου η Ενωση Κέντρου σκόπευε να εφαρμόσει μεταρρυθμίσεις, για την εξαγγελία των οποίων προφανώς ψηφίστηκε.

Ψηφίστηκε για να δοθούν περιθώρια πολιτικής έκφρασης και σε όσους ήταν ιστορικά συνδεδεμένοι με τον πολυπληθή δημοκρατικό χώρο, εκτός του κυρίαρχου φιλοβασιλικού πλαισίου. Ψηφίστηκε γιατί το μετεμφυλιακό κράτος, ως «ιδιοκτήτης» των πάντων και ως συνεργάτης του παρακράτους, «τσουβάλιαζε» κάθε κεντρώα φωνή που έκανε κριτική στη βαριά και άδικη πολιτική καταστολή, ως ενισχυτικό στοιχείο του υποτιθέμενου κομμουνιστικού κινδύνου.

Όταν αναλαμβάνει (θεωρητικά) την εξουσία η Ένωση Κέντρου ήταν απούσες οι πολιτικές προσωπικότητες που έδιναν, ως αντίβαρα, μια σταθερότητα και περιόριζαν την ακραία συγκρουσιακότητα των δύο αστικών παρατάξεων.

Απών ήταν ως αυτοεξόριστος ο Κωνσταντίνος Καραμανλής μετά την ήττα της ΕΡΕ τον Νοέμβριο 1963, νεκρός ο Σοφοκλής Βενιζέλος στις 7 Φεβρουαρίου 1964, μία εβδομάδα πριν από τις εκλογές, νεκρός και ο βασιλιάς Παύλος 6 Μαρτίου 1964, τρεις εβδομάδες μετά τις εκλογές.

Μια νέα μεταρρυθμιστική κυβέρνηση, με μια δυναμική νεολαία στο πλευρό της, μια τραυματισμένη αντιπολίτευση χωρίς τον φυσικό πολιτικό και χωρίς τον πολιτειακό της ηγέτη, ένα κυρίαρχο παρακράτος και ένας βασιλιάς είκοσι τεσσάρων ετών που επέλεγε να κινηθεί κυρίως κοσμικά και καταστροφικά συνωμοτικά, χωρίς ίχνος, τελικά, σεβασμού στη λαϊκή ετυμηγορία που έφερε θριαμβευτικά το αποκλεισμένο έως τότε, άλλο αστικό κόμμα, ως νικητή των εκλογών.

Εκτός όμως της σύγκρουσης μεταξύ των εύλογων επιθυμιών και αναγκών των ακυρωμένων κεντρώων πολιτών για μεταρρυθμίσεις και των σκληρών αντιδράσεων του κατεστημένου, η καταστροφή και η ανατροπή επήλθαν από τις ευάλωτες ισορροπίες στο εσωτερικό της Ενώσεως Κέντρου. Στους μόλις δεκαοκτώ μήνες της δύσκολης διακυβέρνησης (Φεβρουάριος 1964 – Ιούλιος 1965) η κεντρώα κυβέρνηση προχώρησε σε επιτυχημένες μεταρρυθμίσεις. Μεταξύ άλλων στην εκπαίδευση με τις προτάσεις του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου και στην αποστολή της «κρυφής» ελληνικής μεραρχίας στην Κύπρο για την ενίσχυση του εκεί ελληνικού πλαισίου. Η επιλογή αυτών των δύο άσχετων φαινομενικά κυβερνητικών πρωτοβουλιών ορίζει το εύρος των αναγκών αλλά και το θάρρος των μεταρρυθμίσεων.

Ωστόσο η απουσία του Σοφοκλή Βενιζέλου και η απελευθέρωση φιλοδοξιών στο βενιζελικό πλαίσιο του κόμματος επέτρεπαν σε ισχυρές προσωπικότητες όπως ο Κων. Μητσοτάκης να υπολογίζουν και όχι άδικα, ότι αποτελούσαν τη διάδοχη κατάσταση στην ηγεσία του Γ. Παπανδρέου.

Σε αυτό το πολυπαραγοντικό κομματικό πλαίσιο συμμετέχει με δυναμικό τρόπο και ο Ανδρέας Παπανδρέου. Γιος του πρωθυπουργού, φρέσκος έπειτα από δεκαετίες ακαδημαϊκής καριέρας στις ΗΠΑ, ανατρεπτικός και συγκρουσιακός στις προτάσεις του, συσπειρώνει γύρω του το πολιτικά ανικανοποίητο, που υποχρεωτικά θα δημιουργούσαν τα εμπόδια που το κατεστημένο έθετε στην κεντρώα κυβέρνηση.

Εάν θέταμε τη ρίζα του κακού της «αποστασίας» και όσων ακολούθησαν μόνο στη φιλοδοξία των δύο πρωταγωνιστών της κεντρώας κυβέρνησης, θα παραβλέπαμε την κατάφωρη παραβίαση της νωπής λαϊκής εντολής εκ μέρους όσων βουλευτών τελικά εγκατέλειψαν την κυβερνητική πλειοψηφία.

Οι τριάντα εννέα βουλευτές επί των εκατόν εβδομήντα ενός, που προκάλεσαν την πτώση και που μαζί με τους βουλευτές της ΕΡΕ στήριξαν αδύναμες και μη νομιμοποιημένες πολιτικά λύσεις, δεν απηλλάγησαν από τη βαριά ευθύνη της ανατροπής της ελπιδοφόρου κυβέρνησης, που θα τους απέδιδε σταθερά το Κέντρο και η Κεντροαριστερά.

Κρίκος λοιπόν τα Ιουλιανά στα μετεμφυλιακά αδιέξοδα ή η αρχή της πορείας προς τη δικτατορία. Ηταν και τα δύο. Κυρίως όμως αποτέλεσαν την ακύρωση της δημοκρατικής εξέλιξης, επιβεβαιώνοντας ότι η πολιτική δεν αφορά τη διαχείριση της εξουσίας αλλά τις ανάγκες των πολιτών. Η απαξίωση αυτού οδηγεί σε καταστροφές.

*Ο κ. Τάσος Σακελλαρόπουλος είναι ιστορικός, υπεύθυνος του Ιστορικού Αρχείου του Μουσείου Μπενάκη.

Πολιτική κουζίνα

kathimerini

*Ανδρέας Δρυμιώτης

Δεν πρόκειται για λάθος. Για πολιτική κουζίνα και όχι για πολίτικη κουζίνα θα μιλήσουμε σήμερα. Ο πρώτος διδάξας ήταν ο μέγας πολιτικός Winston Churchill. Μάλιστα, υπάρχει ένα εξαιρετικό βιβλίο «Dinner with Churchill» όπου περιγράφεται με γλαφυρότητα η πονηριά του Churchill να χρησιμοποιεί τη χαλαρότητα ενός δείπνου με άφθονο κρασί, ουίσκι, κονιάκ, καλό φαγητό και πούρα για να περνάει την πολιτική του.

Φαίνεται ότι κάποιοι στην Ελλάδα θέλησαν να τον μιμηθούν. Μέχρι πρόσφατα η κυρία Κατσέλη ήταν ταυτισμένη με δύο θέματα: «Λεφτά υπάρχουν» και τον διαβόητο «Νόμο Κατσέλη». Για τα λεφτά που υπάρχουν την πλήρωσε ο ευκολόπιστος ΓΑΠ. Το πίστεψε, και αφού μοίρασε απλόχερα ένα ολόκληρο δισεκατομμύριο ευρώ και επρόκειτο να δώσει άλλο ένα, ξαφνικά πήγε στο Καστελλόριζο και ανακοίνωσε ότι έχουμε ουσιαστικά πτωχεύσει και τρέχουμε στο ΔΝΤ για δανεικά. Δύσκολο να τον πιστέψει ο πολύς κόσμος.

Τον Νόμο Κατσέλη τον πλήρωσαν οι συστημικές τράπεζές μας, αλλά και πολλοί δανειολήπτες. Ήταν που ήταν μισοπεθαμένες με τα ομόλογα του πτωχευμένου ελληνικού κράτους που είχαν στην κατοχή τους, ήρθε και ο Νόμος και τους έδωσε τη χαριστική βολή. Οι δανειολήπτες άρχισαν να μην πληρώνουν τα στεγαστικά δάνειά τους και οι τράπεζες έμειναν ταπί. Και οι δανειολήπτες που νόμιζαν ότι θα τη γλιτώσουν βρέθηκαν να χρωστάνε περισσότερα γιατί δεν πλήρωναν τις δόσεις τους. Να μην το ξεχάσω. Αυτός ο Νόμος τροποποιήθηκε εφτά φορές, αν δεν κάνω λάθος, για να δείτε τι καλός που ήταν.

Πρόσφατα πληροφορηθήκαμε ότι η κυρία Κατσέλη έκανε ένα δείπνο με 25 καλεσμένους, για την ανασύσταση της κεντροαριστεράς «προοδευτικής» παράταξης (αυτό το «προοδευτικής» με τρελαίνει). Βρε, βρε, τι θυμήθηκα και μειδίασα. Ένας άλλος πολιτικός μεγάλου διαμετρήματος, ο Νικόλαος Μπίστης, τέως ΠΑΣΟΚ και ακολούθως Σύριζα, έγραψε ένα άρθρο στο blog TVXS του Στέλιου Κούλογλου στις 30/6/2021, με τίτλο: «Σύριζα-Προοδευτική Συμμαχία, ΚΙΝΑΛ, ΚΚΕ και ΜέΡα25. Αθροίζονται;». Κοιτάξτε σύμπτωση! Δύο χρόνια πριν από τις προγραμματισμένες εκλογές του 2023, όπως και σήμερα. Πραγματικά, αυτό μου αρέσει στην Αριστερά: Το Planning! «Των φρονίμων τα παιδιά πριν πεινάσουν μαγειρεύουν».

Το ερώτημα του τίτλου το απαντάει ο ίδιος και σας παραθέτω την αρχή του κειμένου του σαν εισαγωγή:

«Αριθμητικά, προφανώς. Πολιτικά, πολύ δύσκολο. Δύσκολο αλλά όχι απραγματοποίητο. Γιατί το ενδιαφέρον και μαγευτικό στην πολιτική είναι οι απότομες αλλαγές και επιταχύνσεις, που όμως προϋποθέτουν αριθμούς, δηλαδή την εκφρασμένη διά της κάλπης βούληση των πολλών.

Αν, δηλαδή, οι πολίτες αξιοποιώντας και το σύστημα της απλής αναλογικής δώσουν τη δυνατότητα στις παραπάνω δυνάμεις να σχηματίσουν κυβέρνηση, τότε αμφιβολίες, ενστάσεις και εντάσεις μετατρέπονται κάτω από τη σιδερένια λογική των αριθμών σε διάθεση συνεργασίας και η κατηγορηματική άρνηση σε ψήφο ανοχής. Γιατί και το βάρος του τορπιλισμού της δυνατότητας να φύγει η Ν.Δ. από τη διακυβέρνηση θα είναι μεγάλο για τις περισσότερες από αυτές τις δυνάμεις, όταν μάλιστα θα συνοδεύεται από τον παράλληλο τορπιλισμό της απλής αναλογικής.[…]».

Η συνέχεια είναι γνωστή. Το όνειρο του Νικόλαου Μπίστη δεν πραγματοποιήθηκε και η «προοδευτική» παράταξη συνετρίβη τον Μάιο και τον Ιούνιο του 2023. Έχω διατυπώσει την άποψη ότι οι πολιτικοί μας δεν τα πάνε καθόλου καλά με την αριθμητική. Και ξέρετε, αυτό είναι μεγάλο μειονέκτημα, γιατί όπως είπε πριν από πολλά χρόνια o 36ος πρόεδρος των ΗΠΑ, Lyndon B. Johnson: «Πολιτική είναι η τέχνη να ξέρεις να μετράς». Με την απλή αναλογική, για να σχηματιστεί κυβέρνηση με οριακή πλειοψηφία 151 βουλευτών χρειάζεται ένα 46%+ και κάτι άλλες προϋποθέσεις. Πόσο εφικτό ήταν αυτό το όνειρο; Μάλλον όνειρο απατηλό ήταν.

Σήμερα ισχύει ένας άλλος εκλογικός νόμος, που κάνει τα πράγματα πιο ευνοϊκά. Για μια οριακή πλειοψηφία 151 χρειάζεται, υπό προϋποθέσεις, 37%+. Ας υποθέσουμε ότι αυτό είναι εφικτό. Υπάρχει όμως μια άλλη προϋπόθεση: Πρέπει όλοι μαζί να κατέβουν σαν ένα κόμμα και όχι σαν συνασπισμός κομμάτων. Πόσο εφικτό σάς φαίνεται αυτό; Είναι γεγονός ότι πριν από τις εκλογές του 2015 όλα τα κόμματα της Αριστεράς ενώθηκαν και κατέβηκαν στις εκλογές σαν Σύριζα, υπό την ηγεσία του «χαρισματικού» Αλέξη Τσίπρα, ο οποίος μάλιστα κατά την άποψη ορισμένων «έπιανε πουλιά στον αέρα». Σήμερα, από όλους που παραβρέθηκαν στο δείπνο της απελπισίας, βλέπετε κάποιον που να εμπνέει, πρώτον σαν ηγέτης και δεύτερον και κυριότερο να τον αποδέχονται οι υπόλοιποι;

Μια και το έφερε η κουβέντα, ελάτε να δούμε ποιοι ήταν παρόντες σ’ αυτό το δείπνο, για να δούμε τους πιθανούς «ηγέτες». Αντιγράφω από το iefimerida.gr:

«[…] Ειδικότερα, το εν λόγω δείπνο έλαβε χώρα στο σπίτι της πρώην υπουργού στις 8 του Μάη όπου συγκεντρώθηκαν περίπου 25 στελέχη της Κεντροαριστεράς για να συζητήσουν το μέλλον του χώρου και τις δυνατότητες ανασυγκρότησής του. Στη συνάντηση συμμετείχαν μεταξύ άλλων η Μαριλίζα Ξενογιαννακοπούλου, η Εφη Αχτσιόγλου, ο Πέτρος Κόκκαλης, ο Διονύσης Τεμπονέρας, στελέχη του «παπανδρεϊκού» ΠΑΣΟΚ, καθώς και πρώην βουλευτές που ανήκουν στο περιβάλλον της Κατσέλη, όπως ο Χρήστος Κοκκινοβασίλης και ο Δημήτρης Πιπεργιάς. Σύμφωνα με πληροφορίες, εκεί ειπώθηκε πως σχεδιάζεται το επόμενο διάστημα η δημιουργία ενός πολιτικού φορέα με τη συμμετοχή ενδεχομένως και των παρισταμένων, χωρίς όμως να έχει υπάρξει συγκεκριμένη αναφορά στο όνομα του ανθρώπου που θα ηγηθεί της προσπάθειας».

Ιδιαίτερη μνεία πρέπει να γίνει για την παρουσία του στελέχους του ΣΥΡΙΖΑ Γιάννη Μαντζουράνη, ο οποίος απευθυνόμενος στους παρευρισκομένους υπενθύμισε, χρησιμοποιώντας μια ρήση του αείμνηστου Αντώνη Λιβάνη, πως για τη δημιουργία ενός κόμματος χρειάζονται τρία πράγματα: «ταμείο, αρχείο και αρχηγός». Εμένα μου φαίνεται ότι τους λείπουν και τα τρία πράγματα, που σημαίνει ότι μάλλον πρέπει να ξαναμαζευτούν με άλλη σύνθεση. Ελπίζω το φαγητό να ήταν καλό, ώστε κάτι να έμεινε από την εκδήλωση.

Αλήθεια, αυτοί οι αριστεροί πρέπει να είναι διαφορετικοί άνθρωποι από εμάς τους υπολοίπους. Πρώτα τσακώνονται και χωρίζουν και μετά αρχίζουν να συζητάνε πώς να ξαναενωθούν για να… χωρίσουν ξανά! Σας φαίνονται λογικά πράγματα αυτά, ώστε να τους εμπιστευθούμε και τη διακυβέρνηση της χώρας; Το κάναμε μια φορά και ακόμα πληρώνουμε τον ερασιτεχνισμό τους.

Αλλά και τα πρόσωπα που συμμετείχαν δεν φαίνεται να έχουν σοβαρές πιθανότητες επιτυχίας. Στις πρόσφατες ευρωεκλογές, όπου ο κόσμος ψηφίζει πιο χαλαρά, δεν σημείωσαν ιδιαίτερες επιδόσεις που να προδικάζουν ένα λαμπρό πολιτικό μέλλον. Εξηγούμαι. Η Εφη Αχτσιόγλου που έφυγε από τον Σύριζα και μαζί με άλλους δημιούργησαν τη Νέα Αριστερά, πήρε μόλις 2,45%. Ο δε Πέτρος Κόκκαλης με δικό του κόμμα πήρε κι αυτός 1,08%. Να μην παραλείψω και τη Μαριλίζα, που κατάφερε να πάρει 18.001 σταυρούς από τους 67.266 που πήρε το κόμμα της στην περιφέρεια.

Καλά τα είπε ο Lyndon Johnson, ότι στην πολιτική πρέπει να ξέρεις να μετράς. Αυτοί φαίνεται ότι ακόμα δεν έμαθαν να μετράνε. Ετσι, πέρα από τις προϋποθέσεις του Αντώνη Λιβάνη, η άγνοια στο μέτρημα εγγυάται την πλήρη αποτυχία του εγχειρήματος.

Από τον Αντώνη Λιβάνη, με τον οποίο περάσαμε πολλές εκλογικές νύχτες στο υπουργείο Εσωτερικών, έμαθα πολλά πράγματα. Θυμάμαι μια φορά όταν είμαστε μαζί με τον καλό μου φίλο, αλλά δυστυχώς μακαρίτη, Ηλία Νικολακόπουλο, μας εξομολογήθηκε μια ιστορία. Μας αποκάλυψε ότι την πρώτη φορά που ανακατεύτηκε με εκλογές σαν σύμβουλος του Γέρου της Δημοκρατίας, Γεωργίου Παπανδρέου, είχε κάνει λάθος στην εκτίμησή του. Και κατέληξε: «Αν δεν κάνεις λάθος σε εκλογές δεν μαθαίνεις».

Θα κλείσω με ένα χαριτωμένο επεισόδιο. Μια εκλογική βραδιά κουβεντιάζαμε για τα πιθανά αποτελέσματα πριν αρχίσει η μετάδοση από την τηλεόραση. Σε κάποια στιγμή μπαίνει φουριόζος ένας από τους παρατρεχάμενους που βρίσκονται στα κόμματα εξουσίας και έχουν μοναδική αποστολή (ελλείψει άλλων προσόντων) να κολακεύουν τον εκάστοτε αρχηγό – και όχι μόνο. Κρατούσε τα αποτελέσματα από δύο εκλογικά τμήματα και είπε στον Λιβάνη κάτι τέτοιο: «Πάμε για μεγάλη νίκη, να κάνουμε σκληρή ανακοίνωση». Ο Λιβάνης τον ρώτησε: «Από πού είναι τα τμήματα;». «Από τον Κίσσαμο», απάντησε περήφανα ο «βούρτσας». Τη συνέχεια τη φαντάζεστε.

Είχαμε και τις πλάκες μας στις εκλογικές νύχτες!

ΥΓ. Από τον φίλο Στέφανο Κασιμάτη έμαθα (ΝΕΑ 29/5/2025) ότι δεν επρόκειτο για δείπνο, αλλά για… κουλουράκια. Τόσο το χειρότερο για τους καλεσμένους. Νηστικοί μείνανε, τόσο από υλική όσο και από πνευματική τροφή!

*Ο κ. Ανδρέας Γ. Δρυμιώτης είναι σύμβουλος επιχειρήσεων.

Εθνικό Απολυτήριο: η επιστροφή του λυκείου

kathimerini.gr

*Τάσος Αβραντίνης

Υπάρχει μια αλήθεια που όλοι ψιθυρίζουν, αλλά ελάχιστοι τολμούν να εκφράσουν: το λύκειο αποτελεί τη «μαύρη τρύπα» του εκπαιδευτικού μας συστήματος. Έχει μετατραπεί σε έναν προθάλαμο τριετούς αναμονής για τις Πανελλαδικές Εξετάσεις, ένα «προπαρασκευαστικό» στάδιο που δεν εκπαιδεύει μαθητές, αλλά και δεν τους προετοιμάζει για την ενηλικίωσή τους και την ένταξή τους στην κοινωνία και την αγορά εργασίας. Τα αποτελέσματα των ίδιων των Πανελλαδικών, με την πλειονότητα των μαθητών σε βασικά μαθήματα –όπως τα Μαθηματικά και η Ιστορία– να γράφει κάτω από τη βάση, καθώς και αυτά διεθνών ερευνών –όπως η έρευνα PISA– τεκμηριώνουν τα παραπάνω. Πρόκειται για έναν «εικονικό» χώρο μάθησης, όπου οι μαθητές προσποιούνται ότι παρακολουθούν και διαβάζουν, οι καθηγητές ότι διδάσκουν και αξιολογούν και το κράτος ότι παρέχει εκπαίδευση.

Η θεσμοθέτηση του Εθνικού Απολυτηρίου είναι μια από τις πιο σημαντικές εξαγγελίες της κυβέρνησης για τον χώρο της εκπαίδευσης, η οποία εάν πραγματοποιηθεί θα αποτελέσει μια σημαντική μεταρρύθμιση.

Με το υφιστάμενο σύστημα, το απολυτήριο λυκείου δεν πιστοποιεί τίποτα περισσότερο από την ενδεχόμενη φυσική τριετή παρουσία του μαθητή στο σχολείο. Είναι άλλωστε χαρακτηριστικό ότι ξένα ΑΕΙ κύρους δεν δέχονται τους βαθμούς του Ελληνικού Απολυτηρίου Λυκείου, αλλά μόνον τους βαθμούς των Πανελλαδικών Εξετάσεων. Οι προφορικοί βαθμοί διογκώνονται, οι τελικές εξετάσεις είναι τυπικές και το σύστημα επιτρέπει τη μαζική προαγωγή με μηδενική προσπάθεια. Αυτός ο βαθμολογικός πληθωρισμός έχει κατ’ αντιστοιχία το ίδιο αποτέλεσμα με τον πληθωρισμό χρήματος: απαξιώνει πλήρως τις βαθμολογικές επιδόσεις. Έτσι δημιουργήσαμε γενιές μαθητών που έχουν εθιστεί στη λογική της ήσσονος προσπάθειας. Τα φροντιστήρια, σε ό,τι αφορά την επιδίωξη της εισαγωγής στο πανεπιστήμιο, ανέλαβαν και κάλυψαν με επάρκεια τον ρόλο που εγκατέλειψε το σχολείο, με επιπλέον ετήσιο κόστος περίπου 580 εκατ. ευρώ για τις οικογένειες.

Το Εθνικό Απολυτήριο, αντιθέτως, εάν σχεδιαστεί σωστά, όπως λ.χ. συνέβη με τον νόμο για τα μη κρατικά νομικά πρόσωπα πανεπιστημιακής εκπαίδευσης, θα μπορούσε να σταματήσει αυτόν τον φαύλο κύκλο της εκπαιδευτικής υποκρισίας και να συνεισφέρει σημαντικά στη συνολική αναβάθμιση της ποιότητας των λυκειακών σπουδών και κατ’ επέκταση του κύρους του απολυτηρίου του λυκείου.

Ποιες θα έπρεπε να είναι οι κύριες κατευθύνσεις της μεταρρύθμισης:

• Αξιολόγηση με αυστηρότερους όρους: Όλα τα θέματα των τελικών εξετάσεων ανά τάξη να προέρχονται από αναβαθμισμένη Τράπεζα Θεμάτων, εξασφαλίζοντας διαφάνεια και συγκρίσιμα αποτελέσματα σε όλα τα σχολεία. Τα νέα θέματα να είναι γνωστά εκ των προτέρων στους μαθητές και προσανατολισμένα στην ανάπτυξη κριτικής και δημιουργικής σκέψης, μακριά από την τυποποιημένη λογική του φροντιστηρίου·

• Σταδιακή αύξηση βαρύτητας τάξεων: Ο τελικός βαθμός του απολυτηρίου να προκύπτει από τον μέσο όρο των επιδόσεων και στις τρεις τάξεις του λυκείου, με αυξανόμενο συντελεστή βαρύτητας·

• Διόρθωση βαθμολογιών: Σε περίπτωση απόκλισης άνω των 3-5 μονάδων μεταξύ προφορικών και γραπτών αποτελεσμάτων, η προφορική βαθμολογία, εάν είναι υψηλότερη, να προσαρμόζεται στο γραπτό αποτέλεσμα·

• Κατάργηση συγχωνεύσεων μαθημάτων: Κάθε μάθημα να έχει την ίδια βαρύτητα, χωρίς να εντάσσεται σε ευρύτερες κατηγορίες που διευκολύνουν την εύκολη προαγωγή.

Η μεγαλύτερη τομή της πρότασης για Εθνικό Απολυτήριο, πέρα από τις τεχνικές προδιαγραφές, είναι κυρίως η αλλαγή εκπαιδευτικής φιλοσοφίας: η αξιολόγηση δεν θα είναι πια έρμαιο των ισορροπιών των τοπικών κοινωνιών και διαπροσωπικών σχέσεων στα σχολεία ή της ανέλεγκτης βούλησης κάποιου εκπαιδευτικού. Εφόσον όλα τα θέματα προέρχονται από κοινή βάση με διαβαθμισμένη δυσκολία, οι βαθμοί υπόκεινται σε στατιστικό έλεγχο και οι αποκλίσεις μεταξύ των προφορικών και γραπτών αποτελεσμάτων συγκλίνουν προς τα δεύτερα, τότε οι μαθητές γνωρίζουν ότι το αποτέλεσμα έχει αξία. Μικρές αλλαγές με μεγάλο συμβολισμό, οι οποίες δείχνουν ότι το σχολείο παύει να είναι χώρος χαλαρότητας και γίνεται χώρος ουσιαστικής προσπάθειας.

Εξίσου σημαντικό: η επιτυχής εφαρμογή του Εθνικού Απολυτηρίου θα επιτρέψει σε μικρό χρονικό ορίζοντα την κατάργηση του αποτυχημένου θεσμού των Πανελλαδικών Εξετάσεων. Η εισαγωγή στο πανεπιστήμιο θα γίνεται με τον βαθμό του απολυτηρίου, σε συνδυασμό με τα επιμέρους κριτήρια κάθε σχολής. Αναγκαία είναι όμως η σταδιακή και όχι η άμεση μετάβαση.

Η ελληνική κοινωνία γερνάει, οι υποψήφιοι για τα ΑΕΙ λιγοστεύουν και οι προκλήσεις της νέας ψηφιακής εποχής απαιτούν νέες δεξιότητες. Ένα σχολείο που απλώς αναπαράγει παλιές συνήθειες δεν έχει θέση σε αυτό το περιβάλλον. Αν θέλουμε πολίτες ικανούς να σταθούν σε μια παγκόσμια αγορά εργασίας, με τις συγκλονιστικές προκλήσεις της εποχής της τεχνητής νοημοσύνης, πρέπει να αρχίσουμε να τους εκπαιδεύουμε ως τέτοιους.

Το Εθνικό Απολυτήριο δεν είναι πανάκεια. Αλλά για την ανάκτηση μιας χαμένης κρίσιμης εκπαιδευτικής βαθμίδας, όπως είναι το λύκειο, είναι ένα πρώτο βήμα προς τη σοβαρότητα.

*Ο κ. Τάσος Αβραντίνης είναι νομικός, πρόεδρος του Ινστιτούτου Δημοσιονομικών και Οικονομικών Μελετών.

Κ. Χατζηδάκης: Με τις μεταρρυθμίσεις κερδίσαμε, με τις μεταρρυθμίσεις θα συνεχίσουμε

Αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Κωστής Χατζηδάκης σε ανάρτησή του στην πλατφόρμα Linkedin:

… Προφανώς η χώρα έχει μια σειρά προβλήματα. Προφανώς η διεθνής πληθωριστική κρίση επηρέασε και επηρεάζει αρνητικά τα ελληνικά νοικοκυριά. Ωστόσο, ας απαντήσουμε σε μερικά ερωτήματα:

• Ζούσαν άραγε καλύτερα οι Έλληνες, πριν από 10 χρόνια, όταν η Ελλάδα έφτασε στα πρόθυρα της εξόδου από την Ευρωζώνη;
• Ήταν μήπως καλύτερα τα πράγματα το 2019, όταν οι επενδύσεις στην Ελλάδα φυτοζωούσαν και η Ελλάδα αντί να συγκλίνει, απέκλινε από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο;
• Είναι ανακριβές ότι οι επενδύσεις αυξήθηκαν κατά 64% μεταξύ 2019-2024; Κι ότι αυτή είναι η μεγαλύτερη αύξηση σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση;
• Είναι μικρότερο ποσοστό στην ανεργία το 7,9%, το σημερινό δηλαδή ποσοστό, ή το 18%, το ποσοστό δηλαδή του 2019; Είναι μικρό πράγμα σε μια χώρα 10,5 εκατ., όπως η Ελλάδα, να έχουν δημιουργηθεί περισσότερο από μισό εκατομμύριο νέες θέσεις εργασίας;
• Είναι αλήθεια ή όχι ότι ο κατώτατος και ο μέσος μισθός αυξήθηκαν παραπάνω από τον πληθωρισμό; Ο κατώτατος είχε μια αύξηση 35% και ο μέσος μισθός 28%, όταν ο πληθωρισμός από το 2019 μέχρι σήμερα είναι 19,2%!
• Είναι αλήθεια ή όχι ότι μειώθηκαν 72 διαφορετικοί φόροι και οι ασφαλιστικές εισφορές κατά 5,4 μονάδες; Κι ότι έτσι φτάσαμε, μετά από πολύ καιρό, ως προς τις ασφαλιστικές εισφορές, στον μέσο όρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης; Επίσης, αν κάποιος πιστεύει το αντίθετο, θα τον παρακαλούσα να μας πει έστω έναν φόρο που αυξήθηκε από το 2019 μέχρι σήμερα.
• Είναι ή δεν είναι απόδειξη της σύγκλισης με τις πιο προηγμένες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης ότι το πραγματικό κατά κεφαλή ΑΕΠ, έχει αυξηθεί κατά 11%; Δεν είναι επιτυχία άραγε ότι ανεβήκαμε από το 62% το 2020 του ευρωπαϊκού μέσου όρου στο 70%;
• Πώς γίνεται, επίσης, κάποιος να καταναλώνει περισσότερο, να αποταμιεύει περισσότερο, να μειώνει τα χρέη του, αν δεν έχει παραπάνω χρήματα στην τσέπη του; Διότι τα στοιχεία δείχνουν ότι: Η ιδιωτική κατανάλωση αυξήθηκε, μεταξύ 2019 και 2024, κατά 20%. Οι καταθέσεις από τα 137 δις. ευρώ έφτασαν τα 200 δις. ευρώ, με τα τρία πέμπτα της αύξησης να προέρχεται από τα νοικοκυριά. Ενώ παράλληλα το ιδιωτικό χρέος ως ποσοστό του ΑΕΠ μειώθηκε από 109,7% σε 94,1%.
• Κι ακόμα: έχουν συνωμοτήσει υπέρ της κυβέρνησης όλοι οι διεθνείς αναλυτές, οι οποίοι αναφέρονται εγκωμιαστικά στην πρόοδο της ελληνικής οικονομίας τα τελευταία χρόνια;

Υπογράμμισα ήδη ότι σε καμία περίπτωση δεν ισχυρίζομαι ότι λύθηκαν όλα τα προβλήματα. Είμαστε, άλλωστε, μακριά από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο. Και εννοείται πως οφείλουμε να συνεχίσουμε την προσπάθεια, χωρίς αυταρέσκεια και χωρίς αλαζονεία, αλλά και χωρίς να δεχόμαστε κάθε ισοπεδωτική και λαϊκίστικη κριτική.

Εννοείται επίσης ότι στην προσπάθεια για μια καλύτερη Ελλάδα δεν πρέπει να φοβηθούμε τις μεταρρυθμίσεις. Δεν πρέπει να φοβηθούμε τις μάχες. Διότι διαφορετικά δεν μπορούμε να πετύχουμε και νίκες! Το να προχωρείς τις μεταρρυθμίσεις δεν είναι μόνο δεοντολογικά ορθό, είναι και πολιτικά επικερδές. Η αδράνεια θα ζημίωνε τόσο τη Νέα Δημοκρατία όσο και ακόμη περισσότερο τη χώρα.

Γι’ αυτό είμαστε αποφασισμένοι να προωθήσουμε μια σειρά πρωτοβουλίες που θα ενισχύσουν τις επενδύσεις και τις εξαγωγές, την ανταγωνιστικότητα της οικονομίας. Τέτοιες πρωτοβουλίες είναι οι μειώσεις άμεσων φόρων που θα ανακοινώσει ο Κυριάκος Μητσοτάκης στη ΔΕΘ, η νέα στρατηγική για τις εξαγωγές, τα ειδικά χωροταξικά πλαίσια για τον τουρισμό, τη βιομηχανία και τις ΑΠΕ, η περαιτέρω μείωση της γραφειοκρατίας για τις επιχειρήσεις κατά 25%.

Αυτή είναι μια πολιτική κοινής λογικής που μπορεί να κάνει την Ελλάδα πιο ισχυρή. Και να δώσει το περιθώριο για μια πιο ουσιαστική κοινωνική πολιτική. …

Σταύρος Θεοδωράκης: Τα χρυσόψαρα, τα πρακτικά και ο Πούτιν

Όσα συνέβησαν την 6η Ιουλίου 2015 κατά τις κρίσιμες ώρες του συμβουλίου των πολιτικών αρχηγών στο Προεδρικό Μέγαρο

Δεν τα ξέρουμε όλα για τα έμβια όντα.

Λέμε, ας πούμε, ότι η μνήμη των χρυσόψαρων κρατάει μόνο λίγα δευτερόλεπτα. Πειράματα όμως έδειξαν ότι κι αυτά τα ψαράκια μπορούν να συνδέσουν χρώματα, ακόμη και ήχους, με τη ρίψη της τροφής τους.

Μη δίνετε λοιπόν και πολλή σημασία στους τίτλους των τελευταίων ημερών, που επιβεβαιώνουν ή διαψεύδουν ότι «oι Eλληνες είναι χρυσόψαρα» και ακούστε πώς έχουν τα γεγονότα.

Από τη σύσκεψη των πολιτικών αρχηγών της Δευτέρας 6ης Ιουλίου του 2015 δεν υπάρχουν επίσημα πρακτικά. Τελεία.

Eκείνη την ημέρα, αλλά και όλες τις επόμενες, οι αρχηγοί δεν υπογράψαμε κανένα σχετικό κείμενο. Ούτε βέβαια είχαμε πουθενά υπογραφές πρακτικογράφων. Και δεν θα μπορούσαμε να έχουμε καθότι οι τέσσερις υπάλληλοι της Βουλής, που ήταν εντεταλμένοι να καταγράψουν την κρίσιμη διαβούλευση, αποχώρησαν.

«Γιατί αποχώρησαν; Τι δεν θέλατε εσείς οι αρχηγοί να καταγραφεί;»

Αποχώρησαν γιατί δεν ήταν καιρός για συγκρούσεις. Το χρονόμετρο έτρεχε. Κάποιοι όμως μέσα στην αίθουσα δεν έλεγαν να το συνειδητοποιήσουν. Ο κ. Καμμένος, ας πούμε, ήταν ακόμη στο mood των νυχτερινών πανηγυρισμών στο Σύνταγμα. ΑΝΕΛίτες και Συριζαίοι τραγουδούσαν αγκαλιασμένοι το «Bella Ciao» των Παρτιζάνων και «Η ζωή τραβά την ανηφόρα» του Μίκη – χωρίς προφανώς να υποψιάζονται τις δραματικές ώρες που περνούσαν οι «καθοδηγητές τους».

«Ο λαός είπε ΟΧΙ στους δανειστές, που μας ήθελαν γονατιστούς για να τα πάρουν όλα κοψοχρονιά»… ήταν το μοτίβο του κ. Καμμένου. Οταν το παράκανε, πήρα την πρωτοβουλία να ζητήσω από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας να φύγουν οι πρακτικογράφοι μήπως και σταματήσουν οι λαϊκίστικες κορώνες. Ο Μεϊμαράκης υπερθεμάτισε, ο Τσίπρας συμφώνησε και ο Προκόπης Παυλόπουλος είπε στους πρακτικογράφους να αποχωρήσουν.

«Και τότε, όλα αυτά τα χαρτιά που βγαίνουν τι είναι αν δεν είναι πρακτικά;»

Είναι αποσπάσματα από τη σύσκεψη των αρχηγών.

«Όταν λες αποσπάσματα;»

Το 1/3 με το 1/4 της όλης συζήτησης. Το υπολόγισα με βάση τις σημειώσεις μου –ναι, οι δημοσιογράφοι έχουν τη δυνατότητα και να συζητούν και να σημειώνουν ταυτόχρονα–, καθώς κι από το γεγονός ότι η σύσκεψη κράτησε περισσότερες από έξι ώρες. Ξεκίνησε στις δέκα το πρωί και τελείωσε λίγο πριν από τις πέντε το απόγευμα, με ένα διάλειμμα μισής ώρας. Εξι ώρες συζήτησης είναι 350 με 450 σελίδες. Δεν χωρούν δηλαδή με κανέναν τρόπο σε 110 σελίδες – τόσες είναι οι σελίδες που βρέθηκαν αυτές τις μέρες στα χέρια των δημοσιογράφων.

«Να δεχθούμε λοιπόν ότι είναι αποσπάσματα, πώς δημιουργήθηκαν αφού οι πρακτικογράφοι έφυγαν;»

Η σωστή απορία! Φεύγοντας άρον άρον οι πρακτικογράφοι, άφησαν το μαγνητόφωνο να γράφει. Προσοχή! Δεν μιλάμε για υποκλοπή. Οι πρακτικογράφοι, στενογράφοι για την ακρίβεια, πάντα –και στη Βουλή– μαγνητοφωνούν τις συζητήσεις για να μπορούν να επανέλθουν σε κάτι που πιθανόν τους έχει ξεφύγει.

«Υπάρχει λοιπόν ηχητικό;»

Προφανώς υπήρξε ηχητικό. Το θέμα είναι αν υπάρχει ακόμη. Και ο καθ’ ύλην αρμόδιος απ’ ό,τι φαίνεται δεν μπορεί να μας δώσει απάντηση. Και δεν εννοώ τον τότε Πρόεδρο της Δημοκρατίας, αλλά τον γενικό γραμματέα της Προεδρίας. Αυτός έχει τη θεσμική υποχρέωση να φυλάει στο χρηματοκιβώτιο της Προεδρίας πρακτικά (γραπτά και ηχητικά) και άλλα σημαντικά έγγραφα. Oμως, λίγους μήνες μετά –το φθινόπωρο του ’15–, όταν προσπάθησα να μάθω αν διασώθηκε το ηχητικό από το συμβούλιο των αρχηγών, και πού είναι, πληροφορήθηκα ότι ο Γεώργιος Γεννηματάς, ο τότε γ.γ. της Προεδρίας, είχε εγγράφως δηλώσει ότι ποτέ δεν παρέλαβε από τους «αρμόδιους της καταγραφής», «ούτε ηχητικά ούτε γραπτά πρακτικά».

Το ηχητικό –και θα επιμείνω!– θα πρόσφερε μεγάλη υπηρεσία στην αλήθεια, από τη στιγμή μάλιστα που δεν υπάρχουν υπογεγραμμένα πρακτικά.

Σελίδες μπορείς να αφαιρέσεις –ή να προσθέσεις– όσες θέλεις από έναν φάκελο. Να ηρωοποιήσεις τους «δικούς» σου, να υποβιβάσεις τον ρόλο των «αντιπάλων» σου – όλα γίνονται αν μιλάμε για σκόρπιες σελίδες Α4. Στο ηχητικό, όμως, οι προσθαφαιρέσεις, το μοντάζ δηλαδή μπορεί να εντοπισθεί πλέον τεχνικά πολύ εύκολα.

«Μήπως όμως παρατράβηξε αυτή η συζήτηση; Μήπως δεν έχει αξία να κοιτάμε πίσω;»

Όχι! Το παρελθόν δεν είναι ποτέ μόνο παρελθόν. Και η μνήμη είναι το πρόπλασμα για τις επόμενες αποφάσεις μας.

Τι έχει λοιπόν χαραχτεί στη μνήμη μας από εκείνες τις ημέρες του δημοψηφίσματος; Πριν και μετά. Τα ταμεία ήταν άδεια, όπως και πολλά ράφια στα σούπερ μάρκετ. Δεν υπήρχαν λεφτά για μισθούς, οι τράπεζες ήταν κλειστές και οι συνταξιούχοι λιποθυμούσαν στις ουρές για να πάρουν από τα ΑΤΜ 60 ευρώ! Και ο υπερυπουργός των Οικονομικών να προτείνει –όπως αποκάλυψε αργότερα στο βιβλίο του– «να σφραγίσουμε τα ευρώ που έχει το Νομισματοκοπείο και να δημιουργήσουμε άμεσα ένα εναλλακτικό νόμισμα».

Ο κ. Τσίπρας δεν έχει ποτέ απαντήσει γιατί μετείχε μέχρι τέλους σε αυτές τις παρασκηνιακές συζητήσεις με τους κάθε είδους «δραχμιστές». Ήθελε να είναι αρεστός ακόμη και στους ψεκασμένους; Νόμιζε ότι θα τρομοκρατήσει την Ευρωπαϊκή Τράπεζα; Τον Ντράγκι ή τον δράκο Σόιμπλε; Ή χαιρόταν να αναστατώνει τους εταίρους μας; Αυτό ναι, όντως το πέτυχε!

Η σύσκεψη των αρχηγών δεν έγινε γιατί ο κ. Τσίπρας ήθελε να συμβουλευτεί τους πολιτικούς του αντιπάλους. Εγινε γιατί την απαίτησαν οι εταίροι μας. Ως μια τελευταία προσπάθεια να σωθεί η Ελλάδα. Το τελεσίγραφο ήταν σαφές και κομιστής του ήταν ο ίδιος ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας. «Θέλουμε να μας διαβεβαιώσουν από κοινού ο Τσίπρας και οι αρχηγοί της φιλοευρωπαϊκής αντιπολίτευσης ότι η Ελλάδα θέλει να παραμείνει στο ευρώ». Και ο Φρανσουά Ολάντ, ο πρόεδρος της Γαλλίας –εκπροσωπώντας όλους, και την κ. Μέρκελ– έδωσε προθεσμία λίγων ωρών στον κ. Παυλόπουλο για να τον ενημερώσει ότι οι πολιτικοί αρχηγοί συζητάνε –δεν σφάζονται– και θα ταχθούν υπέρ μιας τελευταίας διαπραγμάτευσης.

Αυτός ήταν κι ο λόγος που ο κ. Παυλόπουλος, αλλά και ο Μεϊμαράκης κι εγώ κοιτούσαμε συνεχώς το ρολόι μας σ’ εκείνη την κρίσιμη συνάντηση. Οι φίλοι μας, ο καθένας είχε τους δικούς τους φίλους στους Θεσμούς –εγώ είχα τον Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ και τον Ζίγκμαρ Γκάμπριελ τον σοσιαλδημοκράτη αντικαγκελάριο της Γερμανίας–, είχαν όλοι την ίδια αγωνία. Οι Έλληνες αποφάσισαν όντως να αυτοκτονήσουν και να βγουν από την Ευρωζώνη;

Ακόμη και ο αντιευρωπαϊστής κ. Κουτσούμπας είχε αισθανθεί την κρισιμότητα των στιγμών. Και έμεινε μέχρι το τέλος στη σύσκεψη, λέγοντας ότι «δεν φεύγεις με αυτόν τον τρόπο από την Ευρωπαϊκή Ένωση».

Αλλά και από τον κ. Τσίπρα ούτε λέξη δεν ειπώθηκε στη συνάντηση για «το ΟΧΙ της αντίστασης και το ΝΑΙ της υποτέλειας». Και ενταφίασε μαζί με τον κυβερνητικό του εταίρο το (νάιλον) αντιμνημονιακό λάβαρο που κράδαινε από τον Ιανουάριο. Η «τρόικα εσωτερικού» –έτσι αποκαλούσαν μέχρι τότε την αντιπολίτευση– είχε γίνει «σύμμαχος… για τη λύση».

Και έτσι επετεύχθη η υπογραφή του κοινού ανακοινωθέντος – κυβέρνησης και φιλοευρωπαϊκής αντιπολίτευσης. Και άνοιξε ξανά η πόρτα της διαπραγμάτευσης για την Ελλάδα. Η ανάγνωση και μόνο αυτού του ανακοινωθέντος μαρτυρά ποιοι ηγήθηκαν της προσπάθειας να κρατηθεί η χώρα στην Ευρωζώνη και ποιοι ακολούθησαν ασθμαίνοντας:

«Κοινός στόχος είναι η επιδίωξη λύσης η οποία θα διασφαλίζει:

– Την επαρκή κάλυψη των χρηματοδοτικών αναγκών της χώρας.

– Αξιόπιστες μεταρρυθμίσεις με κριτήριο τη δίκαιη κατανομή των βαρών και τις κατά το δυνατόν λιγότερες υφεσιακές επιπτώσεις.

– Ισχυρό εμπροσθοβαρές αναπτυξιακό πρόγραμμα, πρωτίστως για την καταπολέμηση της ανεργίας και την ενθάρρυνση της επιχειρηματικότητας.

– Δέσμευση για την έναρξη ουσιαστικής συζήτησης ως προς την αντιμετώπιση του προβλήματος της βιωσιμότητας του ελληνικού δημόσιου χρέους.

– Άμεση προτεραιότητα αποτελεί η αποκατάσταση της ρευστότητας στο χρηματοπιστωτικό σύστημα σε συνεννόηση με την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα».

Διακρίνει κανείς έστω και μια φράση από αυτές τις πύρινες που ξεστόμιζαν οι ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ στις λαοσυνάξεις τους;

Όχι! Το «αντιστασιακό μέτωπο» είχε καταρρεύσει. Και το τελευταίο οχυρό έπεσε με την τηλεφωνική συνομιλία Τσίπρα – Πούτιν. Την ξέρετε την ιστορία… Ο κ. Λαφαζάνης μπούκαρε στο Προεδρικό κομίζοντας λύση εκ Ρωσίας. Ο Πούτιν θα μας έδινε όσα χρειαζόμασταν, εκτιμούσε ο κ. Λαφαζάνης. «Αρκεί ο Τσίπρας να μιλήσει τώρα (!) με τον Πούτιν». Ο Τσίπρας μίλησε, αλλά όπως είπε μόλις προχθές ο κ. Παππάς –που συνόδευε τότε τον κ. Τσίπρα στο Προεδρικό– τελικά… «απείχε πολύ από την πραγματικότητα αυτή η εκτίμηση»!

Πόσο δηλαδή απείχε;

Κι αν ο Πούτιν ήταν πιο γαλαντόμος και είχε όρεξη να μοιράσει ρούβλια;